ایلنا از مازندران گزارش می‌دهد:
پیگیری ماجرای فروش خاک آب‌بندان روستای «مولا» در ساری/دو آب‌بندان این روستا به دلیل مداخله برخی افراد سودجو و عدم لایروبی علاوه بر کاهش ذخیره آب به نیزار تبدیل شده است
پس از انتشار تصاویری در فضای مجازی از اعتراض مردم روستای مولا در بخش دودانگه شهرستان ساری در استان مازندران و مطرح‌شدن فروش خاک آب‌بندان در این روستا بر آن شدیم تا ماجرا را از مسئولان این حوزه پیگیری کنیم.
به گزارش ایلنا، آب‌بندان، یکی از سازه‌های بومی و سنتی است که در سیستم مدیریت منابع آب استان‌های شمالی نقش مهم و اساسی ایفا می‌کند. این سازه از دیرباز پشتوانه اصلی منابع آبی شالیزارهای مناطق شمالی کشور بوده و در مواقع خشک‌سالی به‌ویژه در سال‌های اخیر به‌عنوان جایگزین مناسب شبکه‌های آبیاری عمل کرده‌اند. باگذشت زمان و گسترش آب‌بندان در سطح وسیع‌تر، تأمین آب را تا حد زیادی برطرف کرده است. همین آب‌بندان، به‌مرور باعث توسعه اراضی روستایی، توسعه کشاورزی و درنهایت در صنعت گردشگری باعث افزایش درآمد مردم منطقه شده است.
آب‌بندان در واقع یک استخر ذخیره خاکی و بسیار بزرگ است که از گود کردن و خاک‌برداری یک محدوده و ریختن و کوبیدن و ایجاد دیواره خاکی دور این محدوده به وجود می‌آید که در ذخیره‌سازی آب بسیار مؤثر است در استان مازندران نیز این سازه بومی نقش مهمی را در تأمین آب کشاورزی ایفا می‌کند اگرچه این استان از بارندگی‌های فراوان برخوردار است اما گاهی در تأمین آب موردنیاز کشاورزی با مشکل مواجه می‌شود؛ اینجا است که وجود آب‌بندان برای پر کردن این خلأ ضرورت به نظر می‌رسد.
نکته مهم و قابل‌توجه در آب‌بندان این است که باگذشت زمان و ورود رسوبات به آن، حجم ذخیره آب‌بندان ها کم شده و نیاز به لایروبی و بازسازی دارند که اگر این اتفاق نیفتد این سازه های بومی به‌مرور زمان در معرض نابودی قرار می گیرند که البته طی سال‌های اخیر به گفته کارشناسان این حوزه لایروبی آب‌بندان ها موردتوجه قرارگرفته و اعتبار خوبی برای آن در نظر گرفته شد. به گفته کارشناسان این امر با لایروبی آب‌بندان ها، ظرفیت آن‌ها تا دونیم برابر قابل‌افزایش است و موجب کاهش استفاده از منابع زیرزمینی به‌ویژه حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز کشاورزی در استان می‌شود.
طبق آمارهای رسمی بیش از ۸۰۰ قطعه آب‌بندان در مازندران وجود دارد که مجموع مساحت آن‌ها به ۱۷ هزار هکتار می‌رسد و بیش از ۴۰۰ میلیون مترمکعب نیز ظرفیت ذخیره آب این آب‌بندان است که می‌توان با مرمت و لایروبی به‌موقع به حجم وسیعی از ذخیره آبی دست‌یافت.
اما طی چند روز گذشته ویدئویی با موضوع تجمع روستای «مولا» در بخش دودانگه از توابع شهرستان ساری مبنی بر فروش خاک این روستا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که گفته می‌شد عده‌ای با لایروبی آب‌بندان قصد تخریب و فروش خاک این روستا را دارند اما در گفت وگوی تلفنی که با رئیس شورای اسلامی روستای مولا برقرار کردیم این تجمع را غیرقانونی عنوان کرد که با تحریک افرادی سودجو که در پی منفعت‌طلبی خود بوده‌اند؛ اتفاق افتاد.
مداخله افراد سودجو
امرالله عباسی بابیان اینکه شغل مردم این روستا کشاورزی بوده و شالی‌کاری نیز از فعالیت‌های مهم این بخش محسوب می‌شود وجود آب‌بندان را در تأمین آب موردنیاز کشاورزان مهم دانست و افزود: دو آب‌بندان در این روستا وجود دارد که به دلیل مداخله برخی افراد سودجو و عدم لایروبی علاوه بر کاهش ذخیره آب به نیزار تبدیل‌شده است.
به گفته او آب‌بندان موجود طبق قانون باید در اختیار آب منطقه‌ای قرار گیرد و این شرکت باید برای نگهداری و لایروبی آن اقدام کند اما در این بین افرادی با شایعه پراکنی مبنی بر اینکه قرار است خاک این آب‌بندان به فروش گذاشته و دست روستاییان از آب‌بندان کوتاه شود برخی از افراد را به تجمع علیه این موضوع فراخواندند.
عباسی تأکید کرد که متولی اصلی آب‌بندان شرکت آب منطقه‌ای است و لایروبی نیز باید توسط این شرکت انجام شود و آنچه قرار است این شرکت برای لایروبی انجام دهد بر اساس قانون بوده و تخلفی صورت نگرفته است.
برای بررسی بیشتر موضوع، با مدیر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق آبی شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران نیز تماس گرفته و ماجرا را از زبان وی جویا شدیم.
جواد طوسی در این‌باره به خبرنگار ایلنا گفت: برای استفاده از ظرفیت‌های موجود طبیعی در تاسیسات آبی و مخازن و همچنین به منظور بازسازی تاسیسات از جمله آب‌بندان‌ها و رودخانه‌ها و وابستگی کمتر به منابع بودجه عمومی، در قانون بودجه با ایجاد تبصره‌هایی چون بند «ز» تبصره 8 قانون بودجه 1401 و بند «و» تبصره 8 قانون بودجه 1400، امکان تهاتر مصالح مازاد موجود با هزینه‌های مجری و پیمانکار از محل لایروبی رودخانه‌ها و آب‌بندان‌ها فراهم شده و مسئولیت این فرآیند نیز به آب‌منطقه‌ای استان‌ها واگذار شده است.
لایروبی آب‌بندان مولا به مرحله اجرایی نرسید
وی افزود: لایروبی آب‌بندان مولا در بخش چهاردانگه شهرستان ساری هنوز به مرحله اجرایی نرسیده و مجوز آن توسط سازمان صمت صادر نشد. با توجه به اعتراض‌های موجود فعلا انجام لایروبی در مرحله ابلاغ پیمانکار متوقف شده تا پس از تعیین تکلیف موضوع در جلسه‌ای مشترک با منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست، تصمیم نهایی اتخاذ شود.
مدیر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقآبی شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران لایروبی آب‌بندان مولا هم پیرو درخواست کشاورزان در قالب بند «ز» تبصره 8 قانون بودجه سال 1401 در دستور کار قرار گرفت و پس از برگزاری مزایده پیمانکار انتخاب شد. البته وجوه مازاد حاصل از تهاتر نیز به حساب خزانه کل کشور واریز و برای بهسازی منابع آبی و نیز آبخیزداری و حفاظت خاک در اختیار وزارت نیرو و جهاد کشاورزی قرار می‌گیرد.
طوسی ادامه داد: در موضوع مدیریت آب‌بندان‌ها، اخیرا نظامنامه‌ای با مشارکت همه دستگاه‌های مرتبط از جمله منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست تهیه شده است. در این نظامنامه چگونگی لایروبی‌ها تدوین شده و متناسب با این نظامنامه، کار مزایده لایروبی‌ها و انتخاب پیمانکار صورت گرفت و اقدامات مربوطه هم مطابق نظامنامه و قانون انجام شده است.
وی ادامه داد: بر اساس این نظامنامه چنانچه آب‌بندان محاط در جنگل یا مناطق حفاظت شده باشد، می‌بایست استعلام‌های مربوطه انجام شود. در غیر این‌صورت ملاحظات مربوطه باید رعایت شود. در این آب‌بندان هنوز اقدام اجرایی انجام نشده تا خسارتی داشته باشد.
طوسی گفت: در عین حال با توجه به مباحث اخیر، موضوع در حال بررسی است که پیش از اقدام اجرایی راهکارهای لازم تدارک دیده شود تا آسیب‌های احتمالی به حداقل برسد. ذکر این نکته لازم است که ارتفاعات حوزه تجن کم‌آب و در خشکسالی‌ها بسیار آسیب‌پذیر است. بر همین اساس ضرورت دارد در این منطقه مخازن جدید ایجاد یا مخازن موجود احیا شوند تا کشاورزان آب کشاورزی داشته باشند.
وی تصریح کرد: با توجه به شرایط آبی استان و قرار داشتن در وضعیت خشک‌سالی انتظار داریم رسانه‌ها و فضای مجازی در آگاه‌سازی جامعه به ما کمک کنند. مازندران در مهار آب‌های سطحی با میانگین 10 درصدی فعلی حدود 40 درصد با میانگین کشوری فاصله دارد. با این روند اگر قرار باشد لایروبی آب‌بندان‌ها هم با مخالفت مواجه شود، طی سال‌های آتی با مشکلات بیشتری در زمینه تأمین آب کشاورزی مواجه خواهیم شد.
آب‌بندان‌ها‌ی مازندران را به‌عنوان یک ظرفیت مهم منابع آبی چندمنظوره کشاورزی به شمار می‌روند که اگر بهسازی و لایروبی نشوند این منابع مهم آبی کشاورزی در معرض رسوب قرار می‌گیرند.
