ایلنا از حضور اخیر مسئولان در جمع معتادان متجاهر شیراز گزارش می دهد؛
«اعتیاد» مشکل جامعه است، نه «معتاد متجاهر»/ به جای نمایش‌های رسانه‌ای، از متخصصان اعتیاد کمک بگیرید
به تازگی شهردار شیراز به همراه تعدادی از اعضای شورای شهر، خبرنگاران و عکاسان با حضور در بافت تاریخی شیراز، از نزدیک با برخی معتادان متجاهر دیدار و اعلام کرده قصد دارد شیراز را از وجود معتادان متجاهر «پاکسازی» کند.
به گزارش خبرنگار ایلنا از استان فارس ، عبارتی که شهردار شیراز در نخستین نمایش رسانه ای خود درباره مسئله اعتیاد بیان کرده است، به روشنی نگاه تک ساختی او را به مشکل اجتماعی اعتیاد نشان می‌دهد. گویی برای شهردار، مشکل «حضور معتادان در محلات شهر» است، و نه «مسئله اعتیاد».
حال آن که هم اکنون و بنا به گفته دبیر شورای هماهنگی مبارزه مواد مخدر فارس، بیش از 3 هزار معتاد متجاهر در شهر شیراز حضور دارند و سهیه مرکز نگهداری معتادان ماده ۱۶ شیراز تنها 400 نفر است. به ویژه آنکه سلیمان کرمی هفته گذشته در صحن شورای شهر شیراز ضمن اعلام اینکه آمارها در حوزه اعتیاد نگران کننده است، هشدار داده که امروز شاهد کاهش سن توزیع و مصرف مواد مخدر در شیراز هستیم.
حال این پرسش مطرح می شود که دستگاه های مسئول در مبارزه با مواد مخدر، از جمله شهرداری های کلانشهرها چگونه می توانند برای رفع مشکل اعتیاد چاره اندیشی کنند؟ آیا صرف بازدیدهای رسانه ای و نمایشی، و انجام اقدامات سلبی فصلی (مانند انتقال افراد دارای اعتیاد به کمپ ها و...)، تنها چاره رفع این مسئله جامعه است؟
اثرگذاری ساختارهای کلان اقتصادی و سیاستگذاری های اجتماعی بر اعتیاد
در همین رابطه مریم سروش جامعه شناس شیرازی در گفت و گو با «ایلنا» با بیان اینکه مشکل اعتیاد یکی از آسیب های اجتماعی دیرپا و ریشه دار جامعه است که روز به روز شکل ها و ابعاد جدیدی پیدا می کند، می گوید: تاکنون تحقیقات فراوانی درباره پدیده اعتیاد و علل و عوامل آن در ابعاد پزشکی، اقتصادی و اجتماعی انجام گرفته است و دانش مناسبی در این زمینه وجود دارد.
سروش با بیان اینکه در باره پدیده اعتیاد باید به علل اعتیاد در چند سطح شامل علل فردی، اجتماعی و جامعه‌ای توجه کرد، می افزاید: در سطح فردی تجربیات زندگی فرد، ویژگی های شخصیتی و مهارت های زندگی مطرح است.
به گفته این جامعه شناس، درسطح اجتماعی شبکه روابط اجتماعی فرد، هنجارهای گروهی در خانواده، دوستان و همکاران و ویژگی های کالبدی و اجتماعی محل زندگی دست اندر کار هستند و در سطح جامعه‌ای نیز ساختارهای کلان اقتصادی، سیاستگذاری های اجتماعی و سیاسی اثرات غیرقابل انکاری بر شیوع بیشتر، پیشگیری، کاهش یا افزایش شدت آسیب ها خواهند داشت.
مریم سروش سپس با بیان اینکه در کشور ایران به صورت کلی و ساختاری، نحوه مواجهه با آسیب های اجتماعی، خود دچار آسیب های متعدد است، عنوان می کند: نبود متولی یا از آن سو، تعداد فراوان متولی، سیاستگذاری های لحظه ای، سلیقه ای و سیاست زده، دیدگاه های بعضا متعارض چند متولی در مورد یک آسیب، عدم توجه به نظر تخصصی در اجرای سیاستگذاری ها، تک بعدی دیدن آسیب ها از جمله آسیب های مواجهه با مشکل اعتیاد است.
پزشکی‌زدگی در مواجهه با اعتیاد از جمله مشکلات مقابله با این پدیده است
این مدرس دانشگاه سپس با اشاره به عدم توجه به پیامدهای خواسته و ناخواسته اقدامات و سیاست های شهری و اجتماعی و عدم مطالعه آنها قبل، حین و بعد از اجرای برنامه یا سیاست، بیان می کند: در مورد خاص اعتیاد، پزشکی زدگی در مواجهه با این آسیب و عدم توجه و بها ندادن به ابعاد اجتماعی و اقتصادی آنها، مهم ترین علل عدم توفیق اقدامات و سیاست های قبلی و همچنین ناکارآمدی در رفع مشکل اعتیاد بوده است.
سروش سپس با اشاره به مشکلات اقتصادی پیش روی کشور و فقر فزاینده در سال های اخیر می گوید: عدم توجه به آموزش موثر مهارت های زندگی یکی دیگر از موانع مواجهه با مشکل اعتیاد است. به گفته او گرچه در این مورد بودجه‌های فراوانی صرف شده، کلاس های آموزشی بسیاری برگزار شده و شعارهای بی شماری داده شده است، اما به دلیل سطحی بودن، استفاده از روش‌های ناکارآمد در آموزش، ایدئولوژیک بودن آموزش‌ها و بعضا استفاده از مدرسان بدون دانش و عدم دغدغه برای افزایش واقعی مهارت زندگی در جمعیت تحت پوشش آموزش‌ها، توفیق چندانی حاصل نشده است.
به گفته او حتی می توان گفت که از فرط استعمال، مفهوم مهارت زندگی معنای خود را از دست داده و به مفهومی تکراری و بی خاصیت تبدیل شده است و حاصل آن شده که آسیب های اجتماعی عمیق تر و امید به حل آنها نیز کمتر شده است.
«اعتیاد» مشکل جامعه است، نه «معتاد متجاهر»
این جامعه شناس شیرازی سپس با اشاره به بازدید اخیر شهردار شیراز و برخی از اعضای شورای شهر از بافت تاریخی این شهر و مرکز ترک اعتیاد، می گوید: بازدید و خبری کردن این رویداد، اتفاقی ناپسند نیست اما این بازدیدها باید با مطالعه و سیاستگذاری مناسب و اقدامات سنجیده بعدی همراه باشد، وگرنه هیچ سودی نخواهد داشت و حاصل فرسودن سرمایه اجتماعی و انتشار بی دلیل عکس‌های معتادان خواهد بود.
سروش سپس با اشاره به تأکید شهردار شیراز بر عدم هماهنگی دستگاه های متولی، می گوید: این سخن شهردار نکته درستی است، اما باید به شهردار تذکر داد که امروز مسئله اصلی در مبارزه با اعتیاد، تعدد دستگاه های متولی است. مریم سروش با بیان اینکه اگر امر مبارزه با اعتیاد، تنها یک متولی مشخص و پاسخگو داشته باشد کار بهتر پیش خواهد رفت.
این جامعه شناس سپس با بیان اینکه نکته قابل اعتنا در سخنان مسئولان در مواجهه با معتادان، طرز مطرح کردن مسئله است، می گوید: درست مطرح کردن مسئله نیمی از حل مسئله است، باید دقت داشت که «اعتیاد» مشکل است، نه «معتاد متجاهر»؛ و مشکل اعتیاد باید حل شود نه اینکه معتاد «پاکسازی» شود.
مسئولان شهر از نمایش‌های رسانه‌ای دوری کنند
به باور سروش، این ادبیات، این معنا را به ذهن متبادر می کند که اگر معتاد به جای خیابان در پستوی خانه اش باشد، دیگر مشکل دیرینه شهر نخواهد بود. از این رو این استاد دانشگاه به متولیان شهرداری و شورای شهر پیشنهاد می کند که خود را از نظرات تخصصی دلسوزان شهر و کشور مستغنی ندانند، از نمایش های رسانه ای دوری کنند و تلاش خود را در عمل نشان دهند.
این جامعه شناس شیرازی با اشاره به مرکز پژوهش های شورای شهر می گوید: این مرکز می تواند ظرفیتی مناسب برای ارتباط با متخصصان از همه طیف ها را فراهم کند و مرکز کنترل آسیب های اجتماعی شهرداری نیز بازوی اجرایی مناسبی برای آن باشد.
به گفته مریم سروش، تکیه بر نظرسنجی های دوره ای و تحقیقات میدانی به صورت محلی و منطقه ای (در صورتیکه با قواعد علمی و توسط فردی متخصص انجام شود) می تواند راهگشای سیاست‌های آینده باشد.
سروش در پایان با بیان اینکه مردم شیراز چشمانی بینا و وجدانی منصف دارند، می گوید: مردم خدمات را می بینند و بر کاستی ها انگشت می گذارند، از این رو هنوز برای قضاوت درباره عملکرد شورای شهر و شهرداری زود است و باید منتظر ماند و دید چه اقداماتی در پی چنین بازدیدهایی رخ می دهد. «آیا در پایان هر سال، ارزیابی ها بهبودی در امر آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد را نشان خواهد داد یا خیر؟»
