نبود آمار مشخص از حجم پسماندهای صنعتی/ محیط زیست تنها وظیفه نظارتی دارد/ مدیریت پسماندهای صنعتی یک معضل بزرگ است

به گزارش خبرنگار ایلنا، بر اساس بند 5 ماده 2 ‌قانون مدیریت پسماندها  مصوب 20 اردیبهشت ماه 1383 مجلس شورای اسلامی، به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیتهای صنعتی و معدنی و پسماندهای پالایشگاهی‌صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می‌شود از قبیل براده‌ها، سرریزها ‌و لجن‌های صنعتی، پسماندهای صنعتی اطلاق می شود. همچنین طبق بند 3 ماده 2 این قانون پسماندهای ویژه ‌به کلیه پسماندهایی گفته می‌شود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمیت، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن را دارند و به مراقبت ویژه نیاز داشته باشند.

بر این مبنا هنگامی که در تبصره یک همین قانون جستجو می کنیم، در می یابیم که بخشی از پسماندهای صنعتی که نیاز به مدیریت خاص دارند، جزء پسماندهای ویژه محسوب می‌شوند. با نگاه اجمالی می‌توان دریافت که پسماندهای صنعتی چه خطرات و مضراتی را برای محیط زیست و طبیعت هر آنچه که در این آب و خاک حیلت دارند، به دنبال دارد.

حال در منطقه ای مانند استان مرکزی که یکی از مهمترین قطب های صنعتی کشور محسوب می‌شود و دارای بیش از 2800 واحد صنعتی و تولیدی است، تصور کنید که چه میزان از پسماندهای صنعتی و با چه حجم انبوهی تولید می‌شود. پسماندهایی که مسئولیت آن را نهاد و دستگاه اجرایی خاصی به صورت مستقیم بر عهده نمی گیرد و به جرأت می توان گفت که بی محابا در طبیعت انسانی رها شده اند. در محدوده ای به نام استان مرکزی با چنین شرایط زیست محیطی و هم زیستی با صنعت به نظر می رسد که باید برای مدیریت پسماندهای صنعتی چاره ای اندیشید.

محیط زیست تنها وظیفه نظارتی دارد

موضوعی که معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی در پاسخ به آن گفت: مجموعه حفاظت محیط زیست تنها وظیفه نظارتی بر روی تمامی پسماندها از جمله پسماندهای صنعتی دارد. پسماندهای صنعتی توسط تولید کننده مدیریت می شود. هر تولید کننده پسماند بایستی بر اساس وظایفی که قانونگذار در قانون مدیریت پسماند بر عهده آن گذاشته، نسبت به برنامه ریزی، سازماندهی و مدیریت صحیح و بازیافت و دفع آن اقدام کند. به همین منظور مسوول واحد صنعتی، پسماندهای صنعتی را درون واحد خود نگه داری نموده و اداره کل حافظت محیط زیست استان با نظارت بر نحوه نگهداری آن به صورت ادواری، واحدها را پایش می کند تا در صورت تخلف با آنان برخورد شود.

سید مهدی مصطفوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: در صورتی که متقاضی برای واگذاری پسماند وجود داشته باشد باید از طریق سامانه جامع مدیریت پسماند سازمان محیط زیست، درخواست خود را اعلام نماید تا بررسی‌های لازم نسبت به واگذاری آن اظهارنظر کرد. میزان پسماند صنعتی بستگی به افزایش تعداد صنایع و فعالیت واحدهای صنعتی در سطح استان دارد. مسوولیت پسماند صنعتی بر اساس ماده 7 قانون مدیریت پسماند بر عهده تولید کننده می باشد. به منظور استفاده بهتر از منابع و صرفه جویی، رویکرد واحدهای صنعتی به سمت بازیافت و استفاده حداکثری از منابع و کاهش تولید پسماندها می باشد. برای پسماندهای صنعتی استاندارد وجود دارد که در مقایسه با آن استانداردها در خصوص مدیریت پسماندها اظهارنظر می گردد و نبایستی بدون مجوز محیط زیست به خارج از واحد تولید و صنعتی منتقل گردد.

وی ادامه داد: به تازگی یک سامانه برای مدیریت و ساماندهی پسماندهای صنعتی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور طراحی شده است که بر اساس آن هر واحد صنعتی و تولیدی باید پسماندهای خود را در این سامانه بارگذاری کند. این سامانه هنوز به صورت رسمی بهره برداری نشده است و فعلا در مرحله داده و اطلاعات قرار دارد. این سامانه از طریق سازمان حفاظت محیط زیست کشور مدیریت می شود و مجموعه های استانی تنها کاربران این سامانه هستند. از سویی دیگر قرار است که ظرفیت دسترسی برای مجموعه های صنعت، معدن و تجارت استانها نیز فراهم شود تا مسئولین صمت نیز بتوانند از این طریق به آمارهای موجود در این سامانه دسترسی داشته باشند. بر اساس آخرین آماری که وجود دارد تاکنون 3500 واحد صنعتی در این سامانه ثبت نام کرده اند، اما هنوز هیچ یک از این واحدهای صنعتی اطلاعات پسماندهای خود را بارگذاری نکرده اند و در نتیجه هنوز به مرحله آمارگیری نرسیده است. به همین علت در حال حاضر نمی توان هیچگونه آمار و اطلاعاتی از این سامانه استخراج کرد.

محیط زیست هیچگونه اطلاعاتی در اختیار صمت نگذاشته است

مسوول واحد HSE سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی نیز گفت: به دلیل آنکه سازمان حفاظت محیط زیست سامانه ای را طراحی کرده تا به عنوان ناظر و مجموعه ای که قرار بود فعالیت های این حوزه را انجام دهد و به عنوان واحد متخصص، تمامی اطلاعات پسماندهای صنعتی را در این سامانه جمع آوری می کند. به تبع آن تمامی واحدهای صنعتی و تولیدی تمامی اطلاعات پسماندهای خود را باید در این سامانه بارگذاری کنند. هنگامی که یک واحد صنعتی و یا تولیدی می خواهد پسماند خود را از واحد مجموعه خود خارج کند، در این سامانه اطلاعات پسماند خود را اظهار و اعلام می کند و همچنین عنوان می کند که پسماند قرار است به کجا انتقال یابد. بنابراین مبداء و مقصد پسماند را نیز در این سامانه مشخص می کند.

بابک یوسفی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: زمانی که این اطلاعات در سامانه مذکور بارگذاری می شود، مجموعه حفاظت محیط زیست آن را می بیند و تایید می کند. در مراحل بعدی پس از رصد اطلاعات توسط مجموعه حفاظت محیط زیست، آزمایشگاه همکار این مجموعه به واحد صنعتی مراجعه کرده و از پسماندهای صنعتی نمونه برداری می کند و فرایندهای تایید را انجام می‌دهد. بر این اساس تایید کننده این موضوع که پسماندهای صنعتی چه هستند، چه مواردی را شامل می شوند، ترکیبات آن چیست، چه تاثیراتی دارند و چه مضرات و زیان هایی دارند، مجموعه حفاظت محیط زیست است و متولی آن نیز همین دستگاه اجرایی است.

وی ادامه داد: درست است که طبق ماده 7 قانون مدیریت پسماند، مسوولیت پسماند صنعتی بر عهده واحد تولید کننده است، اما واحد صنعتی تمامی تاییدیه و مجوزهای خود را از مجموعه حفاظت محیط زیست اخذ می کند. واحدهای تولیدی و صنعتی تنها زیر نظر مجموعه صمت نیست. صمت تنها متولی تولید، تامین مواد اولیه و بازار عرضه واحد صنعتی است. از سویی دیگر انتقال اطلاعات و اجرای قانون بر عهده چندین ارگان و دستگاه اجرایی دیگر است. برای مثال اطلاعات دارایی و مالیاتی واحد صنعتی بر عهده مجموعه مالیات و دارایی و یا اطلاعات نیروی انسانی و قانون کار آن نیز بر عهده مجموعه تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. در خصوص مدیریت پسماندهای صنعتی نیز تمامی اطلاعات تجمیعی لازم بر عهده مجموعه حفاظت محیط زیست و سامانه طراحی شده این مجموعه است.

مسوول واحد HSE سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی اظهار داشت: با این حال به دلیل آنکه مجموعه حفاظت محیط زیست تاکنون هیچگونه اطلاعاتی را در خصوص پسماندهای صنعتی در اختیار مجموعه صمت نگذاشته است و حتی به درخواست استعلام پایش های 3 ماهه از سوی مجموعه سازمان صمت، هیچگونه پاسخی را ارایه نداده است. در چنین شرایطی که هنوز مجموعه محیط زیست هیچگونه گزارش و پایشی را در اختیار مجموعه صمت نگذاشته است، چگونه می‌توان آمار و اطلاعات خاصی را ارایه داد.

مدیریت پسماندهای صنعتی یک معضل بزرگ است

رییس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی شهر اراک با بیان اینکه در استان مرکزی به عنوان یکی از قطب های مهم صنعتی کشور، پسماندهای صنعتی و مسوولیت مدیریت آن یکی از معضلات بزرگ این حوزه محسوب می شود، گفت: پسماندهای صنعتی به دلیل آنکه تولید کننده آن واحدهای صنعتی و تولیدی هستند، بنابراین مسوولیت مدیریت آن نیز با مجموعه سازمان صنعت، معدن و تجارت است و همچنین مسوولیت نظارت بر مدیریت این فرایند نیز بر عهده مجموعه حفاظت محیط زیست است. مجموعه حفاظت محیط زیست باید ضوابطی را تعیین کند تا پسماندهای صنعتی به شیوه صحیح بازیافت، دفع و یا امحاء شوند و این ضوابط را به مجموعه صمت و دستگاه های متولی آن اعلام کند. همچنین باید نظارت داشته باشد تا پسماندهای صنعتی بر اساس ضوابط اعلام شده دفع کنند.

طوفان محمدی در گفتگو با خبرنگار ایلنا، افزود: امروزه پسماندهای صنعتی مشکلات و معضلات بزرگی را برای استان مرکزی به وجود آورده و ایجاد کرده است. متاسفانه در استان مرکزی و شهر اراک هنوز فعالیت جدی در زمینه پسماندهای صنعتی اجرا نشده است. نیاز است که برای دفع و امحاء پسماندهای صنعتی یک ترانشه بهداشتی حفر شود و در این ترانشه به شیوه صحیح پسماندهای صنعتی دفن شوند تا به خاک نفوذ نکنند. در مجموع هنوز نتوانستیم جایگاه به خصوصی را برای بازیافت و یا دفع و امحاء پسماندهای صنعتی در نظر بگیریم. متاسفانه در سنوات گذشته موفق به انجام چنین اقدامی نشده اند و یا اگر مکانی را انتخاب کرده اند، اهالی و سکنه منطقه اجازه چنین اجرای فرایندی را نداده اند. همچنین هنوز منطقه ای که بتواند آسیب کمتری به محیط زیست بزند را پیدا نکرده اند.

وی افزود: موضوع پسماندهای صنعتی یک مساله بسیار حیاتی است. اگر پسماندهای صنعتی بدون نظارت دفع و یا امحاء شود، باعث خواهد شد تا آسیب های جدی و شدیدی به محیط زیست وارد شود. مجموعه صمت آمار درست و دقیقی را از میزان تولید پسماندهای صنعتی اعلام نمی کند و در اختیارمان قرار نمی دهد. در صورتی که تخمین زده می شود روزانه 50 تن پسماندهای صنعتی تولید شود. البته بر روی میزان این رقم اطمینان کامل ندارم و باید بر روی آن تحقیقات لازم انجام شود. متاسفانه نطارت درستی بر روی آن انجام نمی شود.