چهارشنبه اول سال رسمی کهن با آدابی خاص در خواف/ یاد «عزیز آمنه » بخیر

به گزارش خبرنگار ایلنا، اهالی منطقه خواف در شرق خراسان نخستین چهارشنبه سال نو را گرامی داشته و آیینی ویژه برای این روز دارند.

مردم شهرستان خواف از دیرباز در این روز با خروج از منازل و اطراق در تفرجگاه‌ها؛ رسمی کهن را زنده نگه داشته و یک روز متفاوت را در کنار خانواده شان رقم می زنند.

احمد قلی ساعدی مولف و پژوهشگر فرهنگ عامه در گفت‌وگو با ایلنا گفت: روز چهارشنبه اول سال یکی از ایام تاریخی و ثبت شده در دل‌های مردمان خراسان است که با وجود فراموشی در بسیاری از مناطق اما در شهرستان خواف همچنان پابرجا مانده و هنوز هم بسیاری از رسوم این روز اجرا می شود.

ساعدی در خصوص آداب این روز در گذشته چنین عنوان می کند: این روز در بین مردم این منطقه همانند سیزده بدر و البته با تفاوت هایی گرامی داشته می شود و بیرون رفتن از خانه ها و اتراق نمودن در طبیعت اصل اولیه این روز تاریخی است.

وی که در حوزه مردم شناسی هم مطالعات و تالیفاتی داشته ادامه می دهد:به نظر می رسد رسم چهارشنبه نخست سال بعد از اسلام در این منطقه شکل گرفته باشد و چون در ابتدای ورود اسلام برخی با برگزاری مراسم های ایرانی همچون عید نوروز و ... مشکل داشتند، مردم خراسان یک روز به نام چهارشنبه اول سال را به روزهای ویژه نوروز اضافه کرده که البته برگزاری آیین این روز اکنون به صورت جدی فقط در خواف ایران و هرات افغانستان برگزار می شود.

این استاد حوزه مردم شناسی افزود: از رسومات مهم این روز خواستگاری است و خانواده هایی که پسر دم بخت داشته در این روز خاص از خانواده دختر مورد نظر خواستگاری می کردند. همچنین مادران در این روز برای پسران خود عروسی در نظر می گرفتند.

وی افزود: ممنوعیت نصب چادر و سرپناه هم از آداب دیگر چهارشنبه نخست سال می باشد که احتمالا به این دلیل همان رسم پیدا کردن عروس باشد.

ساعدی در ادامه گفت: برطرف کردن اختلافات خانوادگی و قومی هم از آداب ویژه این روز در گذشته بوده و معمولا ریش سفیدان هر قوم منتظر رسیدن چهارشنبه اول سال بوده اند تا بتوانند اختلافات و مشکلات را حل کنند. در گذشته چون وسایل نقلیه امروزی نبوده معمولا مکان هایی نزدیک به محل سکونت برای تفریح در نظر گرفته می شده؛ در خواف از دیرباز تاکنون دامنه کوهستان خواجه یار که دسترسی به آن برای عموم مردم راحت بوده تفرجگاه ثابت مردم بوده است.

گل بی بی پیرزن ۷۰ ساله خوافی نیز به خبرنگار ایلنا گفت: در روز چهارشنبه اول سال مطرب ها با سرنا و دهل به میان مردم می آمدند و شادی و نشاط به آنان هدیه می کردند و مردم هم یا مبلغی پول و یا بخشی از غذای خود را به آنان هدیه می دادند.

گل بی بی هم ماجرای نشان کردن دختران دم بخت یا خواستگاری از آنان را تایید کرده و می گوید: چون در گذشته دختران کمتر از خانه بیرون می آمدند، چهارشنبه اول سال غنیمتی برای مادران بود تا بتوانند به راحتی چندین دختر را دیده و یکی را برای پسرشان نشان کنند.

ملا درمحمد پیرمرد ۸۰ ساله خوافی هم از خاطرات نوجوانی خود در این روز می گوید: جنگ تخم مرغ های آب پز رنگ شده از سرگرمی های جالب ما در روز چهارشنبه اول سال بود که یکی نفر تخم مرغ را در مشت خود نگه می داشت و دیگری ضربه ای به آن میزد، تخم مرغی که می شکست جایزه فرد پیروز بود.

ملا درمحمد از ساز و دهل و رقص محلی هم این چنین تعریف می کند: روز چهارشنبه اول سال واقعا روز مخصوصی برای مردم خواف بود و ساز و دهل و چوب بازی جوانان جزو مراسمات هرساله این روز بود. یادم می آید  شخصی به نام  عزیز آمنه،با دهلی ها می آمد و برای‌مان نمایش اجرا می کرد و‌ مردم هم بسیار لذت می بردند.

ناگفته پیداست حفظ آداب و رسوم کهن در هر دیاری باعث همبستگی و وابستگی بیشتر مردم به سرزمین مادری می شود.