کتاب خوب هنوز، همیشه و همه‌جا خوانده می‌شود

رمان «کوری» ساراماگو با ترجمه‌ی مینو مشیری در بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به چاپ بیستم می‌رسد.

مینو مشیری(مترجم) در همین رابطه به خبرنگار ایلنا گفت: این ترجمه درواقع اولین برگردان فارسی این شاهکار ادبی جهانی است و تمام نوبت‌های چاپ آن در تیراژهایی ۵۰۰۰تایی منتشر شده‌اند. علاوه بر این کتاب، «ژاک قضاوقدری» دنی دیدرو و «عصر بی‌گناهی» ایدیت وارتن هم چاپ چهارم را تجربه می‌کنند.

این مترجم که با چاپ نوبت بیستم رمان «کوری» انتشار ترجمه‌اش از این رمان مرز ۱۰۰۰۰۰ را رد می‌کند، در رابطه با علل پایین آمدن تیراژ کتاب تا مرز ۵۰۰ نسخه در کشور، گفت: درست است عوامل متعدد عموما اقتصادی مثل قیمت بالای کاغذ، هزینه‌های نامتعارف چاپ و… همگی در افول توجه مردم به کتاب، حذف این کالای فرهنگی از سبد خانوار و نهایتا کاهش تعداد تیراژ کتاب‌ها موثر هستند، اما اقبال عمومی به برخی کارها نشان می‌دهد با وجود همه‌ی این چالش‌ها هنوز هم کتاب خوب و اصیل در اختیار مخاطب قرار بگیرد، خوانده می‌شود. ممکن است کمی زمان ببرد اما معرفی فرد به فرد کتاب‌های فاخر اثر خوب را به جوینده‌اش را می‌شناساند. متاسفانه درحال حاضر ادبیات ما چه از نظر ترجمه و چه داستان بنیه‌ی قوی و محکمی ندارد. در چنین شرایط اقتصادی و مبالغ پشت جلد مخاطب محتوا و کیفیت را با هزینه‌ای که باید پرداخت کند مقایسه می‌کند و طبیعی هم هست وقتی می‌بیند در قبال این پرداخت کالای دندان‌گیری به دست نمی‌آورد از خرید کتاب منصرف می‌شود. اگر کیفیت محتوایی ادبیات همپای کمیت مبلغ کتاب‌ها پیش بیاید، بالا بودن قیمت کتاب‌ها به گرانی تعبیر نمی‌شود.

مشیری همچنین مجموعه مقالاتی که در جراید و مجلات ادبی مثل(بخارا، دنیای سخن، تکاپو و…) را گلچین و آماده‌ی چاپ کرده است. به گفته‌ی او این کتاب توسط نشری نوپا منتشر خواهد شد که بعد از نهایی شدن مذاکرات نام ناشر هم عنوان می‌شود.

او که درحال حاضر مشغول ترجمه‌ی یک رمان کلاسیک از قرن هجدهم میلادی است، به دلیل مشکلی که از آن به موازی‌کاری تعبیر می‌شود ترجیح داد نام کتاب و نویسنده را تا قبل از اتمام کار عنوان نکند، اما درباره‌ی این کتاب که قرار است سورپرایزی برای خوانندگان باشد؛ گفت: ترجمه‌ی این کتاب که جزو آثار مورد علاقه‌ی خودم است یکی از آرزوهایم بوده و خوشبختانه نیمه‌ی بیشتر کار پیش رفته و احتمال زیاد هم نشر چشمه آن را چاپ می‌کند.

این مترجم نقص قانونی در حوزه‌ی مالکیت فکری و عدم پذیرش قانون کپی‌رایت را مهمترین دلیل بروز چالش ترجمه‌های موازی دانست و بیان کرد: تا زمانی که قانون جهانی حق مولف را امضا نکرده‌ایم و حقوق معنوی اثر چندان در کشور شناخته شده نیست نه تنها شاهد بروز ترجمه‌های موازی و عموما با کیفیت نازل هستیم، حتی توزیع و چاپ غیرقانونی و زیرزمینی آثار منتشر شده هم نباید خیلی عجیب و دور از ذهن به نظر برسد. برخی کتاب‌هایی که در بازار کتاب موجود هستند به راحتی روی فضای مجازی قرار می‌گیرند تا بدون پرداخت هزینه قابل دانلود باشند، یا یک اثر را عینا و با کیفیت پایین کاغذ و صفحه بدون اجازه ناشر مربوطه چاپ و تکثیر می‌شود.

او در ادامه افزود: خود من از این جهت که بالاخره به‌نوعی کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد خوشحال می‌شوم، مثلا در مورد نمایشنامه‌» هدا گابلر» هنریک ایبسن چون بعداز چند نوبت چاپ مجوز مجدد نگرفت به دلیل اینکه جزو سرفصل دروس دانشگاهی بوده و دانشجویان عملا به این کتاب احتیاج داشتند به صورت زیرزمینی و با پایین‌ترین کیفیت بازنشر شد. خب من برای دانشجویان خوشحالم که درنهایت به این اثر دسترسی پیدا کرده‌اند، اما چنین روندی اصلا نمی‌تواند یک ادبیات پویا و فاخر را پایه‌گذاری کند.

مشیری سپس به اهمیت انتخاب در کار ترجمه اشاره کرد و گفت: موازی‌کاری در امر ترجمه به‌حز صدمه زدن به حقوق معنوی مترجم، اثرات زیان‌باری هم بر حرفه‌ و هنر ترجمه‌ی کشور می‌گذارد. اینکه مترجمان ما عادت کنند تا اسم یک اثر یا نویسنده را از دهان یک همکار بشنوند و بعد همگی هجوم ببرند تا در کمترین زمان ممکن و حتی با تشکیل تیم ترجمه در یک رقابت بی‌فرجام قبل از دیگران یک ترجمه‌ی ضعیف، بدون شناخت لحن نویسنده و… تحویل مخاطب بدهند درنهایت کتاب‌خوانی در کشور را به زمین می‌زند. مترجم باید پیگیر ادبیات جهان باشد، کارهای کلاسیک را به خوبی بشناسد و مطالعه کرده باشد. این نکات ریز هستند که به شناخت مترجم از لحن هر زبان و نویسنده کمک می‌کند. نمی‌شود تمام کتاب‌ها را با یک لحن ثابت ترجمه کرد، متاسفانه برخی در کار ترجمه اصلا نگاه نمی‌کنند داستان در چه برهه‌ی تاریخی می‌گذرد؟ قرن هجدهم است، قرن نوزدهم است و یا سال ۲۰۱۴ میلادی. نمی‌شود به صرف یک آموزش آکادمیک نصفه‌ونیمه و بدن خواندن آثار متعدد ادبیات جهان دست به ترجمه‌ی شاهکارهای ادبی زد.

این مترجم ادامه داد: متاسفانه ناشران هم به این موضوع دامن می‌زنند. یک ناشر چگونه می‌تواند فقط به دهان پرکن بودن نام نویسنده نگاه کند و پیشنه و مهارت مترجم را برای سپردن کار به او درنظر نگیرد.