ادبیات ایران شاملو و فروغ و سپهری نیز دارد

نشست رونمایی کتاب " پروین، صدای خوشبو در شعر اُردو " عصر جمعه(۲۱ شهریور) با حضور افتخار حسین عارف(رئیس موسسه فرهنگی اکو)، فریاد شیری، رسول آبادیان، فرزانه قوامی و محمد فلاح نیا در شهرکتاب شهرک غرب برگزار شد.

محمدفلاح نیا که کار گردآوری و ترجمه شعرهای این شاعر را انجام داده، در ابتدای نشست با اشاره به آشنایی اتفاقی خود با " پروین شاکر " در اینترنت گفت: شباهت شعر و زندگی وی به " فروغ فرخزاد " و احساس نزدیکی ذهنی که با مضامین شعر این شاعر داشتم، به من انگیزه شناخت بیشتری از این شاعر داد و به واسطه دوستم مبشر سعید که اُردو زبان و پاکستانی است، شناختی کافی از او پیدا کردم و سپس درصدد ترجمه شعرهای وی برآمدم. با دوستم مبشر سعید درمیان گذاشتم ولی نه او بر فارسی تسلط داشت و نه من به اُردو. بنابراین، شعرها را از روی متن انگلیسی که در اینترنت یافتم به فارسی برگرداندم.

فلاح نیا که خود مجموعه شعرهایی درحوزه بزرگسال و کودک و نوجوان منتشر کرده، خاطرنشان کرد: برای انجام این کار نیازمند ارتباط روحی با شاعر بودم و به این خاطر، فیلم شعرخوانی پروین شاکر را پیدا کردم و دیدم تا حس و حال او را بشناسم.

فلاح نیا در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ترجمه آزادی که از شعرهای شاکر داشته؛ افزود: سعی کردم کلمه‌ها را هرچه بیشتر به زبان فارسی نزدیک کنم.

فریاد شیری(شاعر، منتقد و نویسنده) هم با اشاره به همانندی پروین و فروغ در زندگی و مضامین شعری گفت: شعر، واکنش شاعر نسبت به درگیری‌های ذهنی‌اش است. به نظر می‌رسد که پروین و فروغ هم واکنشی همگون نسبت به درگیری‌های ذهنی و ناملایمات زندگی‌شان دارند.

وی ادامه داد: همانندی شاعران به اشتراکات فرهنگی و شرایط زیستی اجتماعی آنها برمی‌گردد البته جای تعجب آنجاست که پروین را به خاطر زندگی کوتاه و مرگ زودهنگام، ازدواج ناموفق و نافرجامی در عشق و مرگش بر اثر تصادف می‌توان قرینه‌ای از فروغ پنداشت.

این شاعر و مترجم در ادامه به تاثیرگذاری شعر فروغ بر شاعران کشورهای همجوار ایران ازجمله افغانستان، پاکستان و تاجیکستان اشاره کرد و گفت: من که خود از زبان کردی به فارسی شعر ترجمه کرده‌ام، شاهد تاثیر فروغ بر شاعران کُرد عراق بوده و این فقط شامل شاعران زن ازجمله " کژال احمد " نیست بلکه حتی " فرهاد پیربال " هم تاثیرات بسیار زیاد و ملموسی از شعر فروغ گرفته است. شاید این میزان تاثیرگذاری به خاطر جسارت فروغ در استفاده از مضامین عاشقانه و پرداختن به مشکلات اجتماعی زنان باشد که در این میان می‌توان به مؤلفه‌هایی چون بی‌پروایی در بیان مسائل عاشقانه، پرداختن به مشکلات زن در جامعه مردسالار و لحن و روایت زنانه اشاره کرد.

افتخار حسین عارف نیز درخصوص " پروین شاکر " و لزوم ترجمه آثار شاعران معاصر ایرانی به دیگر زبان‌ها ازجمله کشورهای همسایه ایران گفت: وقتی به کتابفروشی می‌رویم و از کتاب‌های شعر فارسی می‌پرسیم؛ فقط به دیوان‌های مولانا، سعدی یا حافظ اشاره می‌کنند. این درصورتی است که ادبیات فارسی شاملو، فروغ و سپهری و شفیعی کدکنی هم دارد و ترجمه نشدن شعر این شاعران مدرن یک خلاء محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: ضرورت دارد که شعر شاعران مدرن معاصر ایرانی همچون شاملو، فروغ، سپهری، نیما، اخوان ثالثو شفیعی کدکنی هم به زبان‌های دیگر ازجمله زبان اْردو ترجمه شوند. همین طور شعر شاعران مدرن سایر زبان‌ها باید به فارسی ترجمه شود؛ همانطور که اکنون " پروین شاکر " به فارسی ترجمه شده که اتفاق خوبی است.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به سیر تحولی که " فروغ فرخزاد " در آثارش طی کرده؛ خاطرنشان کرد: فروغ زنی با احساسات زنانه لطیف بود که این خصلت وی بیشتر در آثار اولیه‌اش ازجمله در نامه‌هایش به " پرویز شاپور " مشهود است اما بعدها که با شاملو و سپهری آشنا می‌شود؛ روش و منش خویش را تغییر می‌دهد.

این دیپلمات فرهنگی به ویژگی‌های شعر " پروین شاکر " و خصوصیات فردی وی پرداخت و گفت: " پروین شاکر " از دوران جوانی به صورت آگاهانه و قدرتمند شروع به کار در ادبیات اْردو کرد و آثاری غنی به جا گذاشت. من نامه‌نگاری‌های زیادی با او داشتم و مصاحبه‌هایی تلویزیونی هم دراین میان هست. او خودش بود؛ یک عاشق مطلق.

رئیس موسسه فرهنگی اکو در ادامه به شباهت‌های " پروین شاکر " و " فروغ فرخزاد " اشاره کرد و گفت: وجود یک فرزند حاصل ازدواج هر دو شاعر بود اما فرزند فروغ را پدرش بزرگ کرد اما فرزند پروین را خود پروین بزرگ کرد و دیگر هم ازدواج نکرد. تمام امورش جز فرزندش را برای کارهایش در حوزه ادبیات متوقف می‌کرد و از آنها دور می‌شد.

افتخارحسین عارف در پایان گفت: دلم برای " پروین شاکر " به عنوان یک خواهر و یک دوست تنگ می‌شود و ادبیات قرن بیستم هم بدون " فروغ فرخزاد " قابل تصور نیست؛ دیگر مهم نیست که خیابانی به نامش باشد یا نه!

در ادامه این نشست فرزانه قوامی(شاعر) هم به خوانش شعری از پروین شاکر با عنوان " پوچی " به روح زنانه شعرهای این شاعر پرداخت و گفت: از شعرهای او پیداست که زنی در جستجوی عشق بوده است و او هم مثل دیگر شاعران زن، به زنانگی خود وفادار مانده است. ایجازی قوی در شعر دارد و عبورش از تنگناهای زیستی دارای رمزورازی هست.

این شاعر، در ادامه رویکرد انکاری در شعرهای " پروین شاکر " را ناشی از رویکرد مردسالارانه جامعه و دورانی که شاعر در آن زیسته عنوان کرد و گفت: پروین با هوشمندی به بازسازی اندیشه‌هایش در شعرش پرداخته و در شعری از او با عنوان " ما همه دکتر فاستوس هستیم " با پدیده جنون و معامله روح با پلیدی مواجه می‌شویم.

رسول آبادیان(منتقد و داستان نویس) هم دیگر سخنران این نشست بود. آبادیان با اشاره به سخنان " افتخار حسین " بر لزوم توسعه روابط و تبادلات فرهنگی میان ایران با کشورهای همجوار شد و گفت: با وجود اشتراکات زیاد فرهنگی که ما با این کشورها داریم، باید به آثاری توجه کنیم و بشناسیم که بیان کننده ویژگی‌های اصیل فرهنگ این کشورها باشند. به عنوان مثال چرا باید فرهنگ افغانستان را با نگاه غربی شده " خالدحسینی " بشناسیم تا شاعری مثل " رهنورد زریاب " که صدای واقعی فرهنگ افغانستان است.

وی ادامه داد: ترجمه شعرهای " پروین شاکر " هم از آن دست اتفاقات خوبی است که می‌تواند به این قبیل پرسش‌های ذهنی ما پاسخ دهد و شاید پروین شاکرهای دیگری هم در کشورهای همجوار ما باشند که هنوز آنها را نمی‌شناسیم. به هرحال این جرقه اولیه به منزله بازکردن معبر است و باید استمرار داشته باشد و به سرانجام برسد. حالا چه قدر این کتاب نگاه شاعر را به ما منتقل کرده برعهده کارشناسان مسلط به زبان‌های فارسی و اُردو است.

آبادیان با اشاره به تاثیر و تأثر موسیقی ما با کشورهای همجوار خاطرنشان کرد: موسیقی ما این گسست فرهنگی را رفع کرده و ما در موسیقی‌مان گوشه راک کشمیری یا هندی داریم ولی درادبیات مان این اتفاق نیفتاده و باید این جرقه اولیه را ارج نهیم.

وی در ادامه با اشاره به کارهایی که افتخار حسین در زمینه ادبیات کودک و نوجوان کرده؛ گفت: با این نگاه سترگ فرهنگی که ایشان دارد؛ امیدواریم که در حوزه ادبیات بزرگسال هم کارهایی انجام دهند.

کتاب " پروین، صدای خوشبو در شعر اُردو " که به زندگی و شعر پروین شاکر، شاعر فقید پاکستانی اختصاص دارد؛ به کوشش " محمد فلاح نیا " گردآوری و ترجمه شده و توسط نشر داستان منتشر شده است.

" محمد فلاح نیا " پیش از این، کتاب‌های مجموعه شعر " رنگ آب "، کتاب پژوهشی " صدایی از آینده " با موضوع شعر و زندگی " آرتور رمبو " و مجموعه شعر کودک " خاله سوسکه " را نیز منتشر کرده است.