آیین های نوروز باستانی در قزوین

'گزارش ایلنای قزوین؛ "نوروز" بزرگترین و شکوهمندترین جشن ایرانی است که از هزاران سال پیش در نخستین روز سال نو که روز اول فصل بهار است، با آیین‌های ویژه در پهنه ایران زمین برگزار می‌شده و اکنون نیز انجام می‌شود.

نوروز برابر با یکم فروردین ماه (روزشمار خورشیدی)، جشن آغاز سال و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است. خاستگاه نوروز در ایران باستان می‌باشد و هنوز مردم مناطق مختلف فلات ایران نوروز را جشن می‌گیرند. امروزه زمان برگزاری نوروز، در آغاز فصل بهار است. نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها تعطیل رسمی است.

نوروز آیینی است که در ذات خود آفرینندگی دارد و قلبها را به دلیل ارزشهایی که در این آیین است، به خودش جذب می‌کند و همواره در حال گسترش در سطح جهان است.

در آیین نوروزی هر آنچه که ما می‌بینیم به عالم بالا مربوط می‌شود، از این رو نوروز را آیینی کاملاً الهی دانسته اند. وقتی در آیین‌های نوروزی تأمل می‌کنیم، چه آیین‌های پیشین نوروز و چه آیینهای پسین، همه اینها نماد هایی کاملاً الهی هستند و نشانه‌هایی از عالم بالا را به ذهن کسانی که در ظرایف و دقایق آیین‌های نوروز تامل می‌کنند، نمودار می‌کند.

تأکید همه ادیان به بشر این است که با یکدیگر مهربان باشید. در آغاز هر یک از سوره‌های قرآن کریم بخشنده و مهربان بودن نیز در قالب آیه معروف «بسم ا... الرحمن الرحیم» تأکید شده و الگویی ارزشمند برای انسان است که اگر انسانی می‌خواهد به عالی‌ترین مرتبه اخلاقی و معنوی دست یابد این است که باید خودش را به صفات الهی متصف کند و تأکید قرآن نیز بر این است که باید با یکدیگر مهربان بود، تحققش را در آیینهای نوروزی می‌توان دید. در این روزها نیز مردم به یکدیگر نزدیکتر می‌شوند، قلبها صیقل پیدا می‌کند، مهربانی‌ها تشدید و روح با طبیعت همنوا می‌شود و اینها دستاوردهایی است که در هیچ یک از آیینها و جشنهای دیگری که در دنیا می‌شناسیم، وجود ندارد. اگر نگاهی به سفره هفت سین بیندازیم، هر آنچه در این سفره جا می‌گیرد، همه ریشه در اندیشه‌های الهی دارد.

مردم استان قزوین مانند مردم دیگر مناطق ایران، از اوایل اسفندماه خود را براى برگزارى مراسم سال نو آماده مى‌کنند. آنها همراه خانه‌تکانى و نظافت به خانه‌تکانى دل‌هاى خود مى‌پردازند. در روز عید با چیدن سفره‌هاى رنگین، پذیراى میهمانان خود مى‌شوند.

 آنها در سفره‌هاى پارچه‌اى قلمکار و ظروف رنگارنگ بلوری، انواع شیرینى‌هاى خانگی، انجیر، آلبالوى خیس شده، نخود، کشمش و نقل و نوعى توت که با خمیر پودر پسته و بادام درست مى‌کنند، مى‌چینند و به میهمانان تخم‌مرغ رنگ شده (با پوست پیاز) عیدى مى‌دهند. امروزه از روز اول عید، دید و بازدیدهاى خانوادگى آغاز مى‌شود و تا پنجاه روز بعد که به پنجاه بدر(19 اردیبهشت) پایان مى‌گیرد.

نوروزى‌خوانى

نوروزى خوانى یکى از مراسم مربوط به روزهاى پایانى سال است و جزئى از مراسم استقبال نوروز به‌شمار مى‌رود. نوروزى‌خوان‌ها بیشتر از اهالى روستاهاى منطقه ”الموت“ و ”طالقان“ هستند؛ آنها در دسته‌هاى دو تا چهار نفره، در کوچه و خیابان به‌راه مى‌افتند و با خواندن اشعار کوتاه و بلند، طلیعه سال نو را به مردم مژده مى‌دهند و بیت یا دو بیت دیگر را، دو نفر دیگر پاسخ مى‌دهند. ساکنان منازل با شنیدن صداى نوروزى‌خوان‌ها، به استقبال آنها رفته و با دادن پول و شیرینى از آنها پذیرائى مى‌کنند.

چهارشنبه‌سورى

در این زمینه افسانه‌اى وجود دارد، هنگامى که مختار ثقفى خواست علیه بنى‌امیه قیام کند، با یارانش قرار گذاشت که در شب آخرین پنج‌شنبه سال شورش کند. وقتى نقشه آنان فاش شد، او تصمیم گرفت نقشه خود را یک شب جلو بیاندازد، و به اطرافیان خود گفت در شب چهارشنبه‌ بر روى پشت‌بام خانه‌هاى خود آتش روشن کنند تا همه متوجه شده و قیام کنند. مردم نیز چنین کردند.

از آن به‌بعد به‌پاس بزرگداشت این اقوام، در شب چارشنبه آخر هر سال ایرانیان در حیاط یا بام منازل خود آتش مى‌افروزند. به‌هر حال این مراسم نشان دهنده نماد آتش در میان ایرانیان باستان است. در قزوین نیز در این شب آتش روشن مى‌کنند و معتقدند کوپه‌هاى آتش حتماً باید تاق (تک) باشد. دراین شب مواظب هستند چیزى شکسته نشود، چون آن‌را خوش یمن نمى‌دانند.

در این شب کله‌پاچه مى‌خوردند و شب را با خوردن آجیل سپرى مى‌کردند. صبح روز بعد استخوان‌هاى کله‌پاچه را به مزارع برده و در باغ یا زمین خود مى‌ریختند و معتقد بودند این کار از بروز آفت جلوگیرى مى‌کند. در شب‌ چهارشنبه‌سورى مراسم قاشق‌زنى نیز انجام مى‌شود.

سیزده‌بدر

در روز سیزده‌ فروردین، مردم به طبیعت مى‌روند و به دور هم جمع مى‌شوند و به شادى مى‌پردازند و نیز رسم است تا هر کس کنار رود، برود و هفت سنگ کوچک را به نیت رفع و دفع بلا و بیمارى به داخل آب پرتاب کند و دختران دم بخت سبزه گره بزنند.

در پایان نیز سبزه‌ها را به آب انداخته و به خانه‌هاى خود باز مى‌گردند.

جاذبه های تاریخی قزوین

 قلعه ها  

 قلعه چال(اندج). جنوب شرقی روستای اندج.

قز قلعه (قلعه دختر). ضیاءآباد. اواخر دوره ساسانی یا اوایل اسلام.

میمون قلعه. شهر قزوین. قرن دوم هجری.

 قلعه سمیران. طارم.

قلعه لمبسر. شهر رازمیان الموت. دوره ساسانیان.

قلعه الموت. رودبار الموت. سال ۲۲۶ هجری.

 قلعه شیر کوه (بیدلان). رودبار الموت. دوره اسماعیلیان.

 مدارس علوم دینی

 مدرسه علوم دینی التفاتیه. قزوین. دوره ایلخانی.

مسجد و مدرسه سردار. قزوین. دوره قاجاریه.

مسجد و مدرسه شیخ الاسلام. قزوین.

مسجد و مدرسه ابراهیمیه. قزوین.

مسجد و مدرسه صالحیه. قزوین. قرن سیزدهم ه. ق.

مدرسه مسجد پیغمبریه. شهر قزوین. سال ۱۰۵۴ هجری.

 مساجد و حسینیه ها

 حسینیه آقا سید جمال. قزوین.

مسجد امینی ها. شهر قزوین. سال ۱۲۷۵ قمری.

مسجد حیدریه. قزوین.

مسجد سنجیده. قزوین. دوره سلجوقی.

مسجد النبی (سلطانی). شهر قزوین. دوره قاجاریه.

مسجد جامع کبیر. شهر قزوین. قبل از اسلام بر بنیان آتشکده.

مسجد پنجه علی. شهر قزوین. دوره صفویه.

  مناطق باستان شناسی:

 تپه زاغه. شهرستان بویین زهرا. اواخر هزاره ششم ق. م

تپه قبرستان. شهرستان بویین زهرا. هزاره پنجم تا اول ق.م

قره تپه. شهرستان بویین زهرا.

 کلیسا ها:

 کلیسای کانتور (برج ناقوس). شهر قزوین. اواخر دوره قاجاریه.

 کلیسای رفیع. شهر قزوین. ۱۳۱۵ شمسی. 

 کاروانسراها:

 کاروانسرای محمد آباد. جاده قزوین- بوئین زهرا. دوره صفوی.

کاروانسرای هجیب. جاده بوئین زهرا - ساوه.

کاروانسرای خرزان. قزوین.

کاروانسرای شاه عباسی آوج. شهر آوج. سال ۱۰۴۰ ه.ق.

کاروانسرای گلشن. قزوین.

  گرمابه ها:

 گرمابه قجر. شهر قزوین. دوره صفویه.

گرمابه دودر. قزوین. دوره قاجاریه.

گرمابه سردار. قزوین. دوره قاجاریه.

گرمابه حاج محمد رحیم (صفا). قزوین. سال ۱۲۵۹ه.ق.

  آب انبارها:

 آب انبار حکیم. قزوین. سال ۱۲۴۴ ه.ق.

آب انبار حاج کاظم. شهر قزوین. دوره قاجاریه.

آب انبار مسجد جامع (خیابان). شهر قزوین. دوره صفوی.

آب انبار زنانه بازار. شهر قزوین. دوره قاجاریه.

آب انبار آقا. قزوین. دوره قاجاریه.

آب انبار سردار کوچک. شهر قزوین. دوره قاجاریه.

آب انبار سردار بزرگ. قزوین. دوره قاجاریه.

 امام زاده ها:

 امامزاده هفت صندوق. شهرستان تاکستان. دوره صفویه.

امامزاده کمال. شهرستان تاکستان. قرن نهم ه.ق.

امامزاده علی شکرناب (ع). شهرستان آبیک. سال ۸۸۴ ه. ق.

امامزاده اسماعیل (ع). شهر قزوین. دوره قاجاریه.

امامزاده علاء الدین (ع). شهرستان بوئین‌زهرا. دوره صفویه.

امامزاده منصور. شهرستان بوئین‌زهرا. دوره صفویه.

امزاده اباذر (ع). شمال شرقی شهر قزوین. دوره سلجوقی.

امامزاده حسین (ع). شهر قزوین. دوران عباسی تا قاجاریه.

بقعه ها

 مقبره شهید ثالث. شهر قزوین. دوره قاجاریه.

مقبره سلطان ویس. قزوین.

مقبره رییس المجاهدین. شهر آبیک. دوره قاجاریه.

مقبره حمدالله مستوفی. شهر قزوین. قرن هشتم ه ق.

مسجد و مقبره احمدیه. شهر قزوین. سال ۵۲۰ هجری.

بقعه پیر تاکستان. دوره سلجوقی.

بقعه آمنه خاتون (س). شهر قزوین. دوره صفویه.

بقعه پیغمبریه. شهر قزوین. دوره صفویه. 

 بناهای حکومتی

  سر در عالی قاپو. شهر قزوین. دوره صفویه.

 عمارت کاخ چهلستون (کلاه فرنگی). شهر قزوین. دوره صفویه.

بازار سنتی قزوین

  برج ها

 برج باراجین. قزوین.

برج بزرگ و کوچک شمیران. قزوین. دوره ساسانی.

برج های دوگانه خرقان. شهر آبگرم. سال ۴۶۰ ه.ق.

برج سلطان اویس. شمال قزوین. دوره دیلمیان.

 خانه ها

 خانه فرهنگ امیر کبیر. قزوین. دوره قاجاریه.

گراند هتل. قزوین. دوره قاجاریه.

عمارت شهرداری. شهر قزوین. دوره قاجاریه توسط روس ها.

خانه مرتضوی. قزوین. دوره قاجاریه.

خانه اسدی. قزوین.

عمارت باغ سپهدار. قزوین. اوایل دوران پهلوی.

خانه سید حسین بهشتی. قزوین. دوره قاجاریه.

خانه سید محمود بهشتی. قزوین. دوره قاجاریه.

خانه بهروزی. قزوین. دوره قاجاریه.

خانه خطیبی. قزوین. دوره قاجاریه و پهلوی اول.

 دروازه ها

 دروازه درب کوشک. قزوین.

 دروازه تهران. قزوین. دوره قاجاریه