بررسی هرمنوتیک و تاریخ در پژوهشکده تاریخ اسلام

ایلنا: گروه روش­‌شناسی و تاریخ­نگاری پژوهشکده تاریخ اسلام، نشست «هرمنوتیک و تاریخ» را برگزار می‌­کند. این نشست با حضور عباس منوچهری، استاد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، برگزار خواهد شد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، موضوع دانش هرمنوتیک در اصل، فهم متن کتاب مقدس نزد مومنان به آن است. با شکل‌گیری مسیحیت این دانش به فهم مفاد کتاب مقدس اختصاص یافت و در عصر جدید بود که فهم هر متنی خواه کتاب مقدس، خواه شعر فلان شاعر موضوع دانش هرمنوتیک واقع شد؛ دانش هرمنوتیک در پی فهم موضوعات و رفتارهای انسانی و به طور کلی فرهنگ است. فرهنگ نیز بر پایه زبان شکل گرفته است، زبانی که واژه‌ها تنها یکی از روش‌های انتقال آن هستند، بنابراین می‌توان هرمنوتیک را تلاشی برای رمزگشایی از زبان به عنوان پایه فرهنگ دانست.

تأویل­گرایان انتقادات جدی به دانش تاریخ و موضوعات فلسفه علم تاریخ از جمله عینیت، علّیت، حقیقت و واقعیت تاریخی وارد کرده­اند. اصل اساسی در دیدگاه تأویل­گرایان «اصل بنیادین انحلال موضوع در تاریخ» است. پل ریکور معتقد بود: «گذشته به منزله آنچه به واقع روی داده است، بیرون از دسترس مورخ است». در دیدگاه تأویل­گرایان، حقیقت تاریخی برگزیده، بیان و ساخته می‌­شود. رویداد‌ها هیچ شکلی در خود ندارند، چیزهایی اتفاق افتاده­اند، چیزهایی خام و بی­شکل که بعد‌ها کسانی پیدا شده­اند و این اتفاق­‌ها را سر هم کرده­اند. داستان را راوی تاریخ می‌­سازد. مبنای بسیاری از مباحث و نظریات هرمنوتیکی تاریخ همین اصل است و میزان درستی این نظریات به میزان درستی و اثبات­پذیری این اصل بستگی دارد. طبق اصل انحلال موضوع در تاریخ، از آنجا که رویدادهای گذشته بشر در حکم موضوع دانش تاریخند و اکنون این رویداد‌ها، به صورت عینی و مستقیم در دسترس تاریخ­نگار قرار ندارد، بنابراین در حقیقت موضوع تاریخ در گذر زمان منحل شده است، چرا که هر حادثه­ای در یک ظرف زمانی خاص روی می‌­دهد و پس از سپری شدن آن زمان خاص، مظروف (حادثه تاریخی) نیز به همراه ظرف خود سپری می‌­شود. بدین­سان در واقع دانش تاریخ تنها دانشی است که «موضوع» ندارد. این اصل، هسته مرکزی دیدگاه هرمنوتیکی تاریخ است.

این نشست روز شنبه ۲۶ مرداد ماه ۹۲، از ساعت ۱۷ تا ۱۹ در محل پژوهشکده تاریخ اسلام واقع در خیابان توانیر، خیابان برادران، خیابان رستگاران، کوچه شهروز، پلاک ۹ برگزار خواهد شد.