برخی از ناشران شعر؛ مشکوک‌اند

ایلنا: نشست بررسی مجموعه شعرهای منتشر شده در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، عصر دیروز (شنبه 8 تیرماه) در سرای اهل قلم برگزار شد و هادی خوانساری، حامد ابراهیم‌پور و هادی خورشاهیان نظراتشان را راجع به کم و کیف این کتاب‌ها بیان کردند.

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ هادی خورشاهیان در ابتدای این نشست، ضمن مثبت ارزیابی کردن سطح کیفی غالب مجموعه شعرهای شاعران کتاب‌اولی، گفت: جای خالی ناشرانی همچون آهنگ دیگر واقعا در نمایشگاه امسال محسوس بود اما از نشرهای دیگر نظیر، آثاری را خواندم که به دلم نشست و خوشم آمد.

وی ادامه داد: در مجموع، نمی‌توانم بگویم انتشار شعر نسبت به سال‌های گذشته رشد یا افول کرده است. به نظر من شرایط نشر، چندان تغییر نداشته؛ حتی بحث ممیزی، بحث تازه‌ای نیست و همه‌ی ما با این فرض پذیرفته شده، تصمیم گرفته‌ایم که به کار خلاقه‌ی شعر بپردازیم. بنابراین اینکه بخواهیم بهانه‌ی ممیزی را توجیه قرار دهیم، درست نیست.

این شاعر درمورد انتشار کتاب ِ کتاب‌اولی‌ها با هزینه‌ی خودشان، اظهار داشت: به نظر من هیچ اشکال ندارد که یک شاعر، کتاب‌های خودش را با هزینه‌ی شخصی چاپ بکند. همه‌ی ما کتاب‌های اول‌مان را با هزینه‌ی شخصی چاپ کردیم. حتی شاهرانی مثل شاملو و فروغ و سهراب هم چنین بودند.

وی در مورد تیراژ کتاب‌ها هم گفت: تیراژ در کشور ما، اصلا رقم واقعی نیست؛ چراکه در بسیاری از مواقع بین رقمی که در اول کتاب درج می‌شود با شمارگان واقعی آن کتاب، تفاوت‌های زیادی وجود دارد. برخی از ناشران هم پول انتشار کتاب را از شاعر می‌گیرند و در پایان، کتاب‌های منتشر شده را به خود شاعر می‌سپارند که عملا این کار یعنی خارج کردن این کتاب‌ها از چرخه‌ی توزیع.

خورشاهیان ادامه داد: با این حساب، به نظر من اصلا مهم نیست که کتابی فروخته شود یا توسط شاعر هدیه شود. آنچه مهم است، مخاطبانی هستند که شعر را می‌خوانند و رضایت‌شان جلب می‌شود.

در ادامه‌ی این نشست، هادی خوانساری (شاعر و ناشر) در مورد کم و کیف کتاب‌های شعر منتشر شده در نمایشگاه کتاب امسال، گفت: امسال حجم کتاب‌های کتاب‌اولی‌ها، از بعد انقلاب تا امروز، بی‌سابقه بود. دلیلش هم بدون شک آمدن ناشرانی‌ست که با کتاب‌ها را با هزینه‌ی شخصی شاعران منتشر می‌کنند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از دلایل افزایش کتاب‌اولی‌ها، فضاهای مجازی است. به عبارت دیگر فضاهای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها این فضا را در اختیار هرکسی می‌گذارد تا نوشته‌هایش را در معرض بازدید دیگران قرار دهد و وقتی اشخاص می‌بینند نوشته‌هاشان با لایک‌های متعدد روبرو می‌شود، اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و پس از مدتی به این فکر می‌افتند که کتاب چاپ کنند و سری بین سرها درآورند.

خوانساری افزود: این رویه، مضرات دیگری هم دارد چراکه وقتی شاعران تازه‌کار با اعتماد به نفس‌های کاذب، با هزینه‌ی شخصی کتاب چاپ می‌کنند و در نهایت کتاب خود را در کنار کتاب شاعرانی که سال‌هاست سابقه‌ی کار دارند، می‌بینند؛ سطح کار خود را نیز در حد آنان تصور می‌کنند و کم کم قواعد اخلاقی و حرفه‌ای را در برخوردها و رفتارهای خود زیر پا می‌گذارند.

این شاعر درمورد سطح کیفی شعر عمده‌ی شاعران کتاب اولی، گفت: جالب است که این افراد از آنجایی که فکر می‌کنند سرودن شعر سپید راحت‌تر است، اغلب از همان آغاز به این حوزه وارد می‌شوند. البته تعداد ترانه‌سرایان و شاعرانی که در قالب‌های کلاسیک کار را شروع می‌کنند نیز کم نیست. خصوصا ترانه‌سرایان؛ زیرا گوش کردن به موسیقی یکی از سرگرمی‌های جوانان است و دکلماسیون ترانه به مراتب به زبان محاوره نزدیک است.

وی ضمن بیان این مطلب که مضمون وفضای اغلب شعرها، شبیه هم و حتی کپی شده از روی یکدیگر هستند، اظهار داشت: معمولا رد و نشانی از نوآوری در اکثر این شعرها نیست. اکثر این شاعران می‌خواهند از همان ابتدا اداهای روشنفکری از خود دربیاورند، مثلا شعر گفتن درمورد دغدغه‌ها و حقوق زنان، یکی از رویکردهای این شاعران به شمار می‌آید. اما در ادامه‌ی راه، می‌بینیم که این آدم‌ها در کار شعر، استمرار ندارند و بعد از مدتی، شعر را کنار می‌گذارند.

این شاعر در مورد ناشرانی که به یکباره و در بدو تاسیس، کتاب‌های متعددی را در حوزه‌ی شعر چاپ کرده و در نمایشگاه کتاب عرضه کرده‌اند، اظهار داشت: از نظر من کارکرد برخی از ناشران مشکوک است. من فکر می‌کنم مجوز دادن و روی کار آمدن برخی از ناشران، اقداماتی حساب شده است تا حای ناشرانی که به هر دلیل متوقف شده‌اند گرفته شود. به نظر من سیاست پشت پرده، ایجاد استانداردهای جعلی از سوی برخی از ناشران در حوزه‌ی شعر است!

وی ضمن بیان این مطلب که چندباری وقتی از ماهیت برخی از ناشران مطلع شدم، کتابم را که برای انتشار به آن‌ها سپرده بودم، پس گرفتم؛ ادامه داد: متاسفانه در بسیاری از موارد، ما بدون اینکه خبر داشته باشیم توسط برخی از جریان‌های پشت پرده هدایت می‌شویم. یک شاعر یا نویسنده باید خیلی زرنگ باشد که در چنین جریان‌هایی قرار نگیرد. جریان‌هایی که سعی دارند شاعر تربیت کنند؛ کتاب‌ بسازند و در نهایت با حمایت‌های بی‌دریغ خود یک شاعر را به حدی برسانند که کاندیدای شورای شهر شود.

در بخش دیگری از این نشست، حامد ابراهیم‌پور(شاعر) ضمن تایید صحبت‌های هادی خوانساری گفت: مردم شاعران را نمی‌شناسند چراکه شاعران تریبونی ندارند تا شعرشان را به مردم ارائه دهند. در مقابل؛ تمام امکانات حکومتی و رسانه‌ای در اختیار برخی از شاعران قرار می‌گیرد تا شناخته شوند. مثلا شاعرانی را می‌شناسیم که 24 ساعت در انواع و اقسام برنامه‌های رادیو و تلویزیون حضور دارند و برنامه اجرا می‌کنند.

وی همچنین با انتقاد به رویکرد برخی از ناشران در انتشار کتاب‌های شعر افزود: متاسفانه من دوستانی دارم که از کتاب شعرشان به عنوان کارت ویزیت استفاده می‌کنند. دوستی دارم که که حتی وقتی به سوپر مارکت می‌رود، یک جلد کتابش را به فروشنده می‌دهد و این یعنی تحقیر! تحقیر شعر و شاعر. حتی برخی از این افراد تنها به خاطر جذب جنس مخالف شعر می‌نویسند و با هزینه‌ی شخصی به چاپ می‌رسانند.این‌ها شرم‌آور است.

ابراهیم‌پور ادامه داد: چرا برای ورود به حوزه‌ی شعر و انتشار کتاب، هیچ گزینشی وجود ندارد؟ چرا هر کسی با هر سطح سواد و تجربه‌ای می‌تواند به برخی از ناشران مراجعه کرده، کتابش را با هزینه‌ی شخصی چاپ کند؟ حتی وقتی یک نفر می‌خواهد فوتبالیست شود، باید تمرینات زیادی داشته باشد و چندین مرحله در تیم‌های مختلف تست شود؛ حال آنکه یک نفر بدون گذراندن کمترین دوره‌های آموزشی مجموعه شعر چاپ می‌کند!

وی ضمن بیان این مطلب که باید صلاحیت یک شاعر،‌پیش از انتشار کتابش تایید شود؛ گفت: در تمام گرایش‌های هنری، مراتب اصولی رعایت می‌شود. در موسیقی، سینما و... اینطور نیست که یک نفر بتواند به همین سادگی موزیسین، بازیگر و... بشود. باید درس بخواند، تمرین کند و در مراحل مختلف مورد ارزیابی اساتید قرار گیرد.

ابراهیم‌پور که معتقد است تعداد شاعران به شکل غیر واقعی زیاد شده، افزود: آن زمان که ما کتاب‌های اول‌مان را با هزینه‌ی شخصی چاپ می‌کردیم، تعداد شاعران مطرح خیلی کم بود و ما برای اینکه بتوانیم در برابر ذائقه و سلیقه‌ی مردم، خود را مطرح کنیم، هزینه‌ی چاپ کتاب اول‌مان را می‌دادیم. اما در حال حاضر بی‌نهایت آدم داریم که همه ادعای شاعری دارند.

وی ضمن بیان این مطلب که در شبکه‌های اجتماعی، از هر هزار نفر؛ نهصد نفر خود را شاعر و ترانه سرا معرفی می‌کنند، ادامه داد: سایت‌ها و صفحات شاعرانی که عکس‌های آنچنانی از خود در بالای صفحه‌شان می‌گذارند، گاهی بیش از هزار کامنت می‌خورد. آن‌وقت سایت شاعرانی که چند دهه فعالیت حرفه‌ای شعر داشته‌اند و از شاعران برجسته‌ی زمانه‌ی ما به شمار می‌آیند، 20 بازدیدکننده هم ندارند!

این شاعر درمورد ناشرانی که اخیرا اقدام به انتشار تعداد زیادی کتاب از شاعران کتاب اولی کرده‌اند، گفت: متاسفانه برخی از ناشران در شبکه‌های اجتماعی و فضاهای مجازی؛ به دنبال افرادی هستند که خود را شاعر می‌انگارند. سپس به آن‌ها پیشنهاد انتشار کتاب، در قبال پرداخت مبالغی می‌کنند. ملاک انتخابشان هم تعداد نظرات و لایک‌هایی‌ست که دیگران برای نوشته‌های این افراد زده‌اند.