احمد پوری در گفتگو با ایلنا:
در ترجمه؛ وفاداری به تک‌تک واژه‌ها ضروری نیست
پوری: از نظر من وفاداری به تک تک لغات و واژه‌ها، به خصوص در حوزه‌ی شعر لزوم چندانی ندارد. وفاداری به حال و هوا و اتمسفر شعر بسیار مهم‌تر از وفادار بودن به واژه‌هاست. مهم این است که مترجم بتواند حال و هوای شعر را به شکل درست از زبان مبداء درک و به زبان ترجمه شده وارد کند.
ایلنا: «کجاست دستان تو»؛ مجموعه‌ی اشعار ناظم حکمت، چند روزی است که با ترجمه‌ی «احمد پوری» و از سوی انتشارات «نگاه» منتشر و راهی قفسه‌ی کتاب‌فروشی‌ها شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، پوری ضمن اعلام این خبر، درباره‌ی دلیل انتخاب مجموعه اشعار «حکمت» برای ترجمه گفت: به دلیل علاقه و استقبال مردم از آثار حکمت، تصمیم گرفتم این بار مجموعه‌ی کامل‌تری را از او ترجمه کنم. این استقبال در دو کتاب قبلی که از حکمت ترجمه کردم و با عناوین «تو را دوست دارم چون نان و نمک» از سوی نشر چشمه و «دنیا را گشتم بدون تو» توسط نشر مرکز منتشر شدند، مشهود بود.
او با ذکر این مطلب که سعی کرده در مجموعه‌ی «کجاست دستان تو» نمایی کلی از شعر حکمت را ارائه دهد؛ افزود: ترجمه‌ی اشعار این مجموعه ۵۰۰ صفحه‌ای در حدود یک سال زمان برد. در این مجموعه علاوه بر اشعار، مقدمه‌ای مفصل شامل زندگی و آثار و همچنین تعدادی از عکس‌های «ناظم حکمت» هم وجود دارد.
این مترجم یکی از دلایل استقبال مردم ایران از اشعار حکمت را انسان محور بودن آن‌ها دانست و گفت: اولین ترجمه‌های فارسی از اشعار این شاعر در حدود ۴۰ سال پیش صورت گرفته و هر چند که کارهای زیادی درباره‌ی او صورت نگرفته، اما به هر حال در ایران شناخته شده است. علاوه بر اهمیت انسان محور بودن اشعار او در جذب مخاطبان ایرانی، نزدیکی فرهنگی این شاعر اهل ترکیه با ایرانی‌ها، دلیل دیگر پذیرفته شدن او در بین مخاطبان ایرانی است.
او تصریح کرد: البته نزدیک بودن شرایط فرهنگی تنها دلیل استقابل از یک اثر نیست، اما قرابت‌های فرهنگی، احتمال محبوبیت یک شاعر یا نویسنده را بیشتر می‌کند.
پوری با اشاره به زندگی شخصی ناظم حکمت گفت: او زندگی بسیار سختی داشته و تقریبآ ۱۲ سال را در زندان بود و سال‌ها به دور از کشور خود، زندگی کرد و اشعارش سراسر حکایت از اندوه برای وطن و حسرت آزادی است. حکمت شعر ترکیه را متحول کرد و راه را برای دیگران باز کرد و در واقع پدر شعر مدرن این کشور محسوب می‌شود.
این مترجم درباره‌ی وضعیت ترجمه‌ی اشعار حکمت گفت: من این اشعار را از زبان ترکی استانبولی؛ زبانی که ناظم حکمت با آن شعر سروده، ترجمه کردم و این مساله برای من راحت‌تر و بهتر بود. زمانی که من مجبورم از زبان واسطه‌ای (مثل انگلیسی) متنی را ترجمه کنم، مجبورم توسط افراد دیگری متن را به زبان اصلی آن هم مد نظر قرار دهم.
او ادامه داد: مثلآ کارهای «آنا آخماتوا» به زبان روسی سروده شده و من آن‌ها را از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه کردم، یا برگردان مجموعه «هوا را از من بگیر، خنده‌ات را نه» که توسط «پابلو نرودا» به زبان اسپانیولی سروده شده را هم از زبان انگلیسی انجام دادم. در هر دوی این آثار توسط افراد مسلط به این زبان‌ها، متن اصلی را هم پیگیری می‌کردم.
وفادار بودن به ترجمه‌ی تمام لغات یک اثر، مساله‌ای است که پوری در خصوص آن گفت: از نظر من وفاداری به تک تک لغات و واژه‌ها، به خصوص در حوزه‌ی شعر لزوم چندانی ندارد. وفاداری به حال و هوا و اتمسفر شعر بسیار مهم‌تر از وفادار بودن به واژه‌هاست. مهم این است که مترجم بتواند حال و هوای شعر را به شکل درست از زبان مبداء درک و به زبان ترجمه شده وارد کند.
او افزود: درباره‌ی ترجمه با زبان واسطه هم باید بگویم در خیلی از موارد ممکن است به دلیل دو بار برگردان شدن، ترجمه‌ی دوم با اصل اثر فاصله گرفته باشد، این چیزی است که احتمال می‌دهم متاسفانه در ترجمه‌ی شعرهای «آنا آخماتوا» رخ داده باشد. اما تاکید می‌کنم که مهم این است که روح شعر درک شده و به زبان فارسی درآمده باشد. به عنوان مثال اشعار «فدریکو گارسیا لورکا» به زبان اسپانیولی سروده شده بود، اما ترجمه‌ی «احمد شاملو» از این اشعار، از زبان فرانسه صورت گرفت و در عمل آن ترجمه و اثر زیبا و ماندگار خلق شد. در دنیا هم بسیاری از کارهای ترجمه‌ای، از زبان انگلیسی به عنوان زبان واسطه صورت می‌گیرد و این مساله منحصر به ایران نیست.
این مترجم همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره‌ی مشکلات اقتصادی اخیر که این روزها گریبان حوزه‌ی کتاب و نشر را بیش از پیش گرفته؛ توضیح داد: هر چند که این مشکلات تا امروز احساس شده و کار در این حوزه را سخت‌تر کرده، اما به نظر من تبعات واقعی ناشی از مشکلات اقتصادی تا امروز خیلی احساس نشده‌اند و شاید تازه در شروع مرحله‌ای قرار داریم که تاثیرات واقعی آن احساس خواهند شد.
او افزود: کار ترجمه یا نگارش یک اثر، به طور متوسط نزدیک به ۱ سال طول می‌کشد. بعد از این مدت تقریبآ نزدیک به همین مقدار هم طول می‌کشد تا یک کتاب از فیلترهای وزارت ارشاد عبور کند و مجوز بگیرد (که در بسیاری از موارد این اتفاق نمی‌افتد و اصولآ کتاب مجوز نشر نمی‌گیرد). تصور کنید بعد از حدود ۲ سال، در شرایط امروز یک کتاب منتشر می‌شود، با این مشکلات و فروش کم اثر، عملآ مبلغ ناچیزی به عنوان حق مؤلف به او پرداخت می‌شود. در این اوضاع و احوال نویسنده‌ها و مترجمان مجبور می شوند کارهای دیگری انجام دهند و نویسندگی و ترجمه، در واقع کاری است که برای دل خود انجام می‌دهند.
پوری درباره‌ی تاثیر مشکلات اقتصادی بر وضعیت حوزه‌ی کتاب و ادبیات کشور گفت: به هر حال نویسنده‌ها و مترجمان قدیمی و باسابقه، هنوز برای انتشار آثار خود مشکل بزرگی پیدا نکرده‌اند، اما نویسندگان جوان و کمتر شناخته شده‌ای که آینده‌ی ادبیات و فرهنگ این کشور هستند، برای نشر کارهای خود مشکلات زیادی دارند. ناشران در این وضعیت بسیار محتاط‌‌‌تر عمل می‌کند و معمولآ برای انتشار آثار جوان‌ها ریسک نمی‌کنند. به این ترتیب خود نویسنده باید با هزینه‌ی شخصی یک کتاب را منتشر کند که در شرایط فعلی این کار هم تقریبآ امکان‌پذیر نیست.
او تصریح کرد: در نتیجه یک سری از کارهای خوب هیچ‌وقت منتشر نمی‌شوند و جامعه آن‌ها را از دست می‌دهد. ادامه‌ی این جریان در کنار ممیزی و فیلترینگ وزارت ارشاد (که تا این‌جای کار صدمات زیادی به ادبیات کشور وارد کرده) قطعآ تاثیرات جبران ناپذیری بر بدنه‌ی ادبیات ما خواهد داشت.
