باید با نگاه کار‌شناسی لایه‌های زیر زمینی آسیب های اجتماعی برداشته شود

ایلنا: سید حسن موسوی چلک رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در یادداشتی ابعاد سیاستگزاری اجتماعی در حوزه اجتماعی با تاکید بر آسیب‌های اجتماعی مورد بررسی قرار داد و تاكید كرد: باید از متخصصین اجتماعی از قبیل مددکاران اجتماعی، جامعه‌شناسان و... در سیاستگذاری‌های اجتماعی بهره گرفته شود.

جوامع در طول حیات خود بامسایل و مشکلات متعددی مواجه می‌شوند و تدابیری نیز برای مدیریت آن‌ها اتخاذ می‌کنند. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نخواهد بود. با تامل در وضعیت و موضوعات اجتماعی مشخص خواهد شد که آسیب‌های اجتماعی بیش از سایر حوزه‌ها باید در سیاستگذاری‌های اجتماعی مد نظر باشد در غیر این صورت با مشکل و چالش جدی مواجه خواهیم شد.

آسیب‌های اجتماعی به عنوان یک واقعیت اجتماعی در نظر گرفته شده و با رویکرد «صرف» سیاسی و امنیتی و قضایی و انتظامی به آن‌ها توجه نشود. البته این به معنای ناکارآمدی این رویکرد‌ها نیست ولی نباید فقط از این منظر نگاه کرد.

تاثیر پذیری آسیب‌های اجتماعی از سایر حوزه‌ها مد نظر قرار گیرد. یکی از بزرگ‌ترین عواملی که درتصمیم گیری‌های کلان کشور کمتر مورد توجه بوده عدم توجه کافی به پیامد‌های فرهنگی و اجتماعی تصمیم گیری هادر حوزه‌های دیگر به ویژه حوزه‌های اقتصادی، عمرانی و سیاسی است. ایجاد شهرک‌های صنعتی، ساخت مسکن‌های مجتمع، گسترش استفاده مردم از تکنولوژی‌ها دون در نظر داشتن نحوه استفاده مفید از آن‌ها، گسترش شهر نشینی (طبق آمار ارایه شده از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ حدود ۷۱ در صد مردم در نقاط شهری و ۲۹ درصد در نقاط روستایی زندگی می‌کنند. در حالی که این نسبت ۳۰ سال قبل بر عکس بود)، گسترش استفاده از تلفن‌های همراه و رقابت اپراتور‌ها برای ارایه خدمات ارزان قیمت بویژه از ساعت ۱۲ شب تا ۶ صبح بدون ارایه پاسخ منطقی به این سئوالات که چه کسانی و برای چه کار‌هایی در این ساعت از تلفن استفاده می‌کنند؟

نکته‌ای که لازم است به آن توجه شود این است که تهیه پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی در طرح‌های کلان اقتصادی، عمرانی و... باید بطور جدی مد نظر قرار گیرد. موضوعی که در سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده نیز بر آن تاکید شده است.

برای شناخت دقیق از عوامل موثر بر آسیب‌های اجتماعی باید با نگاه کار‌شناسی لایه‌های زیر زمینی آن‌ها برداشته شود. در غیر این صورت هر نوع برنامه ریزی و سیاستگذاری اجتماعی در این زمینه محکوم به شکست است چرا که بر مبنای واقعیت‌ها نیست. فراموش نشود که عمیق‌تر شدن آسیب‌های اجتماعی، هر نوع برنامه ریزی موثر و کار آمد را در آینده دشوار‌تر خواهد کرد.

از متخصصین اجتماعی از قبیل مددکاران اجتماعی، جامعه‌شناسان و... در سیاستگذاری‌های اجتماعی بهره گرفته شود. یکی از مشکلات این حوزه این است در کشور در تمام طول این سال‌ها کسانی که در مسند امور اجتماعی بویزه در سطوح ملی بودند کسانی بودند و هستند که از تخصص کافی برخوردار نیستند. بیشتر این افراد دارای تخصص‌هایی از قیبل: پزشک، مهندس، اقتصاد‌دان و... هستند که توانایی درک و فهم پیچیدگی مسایل اجتماعی را ندارند و نخواهند داشت. (البته افرادی هم اسثنا هستند.) متاسفانه امور اجتماعی را همیشه سهل و ممتنع در نظر می‌گیرند. درحالی که اموراجتماعی اینگونه نیستند.

در قوه مجریه یک وزیر باید پاسخگوی مجلس شورای اسلامی باشد و نداشتن متولی و مسئول مشخص و پاسخگو پیگیری امور مربوط به اموراجتماعی را با کندی مواجه کرده است و شاید به همین دلیل است که تاکنون هیچ وزیری در این زمینه استیضاح نشده است. این در حالی است که اگر اشکالی در سایر بخش‌ها از قبیل: بازار ارز و سکه، کشاورزی، آب و برق، و... ایجاد شود همه مدعی می‌شوند. جلسات مختلف قوا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، بخش‌های غیر دولتی و دولتی مرتبط فعال می‌شوندو بالاخره همه تمهیدات اتخاذ می‌شود از سئوال، استیضاح، دادن پول و تسهیلات و... تا به نوعی بحران مدیریت شود.

در حالی که این توجه و حساسیت هیچ‌گاه در مورد مسایل و آسیب‌های اجتماعی نبوده است. در حالی که آثار تخریبی آن به مراتب بیشتر است. در گیر شدن افراد در آسیب‌های اجتماعی یعنی به هدر دادن مهم‌ترین منبع توسعه هر کشور که آن «انسان سالم» است. چنین افرادآسیب دیده اجتماعی نه تنها در ایجاد امنیت نقشی نخواهند داشت بلکه مخل امنیت اجتماعی نیز هستند و دولت‌ها باید هزینه زیادی را در این زمینه پرداخت کنند تا مانع تخریب آن‌ها شوند. شاید یکی از مهم‌ترین دلیل آن این است که این افراد دچار مرگ تدریجی می‌شوند به اصطلاح «مرگ آن‌ها به چشم نمی‌آید» و در دوره مدیریت من نوعی، مرگ آن‌ها اتفاق نمی‌افتد. ولی اگر افراد درگیر مسایل بهداشتی شوند (بیمار شوند) چون ممکن است مرگ آنی را به دنبال داشته باشد تعداد کم آن‌ها هم زیاد جلوه می‌کند لذا برای مدیریت بحران عجله می‌کنیم حتی اگر خطر ناک هم نباشد.
آسیب‌های اجتماعی در آینده دارای چندویژگی مهم هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به: گرایش بیشتر به سوء مصرف مواد مخدر صنعتی و روانگردان، آسیب‌های اجتماعی ناشی از فضاهای مجازی و سایبری، گرایش بیشتر جوانان و نوجوانان به این آسیب‌های اجتماعی و... اشاره کرد که این ویژگی‌ها موجب می‌شود تا توجه بیشتری به این مسئله شود در غیر این صورت آسیب‌های اجتماعی می‌تواند در آینده امنیت کشور را تهدید کند. نگرانی مسئولین محترم در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و صحبت از جنگ نرم و ناتوی فرهنگی می‌تواند موید نکته فوق باشد.

یکی ازراه‌های مقابله با این نوع جنگ، تقویت هویت فرهنگی جامعه است. هویت فرهنگی که سه مولفه: هویت قومی، هویت ملی و هویت دینی را (با اولویت و در چارچوب هویت دینی) در بر می‌گیرد. گسترش دسترسی به شبکه‌های خارجی (ماهواره) امروزه بیشترین تاثیر را در تضعیف هویت فرهنگی و به دنبال آن افرایش بی‌بند و باری و آسیب‌های اجتماعی دارد. این شرایط می‌طلبد که در سیاستگذاری‌های رسانه‌های و فرهنگی باید با رویکرد آینده نگری، دقت بیشتری داشته باشیم. با امید آن روز که شاهد جامعه‌ای با آمار کم آسیب‌های اجتماعی باشیم. ایران اسلامی آباد و سرافراز آرزوی همه ماست.