عدم پذیرش دانشجویان ایرانی در رشته‌های با فناوری برتر/ صنعت، توانایی جذب فارغ‌التحصیلان‌ را ندارد

وحید احمدی (مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به مشکلات دانشجویان و اساتید ایرانی در خارج از کشور گفت: متاسفانه در این زمینه با یک سری مشکلات مواجه هستیم، به خصوص در برخی کشورها برای شرکت در بعضی از رشته‌ها مشکل داریم، به تعبیر دیگر یک سری از دانشجویانی که به خارج از کشور برای ادامه تحصیل اعزام می‎کنیم، مورد پذیرش در برخی رشته‌ها قرار نمی‌گیرند، یا حتی اساتیدی که قصد همکاری با کشورهای خارجی را دارند، در پروژه‌های آنان به کار گرفته نمی‌شوند.

وی ادامه داد: با توجه به فشارهایی که وجود دارد، دانشگاه‌ها و اعضای هیات علمی به هر نحوی سعی می‌کنند، ارتباطات بین‌المللی را حفظ کنند. به عنوان مثال در اجلاس NAM به رغم همه مشکلات میزبان ۱۶ کشور عدم تعهد از جمله هند، پاکستان، مالزی، اندونزی، کوبا و دیگر کشورهای NAM(Non-Aligned Movement) یا کشورهای عدم تعهد بودیم.

احمدی تصریح کرد: کشورهای غیرمتعهد خودشان را مقید به تحریم‌ها نمی‌دانند، هرچند که ممکن است برای آن افرادی که از کشورهای دیگر به ایران می‌آیند، محدودیت‌هایی سفر به آمریکا به وجود بیاید، ولی خوشبختانه این ارتباطات وجود دارد و وزارت علوم و دانشگاه‌ها همچنان در تلاش هستند تا این روابط را حفظ و گسترش دهند.

رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در پاسخ به این سوال که محدودیت‌های تحصیلی در چه رشته‌هایی در خارج از کشور بیشتر است؟ گفت: معمولا کشورهای خارجی در رشته‌های High tech (رشته‌های با فناوری برتر) مثل نانو الکترونیک، هوا و فضا، ماکرو الکترونیک خیلی حساسیت دارند، و همچنین در زمینه رشته‌های هسته‌ای هیچ‌گونه پذیرشی ندارند و به رغم اینکه در ظاهر امر چیزی نمی‎گویند، ولی ما شاهدیم که دانشجویان فعال در این زمینه‌ها را ریجکت می‌کنند.

وی درباره بازداشت مسعود سلیمانی استاد دانشگاه تربیت مدرس در آمریکا گفت: این اقدام از قبل حساب شده بود، ما که از آمریکا انتظاری نداریم، اما آنها با حساب و کتابِ تنظیم شده این استاد دانشگاه تربیت مدرس را دستگیر کردند و احتمال قریب به یقین هدفشان هیمن بوده است.

مشاور وزیر علوم درباره جایگاه دانشجویان در سطوح مختلف علمی گفت: این بحث که آیا دانشجویان ما توانمندی لازم برای حضور در صنعت را دارند یا نه یک موضوع مناقشه‌ای است. به این معنی که بعضی‌ها معتقدند، علت اینکه فارغ‌التحصیلان ما جذب صنعت نمی‌شوند به خاطر نداشتن مهارت است. برخی هم متعقدند که اصلا اینطور نیست و صنعت ما توانمندی جذب آنها را ندارد، از نظر من هر دو درست است، اما من بیشتر با مورد دوم هم عقیده هستم یعنی صنعت ما قدرت جذب جوانان را ندارد.

احمدی در ادامه توضیح داد: من در ژاپن شاهد بودم که محتوای آموزشی آنها با محتوای آموزشی ما در ایران یکی است یا به تعبیر دیگر محتوای علمی- آموزشی ما با کشور ژاپن برابر است، هر چند که ما یک سری مشکلات در این زمینه داریم. دانشجویانی که از دانشگاه‌های برتر توکیو یا کیوتو فارغ‌التحصیل شدند به طور مستقیم به شرکت‌ها رفتند. زمانی که من پس از فارغ‌التحصیلی شرایط آنها را پیگیری می‌کردم، گفتند که ما در حال گذراندن دوره‌های بازآموزی در شرکت‌ها هستیم.

او افزود: یعنی شرکت‌ها خودشان آنها را استخدام می‌کردند و برای آنها دوره بازآموزی می‌‎گذاشتند و این آموزش‌ها شش ماه تا یک سال ادامه داشت. شرکت‌ها برای جذب نیرو با دانشگاه ارتباط می‌گرفتند و از این طریق نیروهایشان را انتخاب می‌کردند. دروه‌های آموزشی که نیاز بود را شرکت‎ها برگزار می‌کردند و دانشگاه اقدامی در این زمینه نداشتند. پس نتیجه می‌گیریم این روند یک سیستم بوده و در دنیا هم به خوبی جواب داده است. حال فرض کنید ما با یک مهندس فارغ‌التحصیل شده و تازه‌کار مواجهیم که از او انتظار داریم همه دانش مربوط به کار را داشته باشد، در حالی که هیچ جای دنیا اینطور نیست.

رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با تاکید بر آموزش مهندسان ایرانی گفت: من همیشه گفته‌ام اگر مشکل از مهندسان ماست، پس چرا زمانی که فارغ‌التحصیلان ما از ایران به خارج از کشور می‎روند، خیلی خوب به کار گرفته می‌شوند؟ یا حتی در گوگل و مایکروسافت فعالیت می‌کنند؟ حتی همه تعریف می‌کنند که مهندسان ایرانی مهندسان خوبی هستند؛ پس ما نمی‌توانیم چندان مشکلی در این زمینه داشته باشیم. البته مشکلاتی هم داریم، اما اینکه فکر کنیم چون مهندسان ما اشکال دارند به همین دلیل جذب نمی‌شوند، کاملا غلط است.از طرفی می‌بینیم که صنعت ما توانایی جذب جوانان را ندارد، اما کشورهای دیگر خوب می‌توانند آنها را جذب کنند.

مشاور وزیر علوم با تاکید بر اهمیت دوره کاردانی و فراگرفتن تخصص به جایی مدرک‌گرایی گفت: بحث دیگر این است که ما دوره‌های کاردانی را در کشور متوقف کرده‌ایم و فکر می‌کنیم هرچقدر افراد به سمت دکتری بروند متخصص‌تر خواهند شد، در حالی که هیچ جای دنیا اینطور نیست. تخصص ربطی به مدرک ندارد یعنی اگر دوره‌های کاردانی به درستی برگزار شود و تخصص لازم را هم به شخص بدهند کافی است. در کشوی مثل آلمان معمولا مدارک دکتری را جذب نمی‌کنند، زیرا هرچه مدارک بالاتر برود رویه جذب سخت‎تر می‎شود و او را سخت‌تر انتخاب می‌کنند.

وی تصریح کرد: لزومی ندارد که ما دائما فارغ‌التحصیلان دکتری یا فوق لیسانس تولید کنیم، همان فوق دیپلم یا کارشناسی کافی است، زیرا صنعت ما بیشتر از این ظرفیت ندارد. ما تمرکزی روی کاردانی نداریم، زیرا هم خوشایند مردم نیست و فکر می‌کنند هرچه مدرکشان بالا برود بهتر است و همچنین صنعت ما تصور می‌کند اگر شخصی را با مدرک کاردانی به کار بگیرد، او توانایی راه‌اندازی کارخانه‌اش را نداشته و دارای دانش کافی نیست.

رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در پایان اظهار داشت: اینکه مردم به دنبال مدارک بالاتر هستند، فرهنگ غلطی است و از طرفی صنعت هم حاضر نیست آنها را بپذیرد، علاوه بر این دانشگاه روی کاردانی سرمایه گذاری نمی‎کند تا ظرفیت آن را بالا ببرد. آنقدر هم که می‌گویند نظام آموزشی ما ضعیف نیست که حالا بخواهیم همه مشکلات را گردن آن بیاندازیم؛ بلکه  اشکالی هم متوجه بخش صنعت است، زیرا قدرت جذب ندارد و نمی‎تواند با همکاری دانشگاه برای دانشجویان دوره‌های مهارتی بگذارد.