لزوم تعیین‌تکلیف مدل احیاء و نوسازی بافت‌های فرسوده تهران

به گزارش خبرنگار ایلنا، محمد سالاری در پنجاه و دومین جلسه شورای پنجم شهر تهران در نطق پیش از دستور خود با بیان اینکه احیاء و نوسازی بافت‌های فرسوده کشور و شهر تهران یکی از مهم ترین ابر چالش‌های مدیریت های شهری ودولت است اظهار داشت: یکی از مطالبات جدی افکارعمومی اینست که حاکمیت، دولت و مدیریت شهری اعم از شورا و شهرداری در فرایند ایمن سازی شهر ورود پیدا کنندکه مهم ترین حوزه ایمن سازی نیز احیاء و نوسازی بافت های فرسوده است.

وی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد که متاسفانه در کل کشور حدود 61 هزار هکتار سکونتگاه غیررسمی، 55 هزار هکتار بافت فرسوده میانی درون شهری و 24 هزار هکتار بافت تاریخی واجد ارزش موجود در بافت‌های فرسوده وجود دارد. البته این آمار بجز احتساب حاشیه‌نشین‌ها ومحدوده‌هایی از حاشیه‌های شهر است که هر  روزه در اطراف شهرهای بزرگ شکل می‌گیرد و اساس بافت ناکارآمد محسوب می‌شوند. مطالعات و بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که تعداد حاشیه نشینان در کشور در سال 82، 6 میلیون نفر بوده  که این عدد در سال 95 به 11 میلیون نفر رسیده است، لذا دولت و مدیریت شهرها به این نتیجه رسیدند که می بایستی بحث احیاء و نوسازی بافت های فرسوده را در اولویت کار خود قرار دهند.

رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با اشاره به تصویب سند بازآفرینی شهری در دولت طی سال های اخیر گفت: اکنون ستادهای بازآفرینی شهری در تمامی استان ها شکل گرفته و مسئولیت این ستاد در تهران به عهده شهرداری تهران است. اما لازمه عملیاتی شدن این سند این است که شیوه  و الگوی مداخله در احیاء و نوسازی بافت های فرسوده مشخص شود و نهایت این الگو و شیوه مورد اجماع تمامی ذینفعان و کنشگران اعم از دولت، نهادهای عمومی، تشکل های مردم نهاد و توسعه گران بخش خصوصی و بویژه مردم قرار بگیرد.

وی ادامه داد: شیوه مداخله بازآفرینی شهری تا حد زیادی مورد قبول بدنه کارشناسی کشور قرار گرفته اما دغدغه و نگرانی جدی ما بعنوان شورای شهر تهران این است که برای اجرای سند بازآفرینی شهری باید برنامه های عملیاتی و اجرایی تدوین شده و ملاک عمل قرار گیرد.

سالاری در توضیح دو مدل احیاء و نوسازی بافت های فرسوده بیان کرد: یک مدل این است که دولت‌ها با مداخله مستقیم و یا مداخله مقتدرانه، نسبت به احیا و نوسازی بافت فرسوده اقدام می‌کنند ، در این مدل دولت ها نسبت به ساخت و ساز در  زمین هایی از شهر اقدام می کنند و سپس سعی دارند با صدور فرمان و بصورت دستوری ساکنین بافت های فرسوده را به خانه های احداث شده منتقل کنند و به زعم خودشان سپس نوسازی  بافت های فرسوده را در دستور کار خود قرار دهند.

وی ادامه داد:  در اینجا خود دولت، هم زمین عرضه می کند و هم با مشارکت بخش خصوصی و یا راسا نسبت به ساخت و ساز و بارگذاری اقدام می کند. این مدل در کشورهایی از جمله درشهر آنکارا ترکیه و چین و برخی کشورهای دیگر و حتی در دوران مدیریت های شهری گذشته تهران در محلاتی مانند اتابک و خوب بخت با یک تغییرات جزئی عملیاتی شده است اما هیچکدام از آن ها موفق نبوده اند، چراکه با این شیوه اهالی ساکن در بافت های فرسوده را از محلات خود کوچ دادند و دیگر بازنگشتند.

این عضو شورای شهر تهران افزود: مدل دیگر این است که دولت و نهادهای عمومی بجای ورود مستقیم به موضوع، نقش حمایتی و پشتیبانی خود را تقویت کنند، یعنی دولت صرفا در حوزه سیاستگذاری، قانونگذاری، تسهیل‌گری و ارائه بسته های تشویقی موثر و همچنین نظارت و کنترل در مقیاس کلان و ملی ورود کند.

وی افزود: در رویکرد مداخله حمایتی و پشتیبانی، دولت همچنین می تواند در توسعه خدمات مورد نیاز ساکنین اعم از واگذاری رایگان و ارزان شبکه انشعابات مختلف و احداث پروژه های محرک توسعه و یا در ایجاد زیرساخت های شهری مانند کانال های تاسیسات شهری، شبکه معابر و ارائه سایر بسته های حمایتی و تشویقی از جمله پرداخت وام های طولانی مدت و کم بهره و نیز ارائه خدمات فنی و مهندسی و ارتقاء دانش عمومی و نهادینه سازی این مدل و شیوه در سطح جامعه اقدام نماید.

سالاری با اشاره به نقش شهرداری ها در این مدل اظهار داشت: شهرداری ها نیز در کنار دولت به عنوان نهادهای عمومی اقداماتی نظیر دولت مانند ارائه بسته‌های تشویقی، ایجاد نهادهای تسهیلگر مانند دفاتر نوسازان و حذف بروکراسی‌ها از فرایند صدور مجوزها و پروانه ها و تصمیم گیری های سریع و تغییر مدیریت عملیاتی کردن طرح نوسازی و بهسازی بافت ها را با محوریت مردم و بخش خصوصی به عهده می گیرند.

وی ادامه داد: در این مدل کنشگر اصلی خود مردم محلات و سرمایه گذاران بخش خصوصی و توسعه گران هستند چراکه با بسترسازی های لازم و حمایتی از سوی دولت و نهادهای عمومی ، می توانند نسبت به سرمایه گذاری اقدام کنندو این اقدام  هم توجیه اقتصادی برایشان دارد وهم درگیر بروکراسی های طولانی نمی شوند و لذا موجب ایجاد نهضت احیاء و نوسازی بافت های فرسوده می شود. البته در این مدل دولت و شهرداری ها می توانند برخی از املاک و اراضی ذخیره را که در محدوده بافت های فرسوده وجود دارد به تامین بخشی از سرانه های 7 گانه تخصیص دهد.

رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران  با اشاره به رویکرد دولت و شخص رییس جمهور در احیاء و نوسازی بافت های فرسوده گفت: اینکه دولت و شخص رییس جمهور موضوع احیاء ونوسازی بافت های فرسوده را در اولویت خود قرار داده اند را باید به فال نیک گرفت و این رویکرد یک وضعیت تاریخی بحساب می آید و  اما نگرانی هایی در این خصوص وجود دارد و چراکه بنظر می رسد دولت برای احیاء ونوسازی بافت های فرسوده مدل مداخله مقتدرانه و یا ورود مستقیم را مد نظر قرار داده است و تصمیم دارد در یکسری زمین های بزرگ مقیاسی که در محدوده و یا مجاور بافت های فرسوده قرار گرفته اند اقدام به بارگذاری و ساخت و ساز کند و وقتی پرسیده می شود که این اقدام چه ارتباطی با موضوع نوسازی بافت های فرسوده دارد ، اعلام می شود که قرار است ساکنین بافت های فرسوده به آنجا منتقل شوند و بعدا بافت های فرسوده نوسازی شود.

این عضو شورای شهر تهران ضمن انتقاد از این مدل دلایل مخالفت خود با آن را اینگونه توضیح داد: اولا تجربیات جهانی در استفاده از این مدل موفق نبوده، چراکه اساسا معلوم نیست که ساکنین بافت های فرسوده به ساختمان هایی که دولت احداث کرده بروند و بعد از نوسازی بخواهند به محل خود برگردند و اینکه اساسا ابعاد تحقق پذیری جایگزینی ساکنین بافت فرسوده در ساختمان های احداث شده و سپس برگرداندن آن ها به محلات نوسازی شده با ابهامات جدی مواجه است و نهایتا بفرض اینکه خواسته دولت محقق شود در هر صورت با نوسازی بافت های فرسوده و ساخت و ساز های جدید میزان سرانه های خدماتی این محلات به شدت کاهش پیدا می کند.

محمد سالاری با انتقاد از اینکه در مدل ورود مستقیم دولت تا حد زیادی طرح بازآفرینی شهری که اکنون مورد وفاق نسبی کنشگران این حوزه است ، کنار گذاشته شده است بیان کرد: نکته مهمی که در اینجا وجود دارد اینست که با وجود وزارتخانه عریض و طویلی مثل وزارت راه و شهرسازی و وجود معاونت های تخصصی و آن در آن و هم چنین حضور کارشناسان بدنه این وزارت ،مدیریت و راهبری این پروژه مهم به اشخاص دیگری که مسئولیتی در وزارت راه و شهرسازی ندارند واگذار شده است و سوالی که در اینجا پیش می آید این است که در اینجا وظایف وزارت راه و شهرسازی چیست؟آیا اینگونه راهبری این طرح مهم منجر به ناهماهنگی نمی گردد؟

وی افزود: مطالعات نشان می دهد، یکی از مهم ترین الزامات تحقق سند بازآفرینی شهری ایجاد هماهنگی بین تمامی کنشگران و نهادها است. تصمیمی که در این خصوص گرفته شده و راهبری آن به اشخاص دیگری بجز وزارتخانه تخصصی سپرده شده است اساسا بر خلاف رویکرد ایجاد هماهنگی یکپارچه است، لذا دولت می‌بایست قبل از هر گونه ورود به احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده با رویکرد بارگذاری در زمین‌های محدوده  این بافت ها از تمامی ابعاد این مدل رونمایی کنند و طی جلساتی، شورای شهر تهران که در مقیاس شهر قانونگذار وناظر است را اقناع کند و بعد از اجماع بین نهادهای تصمیم گیر و اطمینان از تحقق پذیری احیاء و نوسازی و بهسازی واقعی بافت های فرسوده نسبت به اجرای طرج اقدام کند.