توسعه پایدار و جای خالی مدیریت شهری

مسعود حیدری، مدیرعامل ایلنا در یادداشتی با عنوان«توسعه پایدار و جای خالی مدیریت شهری» در روزنامه وقایع اتفاقیه نوشت:

در شلوغی و همهمه بزرگی که در گوش جهان، پیچیده و به‌گونه‌ای بی‌سابقه، همه تحلیلگران را گرفتار یک نگرانی بزرگ کرده است، این نکته را نمی‌توان نادیده گرفت یا به گوشه‌ای راند که همچنان در بسیاری از نقاط جهان، تقلایی بزرگ و فشرده برای دستیابی به توسعه وجود دارد؛ به بیان ساده‌تر، ما در این گوشه از جهان نشسته‌ایم و شاهد به‌هم‌ریختگی عجیب مناسبات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در کشورهای صاحب‌نام هستیم اما به‌نظر می‌رسد، آن‌طور که باید، آگاه نیستیم و هنوز به‌خوبی نمی‌دانیم در این غوغای پرسروصدا، هنوز توسعه و دستیابی به آن برای این کشورها، اولویت نخست است و هر ساعت سعی می‌کنند بیشتر از ساعت قبل، حجم بیشتری از توسعه‌یافتگی را به خود اختصاص دهند؛ به عبارتی گاهی آدم احساس می‌کند این شلوغی، خود مولود توسعه‌یافتگی است و مسیر توسعه را هموارتر می‌کند که اگر این ادعا را بپذیریم، می‌توان گفت، سهم ما از براندازکردن یا خوشحال و غمگین‌شدن برای اتفاقاتی که در کشورهای توسعه‌یافته رقم می‌خورد، چیست.

خوب که دقت کنیم، ما در ستون و اساس تعاریف توسعه نوین، آن‌قدر مشکل داریم که نیک‌شدن یا بدشدن روزگارِ کشورهای پساصنعتی، تفاوتی به حال و روز ما ندارد. به باور نگارنده، برای اثبات این فرضیه، اشاره به مدیریت شهری و بلایی که این روزها گریبان شهرهای بزرگ کشور را در مشت گرفته است، می‌تواند بهترین مثال باشد.

الگوی کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد، مدیریت شهری، یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای توسعه پایدار محسوب می‌شود و مدیران شهری از نگاه تصمیم‌سازان توسعه نوین، راویان اصلی آرامش و آسودگی شهروندان محسوب می‌شوند که درنهایت، این آسودگی و آرامش، گزینه اصلی رشد ارزش‌افزوده ملی در بخش‌های مختلف مولد به حساب می‌آید؛ به عبارتی، رابطه‌ای مستقیم میان آرامش در زندگی شهروندان (به‌واسطه تسهیل مناسبات انسانی شهر) با شکل‌گرفتن بساطی منظم از تولید ملی وجود دارد. در این تعریف، مدیران شهری، نقش اصلی را ایفا می‌کنند چون آنها با تبعیت از نسخه‌های نوین شهری، آشیانه‌ای برای زندگی مطلوب به‌وجود می‌آورند که درواقع، بستر شکوفایی شهروندان محسوب می‌شود.

این مفهوم در اجرا این‌گونه است که مدیران شهری، نخ عقلانیت را از میان دانه‌ها و قطب‌های مختلف کنش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی عبور می‌دهند و برهمین‌اساس، نمی‌توان یک فرد یا چهره به نام شهردار را با عنوان فرد نخست یا تنها فردی که باید عامل مدیریت شهری باشد، معرفی کرد. در مفاهیم توسعه، مدیریت شهری یک نهاد محسوب می‌شود که با استفاده از مکانیزم‌های نهادی، شهر را به محل زندگی، محل زاد و ولد و محل شکل‌گیری زندگی سالم تبدیل می‌کند.

 اگر این نهاد شکل نگیرد، همین اتفاقی که در تهران رخ داده است و این روزها شاهد آن هستیم، به‌وجود می‌آید؛ برای مثال، خودروسازان می‌توانند بدون درنظرگرفتن ظرفیت شهر، خودروی بی‌کیفیت تولید کنند. این خودروهای بی‌کیفیت، پر از سوخت بی‌کیفیت می‌شوند و با ایجاد آلودگی برای شهر، زنده‌ماندن را با بحران مواجه می‌کنند یا در فقدان این نهاد، مال‌های تجاری مانند قارچ رشد می‌کنند و با ترویج فرهنگ مصرفی، تیشه به ریشه اقتصاد مولد می‌زنند.

از این مثال‌ها، بی‌شمار می‌توان ارائه داد و همه دست‌اندرکاران و برنامه‌ریز‌های کلان و تصمیم‌ساز‌های اجرائی نیز از آن خبر دارند اما هنوز معلوم نیست، چرا نهاد مدیریت شهری، شکل نمی‌گیرد تا در مسیر توسعه پایدار، قدمی بزرگ برای کشور برداشته شود یا از آن مهم‌تر، مردم زیست آسوده را در شهر تجربه کنند؛ چیزی که اکنون یک اتفاق تکراری برای بسیاری از کشورهای جهان محسوب می‌شود.