تمایل به کاهش فرزندآوری در تمام نقاط کشور/ جامعه امروزِ ایرانی به دنبال ارتقای کیفیت زندگی است

شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس و استاد دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در خصوص هرم سنی کنونی جمعیت کشور گفت: در حال حاضر قسمت‌های وسط هرم سنی جمعیت ایران متورم است و جمعیت کشور در دامنه سنی میانسال بسیار زیاد است و حجم بالایی از جمعیت کشور بین ۲۰ تا ۶۰ در این هرم سنی قرار دارند. همچنین نسبت جمعیت زن و مرد در این هرم سنی تقریبا برابر و تعداد فرزندان کمتر است. قاعده هرم سنی جمعیت کمتر و راس آن هم کم است. 

این استاد دانشگاه با رد موضوع اقتصاد به عنوان عامل اصلی در کاهش فرزندآوری در جامعه ایرانی گفت: در جامعه امروز ایران بحث رفاه و کیفیت زندگی بیشتر از موضوع اقتصاد مطرح است. افراد به دنبال آن هستند که کیفیت زندگی خود و فرزندانشان بالا باشد. لذا عامل اول در کاهش جمعیت اقتصاد نیست، بلکه عامل نخست آن است که افراد می‌خواهند خانه و ماشین شیک، مدرسه و امکانات درجه یک و درآمد بالا داشته باشند. در حال حاضر بحث رفاه و اهمیت دادن به کیفیت در فرزندآوری مطرح است و لذا کمیت و تعداد در فرزندآوری اهمیت چندانی ندارد. 

وی در پاسخ به این سوال که آیا کاهش فرزندآوری مربوط به نقاط خاصی در کشور است، گفت: کاهش باروری مربوط به نقاط خاصی در کشور نیست و در تمام نقاط کشور می‌توان تمایل به کاهش فرزند آوری را مشاهده کرد. در تمام کشور این اختلال وجود دارد که می‌گوییم باروری در ایران به همگرایی رسیده و تقریبا میان شهر و روستا ۵٪ واحد اختلاف است. به این معنا که عملا افراد در شهرها به ۱.۵ فرزند و در مناطق روستایی به ۲ تا ۲.۵ بچه تمایل دارند. 

کاظمی‌پور در تشریح  این مساله گفت: بحث رفاه طلبی و آرمان گرایی در تمام فرهنگ‌ها و جغرافیای ایران شکل گرفته است و معمولا منحصر به جامعه ایران نیست و در تمام جوامع دیده می‌شود. زمانی که افراد در مقاطع بالاتر  تحصیل می‌کنند و بینش و آگاهی‌شان بالا می‌رود تلاش می‌کنند به کیفیت زندگی بیشتر بها بدهند تا کمیت و در تمام دنیا نیز همین گونه است. کاهش باروری در ایران منحصر به ایران نیست، اروپا صد سال است که با این پدیده مواجه است. ژاپن ۵۰ سال و کشورهای دیگر از ۷۰ سال پیش این مسیر را طی کرده‌اند و در همه اینها عامل اصلی توسعه است. 

وی در خصوص مزایای هرم سنی کنونی کشور گفت: معمولا هر کشوری که سهم بالای جمعیتی آن در میانسالی قرار گیرد به اصطلاح در پنجره جمعیتی قرار دارد و اگر از این نیروی انسانی که تقریبا دوسوم جمعیت را تشکیل می‌دهد استفاده شود جامعه به رشد و شکوفایی اقتصادی دست می‌یابد. الان از این پنجره جمعیتی برخوردار هستیم اما نتوانستیم از آن استفاده بهینه کنیم. این پنجره هم ثابت نمی‌ماند و گذرا است و تا ۳۰ سال آینده هرم جمعیتی میانسال به سمت سالمندی می‌رود و جمعیت سالمند می‌شود. 

کاظمی‌پور با بیان این مطلب که سالمند شدن جمعیت ایران امری حتمی است، با انتقاد از مقامات مسئول این حوزه اظهار داشت: بجای اینکه در این باره هشدار دهند باید برای سالمندان آینده برنامه ریزی کنند. سالمندان معمولا فاقد اشتغال هستند، بهره دهی ندارند و مصرف کننده هستند و لذا به دنبال آن بار صندوق‌های بازنشستگی و وزارت بهداشت و درمان بیشتر می‌شود. وقتی پدیده سالمندی زیاد باشد و تقاضا بالا باشد این تبعات را به دنبال خواهد داشت. پدیده سالمندی طبیعتا بر اقتصاد کشور تاثیر منفی خواهد داشت و دو سوم جمعیت میانسال زمانی که به پیری برسند اگرچه بازه جمعیت جوان دیگری جایگزین آن می‌شود اما تعداد آنها کم است و کافی نخواهد بود و تعداد مصرف کنندگان از تولید کنندگان بیشتر خواهد شد. 

وی درباره موفقیت طرح در حال اجرا برای افزایش جمعیت گفت: سیاست دولت برای افزایش جمعیت دو سالی است که به اجرا گذاشته شده و هنوز زود است که درباره موفقیت آن سخن گفت. باید زمان بگذرد تا بتوان درباره کارایی آن اظهار نظر کرد. در سرشماری سال ۹۵، ۵ میلیون سالمند داشتیم تا سال ۱۴۲۰ این رقم ۲۰ میلیون یعنی ۴ برابر خواهد شد. دولت هنوز نیازهای سالمندهای کنونی را نمی‌تواند پاسخ دهد و شاهد هستیم و با انواع مشکلات سالمندان مواجه هستیم و سیستم بهداشت و درمان کشور هم نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای این جمعیت باشد. لذا وقتی قرار است به طور قطع یقین در آینده جمعیت سالمند ۴ برابر شود باید برای سیستم بهداشتی، تامین اجتماعی و رفاه سالمندان از همین اکنون برنامه ریزی کرد.