صعود ۵۱ پله‌ای جایگاه فناوری و نوآوری ایران در یک دهه اخیر

به گزارش ایلنا به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، فاضل زاده گفت: همراستا با رصد و پایش علم در سطح ملی و جهانی، رصد جایگاه فناوری و نوآوری نیز بسیار حائز اهمیت است. کشورها با توجه به ابرچالش‌ها و اولویت‌های پژوهشی و فناوری خود در سطح محلی، ملی و بین‌المللی بایستی زمینه‌های تحقیق و فناوری‌های کاربردی مورد نیاز را مورد توجه قرار دهند.

رئیس مؤسسه ISC اظهار کرد: بر اساس گزارش سال ۲۰۲۳ سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) در خصوص اقتصادهای نوآور برتر، کشورهای هند، ایران و قزاقستان در منطقه آسیای مرکزی و جنوبی به ترتیب در جایگاه اول تا سوم قرار گرفته‌اند. 

وی افزود: طبق گزارش‌های شاخص جهانی نوآوری، در بین کشورهایی که طی یک دهه گذشته بیشترین رشد و صعود را داشته‌اند، کشور جمهوری اسلامی ایران با ۵۱ پله بیشترین صعود را از رتبه ۱۱۳ به رتبه ۶۲ داشته است. در نمودار ۱ تغییرات جایگاه چند کشور آسیایی در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳ نشان داده شده است. 

نمودار. ۱ تغییرات جایگاه چند کشور آسیایی در بازه زمانی ده‌ساله (۲۰۲۳-۲۰۱۳). 

فاضل‌زاده ادامه داد: شاخص‌های نوآوری و فناوری جهانی عبارتند از: شاخص خروجی‌های خلاق، دانش و فناوری، پژوهش و سرمایه انسانی و پیچیدگی‌های کسب و کار. ایران در دو شاخص خروجی‌های خلاق و خروجی‌های پس از ترکیه رتبه دوم را در بین کشورهای پیشرو اسلامی به دست آورده است. 

جدول ۱. رتبه کشورهای اسلامی در چهار شاخص نوآوری و فناوری WIPO ۲۰۲۳ 

جایگاه ایران به لحاظ تعداد ثبت اختراع بین‌المللی در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳

فاضل‌زاده گفت: مقالات تحقیقاتی نماد برونداد علمی و پروانه‌های ثبت اختراع نماد برونداد فناوری و نوآوری می‌باشد که می‌تواند منجر به تجاری‌سازی شود. در جدول ۲، مقالات نمایه شده در پایگاه WoS، پروانه‌های ثبت اختراع پایگاه US PATENTS و نسبت اختراع ثبت شده به مقالات نمایه شده را به تفکیک کشورهای پیشرو در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳ نشان می‌دهد. همانطور که در این جدول نشان داده می‌شود بیشترین تعداد اختراعات ثبت شده در کشورهای ایالات متحده آمریکا، ژاپن و کره جنوبی بوده است و ایران با ۱۷۶۸ پروانه ثبت اختراع رتبه ۵۱ جهان را از آن خود کرده است. 

جدول ۲. تولیدات علمی و فناوری کشورهای پیشرو جهان در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳

نسبت تولیدات علمی به پروانه‌های ثبت اختراع

رئیس مؤسسه ISC گفت: مطابق جدول ۲، در تمامی کشورهای جهان، تعداد تولیدات علمی از تعداد تولیدات فناورانه (پروانه‌های ثبت اختراع) بیشتر می‌باشد. درصد پروانه‌های ثبت اختراع به انتشارات علمی در کشورهای پیشرو در ثبت اختراعات مانند ژاپن، تایوان، کره و آمریکا به ترتیب ۵۱/۸۶ درصد، ۱۶/۷۰ درصد، ۳۴/۵۴ درصد و ۱۳/۴۵ درصد است.

اختراعات بین‌المللی ثبت شده کشورهای اسلامی پیشرو

فاضل‌زاده گفت: در بین کشورهای اسلامی به لحاظ تعداد پروانه ثبت اختراع، ایران با ۱۷۶۸ پروانه ثبت اختراع، جایگاه پنجم را از آن خود کرده است. کشورهای عربستان سعودی، مالزی، ترکیه و امارات متحده عربی به ترتیب با ۱۷۰۸۸.۸۱۱۶، ۵۷۶۵ و ۲۹۴۲ در جایگاه اول تا چهارم کشورهای اسلامی قرار دارند. 

نمودار۲. تعداد پروانه‌های ثبت اختراع کشورهای اسلامی در پایگاهUS PATENT

اختراعات ملی ثبت شده مؤسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری کشور

وی ادامه داد: در نمودار ۳ تعداد اختراعات ملی ثبت شده توسط مؤسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری کشور در سال‌های ۱۳۹۷ لغایت ۱۳۹۹ نشان ‎‌داده شده است. به طور میانگین در هر سال ۴۴۰ پروانه ثبت اختراع ملی صادر شده است که در مقایسه با تعداد مقالات علمی تولید شده بسیار کم است. 

نمودار ۳. تعداد اختراعات ملی ثبت شده کشور در سال‌های ۱۳۹۷ لغایت ۱۳۹۹. 

رئیس مؤسسه ISC گفت: با توجه به زنجیره ارزش علم و فناوری، بایستی دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان کشور با برنامه‌ریزی و اختصاص بودجه مناسب اقدام به ثبت دستاوردهای علمی و فناوری در پایگاه‌های ملی و بین‌المللی ثبت اختراعات نمایند. بدیهی است در این راستا بایستی متولیان امر با تخصیص بودجه‌های مناسب و تأمین و تجهیز آزمایشگاه‌های تحقیقاتی زمینه توسعه‌ی تبدیل علم به فناوری و محصولات دانش‌بنیان را فراهم نمایند.