فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور در گفت‌وگو با ایلنا:
وقوع ۲۷ فقره حریق در جنگل‌های شمال کشور در آذر ماه/ ۶۷ هکتار از عرصه‌های طبیعی درگیر آتش‌سوزی شدند
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور از وقوع ۲۷ فقره حریق در جنگل‌های سه استان شمالی از ابتدای آذرماه امسال تا کنون خبر داد و گفت: مهمترین چالش در حوزه اطفای حریق جنگل ها، وقوع آتش سوزی در مناطق صعب العبور و کوهستانی است، زیرا مقابله با آتش سوزی در این مناطق هم از نظر توپوگرافی و دسترسی زمینی به عرصه، هم در حوزه اطفای هوایی حریق و محدودیت در پرواز بالگردها و هم از نظر شرایط طبیعی نظیر وزش شدید باد و شیب تند بسیار دشوار است.
سرهنگ رضا اکبری، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه مهمترین چالش در حوزه اطفای حریق جنگل‌ها، وقوع آتش سوزی در مناطق صعب العبور و کوهستانی است، عنوان کرد: بخشی از عرصه‌های جنگلی ایران از نظر توپوگرافی در مناطق صعب العبور قرار گرفته‌اند، یعنی در دل یک دره یا بر روی یک صخره یا کوهستان واقع شده‌اند و این مساله، اطفای حریق به صورت زمینی و دسترسی به این مناطق را برای نیروهای منابع طبیعی دشوار می‌کند. حتی بعضا حریق در عرصه‌هایی رخ می‌دهد که دسترسی به آن‌ها برای گروه‌های حرفه‌ای کوهنوردی نیز بسیار دشوار است و همین مساله عملیات زمینی اطفای حریق را در مناطق صعب العبور با چالش‌های زیادی مواجه می‌کند.
وی افزود: نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی آموزش‌های لازم برای کوهنوردی و راهپیمایی در مسیرهای صعب العبور را دیده‌اند و در بسیاری از موارد حریق در مناطق کوهستانی می‌توانند بدون مشکل به منطقه اعزام شوند و به مقابله با آتش سوزی بپردازند. اما برخی حریق‌ها در مناطق صعب العبور، در عرصه‌هایی رخ می‌دهد که دسترسی نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی به آن‌ها دشوار است و ما برای اطفای حریق ناچار به کمک گرفتن از کوهنوردان حرفه‌ای آموزش دیده در این زمینه می‌شویم. البته در برخی مواقع، مانند حریقی که در روزهای اخیر در جنگل‌های رستم آباد شهرستان رودبار استان گیلان رخ داد، حتی کوهنوردان حرفه‌ای نیز نمی‌توانند خود را به مناطق صعب العبور برسانند و همین مساله، عملیات زمینی اطفای حریق را بسیار مشکل می‌کند.
فرمانده یگان جنگلبانی کشور تاکید کرد: در چنین شرایطی، ما حتما برای مقابله با آتش سوزی باید از ظرفیت اطفای حریق هوایی یعنی بالگردهای آب‌پاش استفاده کنیم. البته در برخی موارد حتی استفاده از بالگردها نیز دشوار است، یعنی بالگرد با محدودیت‌هایی در پرواز مواجه می‌شود که نمی‌تواند به اطفای حریق در عرصه‌های کوهستانی و صعب العبور کمک زیادی داشته باشد؛ به طور مثال، در حریق جنگل‌های رستم آباد، چون آتش سوزی در یک دره اتفاق افتاده بود، لازم بود که بالگرد برای آب‌پاشی نسبت به نقطه وقوع حریق ارتفاع بگیرد و همین مساله، دقت بالگرد را برای پاشیدن آب کاهش می‌داد. این موضوع یکی از دلایل مهم طولانی شدن عملیات اطفای حریق در منطقه رستم آباد بود که مشابه آن را قبلا هم در آتش سوزی عرصه‌های طبیعی دیگر در مناطق صعب العبور مشاهده کرده بودیم.
گسترش سریع آتش در مناطق کوهستانی بر اثر شیب تند و وزش باد شدید
اکبری با بیان این که علاوه بر شرایط توپوگرافی، عوامل دیگری نیز در دشوار و طولانی شدن عملیات اطفای حریق در عرصه‌های کوهستانی نقش دارند، توضیح داد: در مناطق صعب العبور و کوهستانی علاوه بر این که دسترسی زمینی معمولا بسیار دشوار است و عملیات هوایی اطفای حریق نیز عمدتا با چالش‌های زیادی مواجه می‌شود، برخی عوامل طبیعی دیگر نظیر افزایش دما، کاهش میزان رطوبت، وزش باد شدید و شیب تند منطقه به گسترش سریع آتش سوزی و دشوارتر شدن عملیات اطفای حریق دامن می‌زند.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: در حریق اخیر جنگل‌های رستم آباد نیز هم وضعیت توپوگرافی زمین به شکل صخره‌ای و دره‌ای بود و دسترسی زمینی را به شدت دشوار کرده بود و هم شیب تند منطقه و وزش باد شدید باعث شد که با وجود چند مرحله مهار آتش سوزی و رسیدن به مرحله لکه گیری، مجددا شعله‌های آتش با وزش باد به نقاط دیگر انتقال یابد و باعث شعله‌ور شدن دوباره حریق شود؛ به نحوی که در طول چهار روز وقوع حریق رستم آباد، نیروهای ما چهار مرتبه توانستند آتش را به طور کامل مهار کنند، اما بازهم وزش بادهای گرم شدید باعث شعله‌ور شدن مجدد آتش در نقاط جدید می‌شد.
وی در ادامه تاکید کرد: با وجود این که نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی قبلا هم برای کوهنوردی آموزش دیده اند، ولی بازهم ما برگزاری دوره‌هایی را برای تکمیل آموزش‌های کوهنوردی، صخره نوردی و انجام عملیات اطفای حریق در مناطق صعب العبور برای نیروهای خود در دستور کار قرار داده‌ایم تا نیروهای جنگلبانی بتوانند به محض بروز آتش سوزی در عرصه‌های کوهستانی و صعب العبور، به سرعت خود را به منطقه برسانند و به صورت زمینی عملیات اطفای حریق را آغاز کنند؛ زیرا هرچقدر عملیات زمینی اطفای حریق زودتر آغاز شود و آتش سریع‌تر کنترل شود، کار برای اطفای کامل حریق با حضور بالگرد آب‌پاش راحت‌تر خواهد شد.
محدودیت در پرواز بالگردها در مناطق کوهستانی و صعب العبور
اکبری در بخش دیگری از توضیحات خود به محدودیت‌های مهم برای پرواز بالگردهای آب‌پاش بخصوص در مناطق کوهستانی و صعب العبور اشاره کرد و گفت: مهمترین محدودیت پروازی بالگردهای آب‌پاش این است که این بالگردها به هیچ وجه در طول شب امکان پرواز را ندارند و حتی با توجه به این که یک بالگرد باید بتواند قبل از غروب آفتاب خود را به محل فرود در پایگاه تعیین شده برساند، عملا بالگردها حداکثر می‌توانند تا یک ساعت پیش از غروب آفتاب در عملیات هوایی اطفای حریق شرکت کنند؛ به عبارت دیگر، وقتی که کمتر از یک ساعت به غروب آفتاب باقی مانده است، بالگردها دیگر نمی‌توانند در عملیات اطفای حریق حضور داشته باشند و حتما باید به پایگاه خود برگردند.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: بالگردهای آب‌پاش در طول روز زمانی می‌توانند پرواز کنند که اول هوا روشن شده باشد و دوم مجوز پرواز را از برج مراقبت خود گرفته باشند. این در حالی است که بعضا شرایط آب و هوایی مانع از پرواز یک بالگرد می‌شود و برج مراقبت اجازه پرواز را نمی‌دهد. به طور مثال، در همین حریق اخیر در جنگل‌های رستم آباد، در یکی از روزها هوا دچار مه‌گرفتگی شده بود و بالگرد اجازه پرواز نداشت، زیرا پرواز کردن بالگرد در این شرایط بسیار خطرناک است و احتمال دارد بالگردی که قرار است برای اطفای حریق اعزام شود، خودش دچار سانحه‌ای دردناک‌تر شود.
وی در ادامه اظهار داشت: علاوه بر این ها، محدودیت‌های فنی دیگری نیز وجود دارد که باعث می‌شود بالگردهای آب‌پاش در برخی موارد نتوانند به راحتی پرواز کنند. بنابراین با وجود این که هم اکنون ۳۰ بالگرد آب‌پاش در اختیار یگان حفاظت منابع طبیعی کشور قرار دارد، اما این بالگردها در بسیاری از مواقع به دلیل مسائل تخصصی امکان پرواز را ندارند و ما نمی‌توانیم هر زمان که خواستیم از بالگرد برای مقابله با آتش سوزی در عرصه‌های طبیعی استفاده کنیم؛ بخصوص که بالگردهای آب‌پاش فاقد سیستم‌های هوشمند هواپیماها هستند و همین مساله محدودیت پروازی را برای بالگردها نسبت به هواپیماها افزایش می‌دهد.
استفاده یگان منابع طبیعی از ۳۰ بالگرد و ۲ هواپیمای آب‌پاش
اکبری درباره تعداد بالگردها و هواپیماهای آب‌پاش موجود برای اطفای حریق عرصه‌های طبیعی کشور توضیح داد: در حال حاضر ۳۰ بالگرد آب‌پاش و ۲ هواپیمای ایلوشین به صورت خرید خدمات پروازی در ۱۹ پایگاه هوایی اطفای حریق در سراسر کشور در اختیار یگان حفاظت منابع طبیعی قرار دارد. مجوز پرواز این هواپیماها و بالگردها از سوی مرکز پشتیبانی و اطفای حریق هوایی زیر نظر وزارت دفاع صادر می‌شود و ما طبق تفاهم نامه‌ای که با وزارت دفاع امضا کرده ایم، صرفا هزینه پرواز این پرنده‌ها را پرداخت می‌کنیم، اما خود بالگردها و هواپیماها متعلق به نهادهایی مانند سپاه، نیروی انتظامی، ارتش و هلال احمر است که البته با هماهنگی مرکز پشتیبانی و اطفای حریق هوایی وزارت دفاع پرواز می‌کنند؛ یعنی درخواست اعزام هواپیما و بالگرد برای کمک به اطفای حریق از طرف ما به وزارت دفاع ارائه می‌شود، نه به نهادهای مالک این پرنده‌ها.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: با توجه به این که اساسا امکان وقوع حریق در عرصه‌های طبیعی در فصول گرم سال بیشتر است و در فصول سرد به‌ویژه در فصل پاییز عمدتا فقط در جنگل‌های شمال کشور شاهد وقوع حریق هستیم، ۱۹ پایگاه هوایی اطفای حریق در فصل بهار و بخصوص تابستان به طور کامل دایر هستند، اما در فصول پاییز و زمستان، ما ظرفیت این پایگاه‌های هوایی را کاهش می‌دهیم و ظرفیت موجود را بیشتر در پایگاه‌های نزدیک به جنگل‌های هیرکانی مستقر می‌کنیم. یعنی در فصول سرد سال، بخشی از بالگردها با هماهنگی وزارت دفاع در اختیار یگان‌های عملیاتی نیروهای نظامی و هلال احمر قرار می‌گیرد، چون در این ایام ضرورتی برای آماده باش تمام بالگردها و هواپیماها برای اطفای حریق عرصه‌های طبیعی به جز در شمال کشور وجود ندارد.
وی در ادامه تاکید کرد: امکان استفاده از ۲ هواپیمای ایلوشین آب‌پاش که تا کنون در مواردی از اطفای حریق در داخل و خارج کشور از آن استفاده شده است، صرفا در آتش سوزی‌هایی وجود دارد که در دشت‌ها و اراضی مسطح رخ می‌دهد؛ زیرا این هواپیماها برخلاف بالگردها عمودپرواز نیستند و نمی‌توانند در مناطق کوهستانی افزایش ارتفاع داشته باشند و تنها در مناطق مسطح قابلیت پرواز را دارند و برای اطفای حریق به کار می‌روند. بنابراین محدودیت مهم دیگر در عملیات اطفای حریق در عرصه‌های کوهستانی، این است که در این عرصه‌ها نمی‌توان از هواپیمای آب‌پاش استفاده کرد و الزاما باید از بالگرد استفاده کنیم.
۶۷ هکتار از جنگل‌های شمال در آذر ۱۴۰۱ درگیر حریق شدند
اکبری در بخش دیگری از اظهاراتش درباره آمار وقوع حریق در آذرماه امسال در سه استان شمالی کشور گفت: از ابتدای آذر تا کنون، در مجموع ۲۷ فقره حریق در جنگل‌های شمال کشور رخ داده است که ۱۴ فقره مربوط به استان گیلان، ۹ فقره مربوط به استان مازندران و ۴ فقره مربوط به استان گلستان بوده است. عمده این حریق‌ها در همان ساعات اولیه اطفا شدند و فقط آتش سوزی در اراضی ییلاقی شهرستان املش و جنگل‌های رستم آباد شهرستان رودبار در استان گیلان به دلیل شرایط توپوگرافی عرصه، دشوار بودن دسترسی زمینی، محدودیت در انجام عملیات هوایی، شیب تند، وزش باد شدید و شعله‌ور شدن چندباره آتش، چند روز به طول انجامید.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: آمار دقیق درباره میزان وقوع حریق در جنگل‌های شمال کشور هنوز مشخص نشده است، اما برآوردهای ما نشان می‌دهد که در مجموع حدود ۶۷ هکتار از عرصه‌های طبیعی سه استان شمالی در ۲۷ فقره وقوع حریق در آذرماه امسال درگیر آتش سوزی شدند. البته بیشتر این حریق‌ها به صورت سطحی رخ داد و درختانی که در این حریق‌ها سوختند، بیشتر درختان شکسته و افتاده روی زمین بودند.
وی در ادامه اظهار داشت: با توجه به وقوع خزان در جنگل‌های شمال در فصل پاییز، اکنون در بعضی نقاط جنگل‌های هیرکانی بین ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر لاش‌برگ و برگ‌های خشکیده روی هم انباشته شده است و با توجه به این که قبل از بروز آتش سوزی‌های اخیر در شمال کشور، بیش از ۱۰ روز بود که در برخی مناطق جنگلی باران نباریده بود، رطوبت کف زمین به حدی کاهش یافته بود که برگ‌های خشکیده کاملا مستعد وقوع حریق شده بودند و همین مساله به عامل اصلی گسترش حریق در جنگل‌های هیرکانی در روزهای نخست آذرماه تبدیل شد.
نگرانی از تکرار حریق گسترده در جنگل‌های هیرکانی تا ۲ ماه دیگر
اکبری با بیان این که در دو ماه آینده نگرانی زیادی از تکرار وقوع حریق گسترده در جنگل‌های هیرکانی وجود دارد، عنوان کرد: اساسا در فصل خزان جنگل‌های شمال کشور که از اواخر مهرماه آغاز می‌شود و تا اوایل بهمن ادامه دارد، احتمال بالایی برای وقوع حریق وجود دارد، چون در این بازه زمانی هم لاش‌برگ‌ها و پوشش گیاهی خشکیده زیادی روی هم انباشت می‌شود که مستعد وقوع حریق است و هم عوامل دیگری نظیر وزش بادهای گرم موسمی، افزایش دما و کاهش رطوبت بخصوص در کف جنگل، احتمال وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌های هیرکانی را به شدت بالا می‌برد. به همین دلیل ما تا دو ماه دیگر نگران وقوع حریق‌های گسترده در جنگل‌های شمال کشور هستیم.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: به صورت معمول در فصول سرد سال احتمال وقوع حریق در منطقه زاگرس و سایر رویش‌های جنگلی به جز جنگل‌های هیرکانی بسیار اندک است و در آن مناطق، بیشتر حریق‌ها از میانه اردیبهشت تا اواسط مهرماه رخ می‌دهد، اما از اواخر مهرماه تا اوایل بهمن، دوره‌ای است که جنگل‌های هیرکانی پتانسیل بالایی برای وقوع حریق دارند و این در حالی است که در فصول گرم سال، احتمال وقوع حریق در جنگل‌های شمال کمتر است، اگرچه در آن ایام هم بعضا ممکن است حریق‌هایی در این جنگل‌ها رخ دهد.
وی در ادامه اظهار داشت: عواملی نظیر انباشت شدن لاش‌برگ‌های خشکیده، کاهش رطوبت کف جنگل، افزایش دما و وزش بادهای گرم موسمی صرفا شرایط طبیعی را برای احتمال وقوع حریق در جنگل‌های هیرکانی در فصل خزان فراهم می‌کنند و معمولا تا وقتی یک عامل انسانی وجود نداشته باشد، حریقی در این جنگل‌ها رخ نمی‌دهد. همان طور که ۲۷ حریق مشاهده شده در آذرماه امسال در جنگل‌های شمال کشور، همگی عامل انسانی داشتند که به صورت عمدی یا سهوی باعث ایجاد آتش سوزی در جنگل شده بودند.
در فصل خزان شدیدا از روشن کردن آتش در جنگل‌های شمال پرهیز کنید
اکبری درباره مهمترین عوامل انسانی وقوع حریق در جنگل‌های هیرکانی در فصل خزان توضیح داد: متاسفانه برخی کوهنوردان، گردشگران و حتی مردم بومی که در فصل پاییز برای گردش و تفریح به مناطق ییلاقی جنگل‌های شمال کشور می‌روند، بعضا برای درست کردن چای یا طبخ غذا اقدام به روشن کردن آتش می‌کنند و پیش از ترک محل، از خاموش شدن آن مطمئن نمی‌شوند. در چنین شرایطی، با توجه به پتانسیل بالای وقوع حریق در جنگل‌های هیرکانی در فصل خزان، همین عامل کوچک در برخی موارد باعث وقوع حریق‌هایی گسترده در مناطق کوهستانی جنگل‌های شمال می‌شود.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ادامه داد: از تمام مردم بخصوص کوهنوردان، گردشگران و جوامع محلی که در فصل خزان جنگل‌های هیرکانی یعنی از اواخر مهر تا اوایل بهمن ماه به این جنگل‌ها مراجعه می‌کنند، درخواست داریم که در این فصل از سال به هیچ وجه در جنگل‌های شمال کشور آتش روشن نکنند و اگر در موارد خیلی ضروری نیاز به روشن کردن آتش داشتند، حتما شعاع ۲ متری محل روشن کردن آتش را از لاش‌برگ‌ها و پوشش گیاهی خشکیده کف جنگل خالی کنند و پیش از ترک محل، آتش را حتما با ریختن خاک روی آن خاموش کنند و به ریختن آب اکتفا نکنند و مطمئن شوند که آتش خاموش شده است.
وی در ادامه تاکید کرد: با وجود توصیه‌هایی که درباره روشن و خاموش کردن ایمن آتش در دل جنگل مطرح کردیم، ولی بازهم تاکید ما به عموم شهروندان این است که در فصل خزان جنگل‌های هیرکانی، در صورت حضور در این جنگل‌ها به هیچ وجه آتش روشن نکنند؛ زیرا در این ایام استعداد جنگل‌های شمال برای وقوع حریق آن قدر بالاست که حتی ته سیگار روشن یک مسافر که از درون یک خودروی در حال تردد در یک جاده جنگلی به بیرون پرتاب می‌شود، به دلیل وجود برگ‌ها و پوشش گیاهی خشکیده انبوه در کف جنگل ها، می‌تواند در زمان کوتاهی باعث ایجاد حریق گسترده‌ای در عرصه‌های جنگلی مناطق کوهستانی شود.
کاهش ۹۲ درصدی مساحت وقوع حریق در عرصه‌های منابع طبیعی در ۱۴۰۱
اکبری درباره آخرین آمارها از وقوع حریق در عرصه‌های طبیعی کشور گفت: از ابتدای سال جاری تا کنون، آمار وقوع حریق در جنگل ها، مراتع و سایر عرصه‌های منابع طبیعی سراسر کشور از نظر تعداد به میزان ۶۳ درصد و از نظر سطح درگیرشده با آتش سوزی به میزان ۹۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. موفقیت در کاهش محسوس آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع در سال جاری به دلیل انجام اقدامات گسترده‌ای به دست آمده است که در یک سال گذشته برای مدیریت و پیشگیری از وقوع حریق، بهبود امکانات مقابله با آتش سوزی در سطح واحدهای یگان منابع طبیعی کشور و به‌کارگیری بیشتر از ظرفیت اطفای هوایی حریق انجام شده است.
وی تصریح کرد: با توجه به این که عوامل انسانی دلیل وقوع عمده حریق‌ها در عرصه‌های منابع طبیعی در سراسر کشور هستند، بدون تردید اطلاع‌رسانی گسترده رسانه ها، فعالان محیط زیست و سمن‌های محلی درباره راهکارهای پیشگیری از وقوع آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع و البته همراهی بیشتر مردم، گردشگران و جوامع محلی با نیروهای یگان‌های منابع طبیعی و محیط زیست، تاثیر به‌سزایی در کاهش وقوع حریق در سال جاری گذاشته است که امیدواریم در سال‌های آینده نیز ادامه یابد.
