توضیح درباره چرایی وقوع گردو غبار در برخی استان‌ها/ ۲۸۰ میلیون هکتار مناطق غبارخیز در کشورهای همجوار وجود دارد

«علی‌محمد طهماسبی بیرگانی» دبیر ستاد ملی مقابله پدیده گرد و غبار در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در ارتباط با پدیده گردوغبار در برخی استان‌ها طی روزهای اخیر گفت: گردوغبارهای رخ داده در ایران هم می تواند داخلی و هم خارجی باشد. اگر موارد اخیر را مدنظر داشته باشیم که استان های غربی و جنوب غربی را چند هفته است، درگیر کرده است، این رخداد خارجی و از کانون های غرب عراق و جنوب غرب سوریه و بخش هایی از یمن وارد کشور شده است و متاسفانه هم جنوب و جنوب غرب و حتی تا شمال غرب را درگیر کرده است. این پدیده تمام مسائل زیستی و اقتصادی مناطقی که تحت تاثیرآن هستند را درگیر می‌کند و به شرایط زیستی، کشاورزی، صنعت و دامپروری‌ها در این مناطق خسارت وارد می‌کند. 

او افزود: ما در حال حاضر درحال عبور از زمستان به اعتدال بهاری هستیم. از آنجا که تغییر درجه حرارت به صورت مداوم صورت می‌گیرد، موجب اختلاف فشار شده و با وزش بادهای شدید که فراتر از آستانه تحمل زمین است، گردوغبار ایجاد می‌شود. ما در این فصل برای منطقه غرب و جنوب غرب این پدیده گردوغبار را داریم اما گردوغبارها به طور کلی در طولانی مدت قابل پیش بینی نیستند و از طریق بررسی جریانات جوی می‌توان جریان‌های گردوغبار را پیش بینی کرد. به نظر می‌رسد تا نیمه فروردین نیز شاهد پدیده های گردوغبار در جنوب و غرب ایران خواهیم بود، اما معمولا در نیمه دوم فروردین و اردیبهشت فروکش خواهد کرد و این مناطق دوباره از خردادماه با جریانات دیگری از گردوغبار مواجه هستند. 

طهماسبی بیرگانی با اشاره به وضعیت کانون‌های گردوغبار داخلی گفت: در سال ۷۹ از سوی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری مطالعه ای روی کانونهای گردوغبار داخلی انجام شد. در آن سال کانونهای تحت تاثیر فرسایش بادی در کشور چیزی درحدود ۲۰ میلیون هکتار بود. اما ستاد ملی مقابله با گردوغبار در سال ۹۷ و ۹۸ مطالعه دیگری انجام داد که در آن مطالعه مناطق غبارخیز تقریبا ۳۴.۶ میلیون هکتار ارزیابی شد. 

طهماسبی بیرگانی در ارتباط با علت‌های ایجاد کانون های گردوغبار در کشورهای عراق و اردن گفت: منطقه خاورمیانه از زمان دور با توجه به اقلیم خشک و گرم آن از مناطق غبارخیز برخوردار است. اما متاسفانه در چند دهه اخیر یکسری اقدامات و بهره برداری های انسان محور نیز این موضوع را تشدید کرده است. ما در سال های ۸۷، ۸۸ و ۸۹ نیز جریاناتی داشتیم که حتی با غلظت بیشتر، قسمت اعظم کشور ما به جز ناحیه شرق از این کانون های غبارخیز عراق و اردن متاثر شدند. بنابراین نمی توان گفت قبلا این پدیده را در منطقه و کشور نداشته ایم. 

او در پاسخ به این سوال که آیا سدسازی های عظیم از سوی ترکیه می تواند وضعیت گردوغبار در خاورمیانه را تشدید کند، افزود: در مناطقی که پایاب رودخانه ها زمین‌های کشاورزی و تالاب ها باشند که با قطع جریان رودخانه ها خشک شوند انتظار داریم این مساله به شدت موجب تشدید گردوغبارها شود اما اراضی مرتعی جنوب سوریه و غرب عراق که منشأ گردوغبارهای فعلی هستند، چندان تاثیری از سدسازی ها نمی پذیرند. 

تهماسبی در ارتباط با مداخلات ایران برای کنترل گردوغبار دارای منشأ خارجی گفت: یکی از مشکلاتی که درارتباط با گردغبار در مناطق غربی و حتی شرقی کشور با آن مواجه هستیم این است که متاسفانه چندان مساله گردوغبارها به این اندازه که برای کشور ما حساسیت زاست و در اولویت قرار دارد، برای کشورهای همجوار ما چندان در اولویت نیست. با این حال سازمان حفاظت محیط زیست و ستاد هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار، یک برنامه عمل مطابق با شناخت مناطق منشا گردوغبار در تمام اطراف کشور انجام داده است.

او افزود: ما تمام مناطق غبارخیز اطراف کشور را شناسایی کرده ایم. بررسی ها نشان می‌دهد چیزی در حدود ۲۸۰ میلیون هکتار مناطق غبارخیز در اطراف کشور ما وجود دارد و به طور میانگین سالانه شاید قریب ۱۵۰ میلیون تن نیز گردوغبار از این مناطق تولید شود. براساس این مطالعه منشایابی خارجی، برنامه عمل مقابله و سازگاری با گردوغبار دو زیرمنطقه غرب کشور و شرق و شمال شرق تهیه شده است. ما از دو ناحیه گردوغبارها را پیگیری می‌کنیم. از طرفی دستگاه‌های بین المللی وظیفه‌مند هستند طبق پروتکل‌های بین المللی از جمله مجمع عمومی سازمان ملل که قطعنامه ای به پیشنهاد ایران مصوب کرده است این مساله را پیگیری کنند و از طرفی این برنامه عمل برای پیگیری به وزارت امور خارجه ارسال شده است که جلساتمان با مسئولان کشورهای همجوار را برای کنترل گردوغبارها ادامه بدهیم.