ایلنا گزارش می‌دهد؛
"بازگشایی مدارس" عاملی برای شروع دوباره پاندمی کرونا/ نباید با تمرکز بر واکسیناسیونِ دانش‌آموزان، کلاس‌ها را دایر کرد
در حالی که چند قدم به بازگشایی تدریجی مدارس مانده است، اما حواشی پیرامون واکسیناسیون دانش آموزان و پروتکل‌های کنترل کرونا در مدارس هنوز محل بحث و اختلاف‌نظر است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، واکسیناسیون دانش‌آموزان، یکی از اختلاف‌برانگیز‌ترین مباحث با سرعت گرفتن واکسیناسیون در روزهای اخیر بود و در این میان نیز نحوه بازگشایی مدارس بیشتر از همه مورد انتقاد قرار گرفت. مساله‌ای که وزارتخانه‌های بهداشت و آموزش و پرورش از تابستان بر اجرای آن تاکید داشتند. زمان اما به سرعت پیش می‌رود و تردیدها و ابراز نگرانی‌ها درباره واکسیناسیون دانش آموزان و نحوه بازگشایی مدارس نه صرفا از سوی والدین که از سوی برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران نیز به گوش می‌رسد.
هرچند که به گفته سخنگوی آموزش و پرورش، این بازگشایی‌ها مرحله به مرحله و با تفویض اختیار به عهده مناطق و مدارس گذاشته شده، اما حضور ایران در میان کشورهایی که بیشترین آمار ابتلا را در ماه‌های اخیر تجربه کرده‌اند و اذعان برخی مقامات به فاصله آمار رسمی با تلفات واقعی کرونا، نگرانی‌ها در این زمینه را تشدید کرده است و از طرفی از پیک بعدی کرونا به عنوان انبار باروتی یاد شده است که هیچ کس نمی‌خواهد دوباره شعله‌ور شود.
هرچند که طبق برخی پیش بینی‌ها، با توجه به واکسیناسیون این پیک شاید به شدت پنجمین موج نباشد، اما سهل انگاری‌ها در مدیریت مسافرت‌ها در روزهای اخیر و افزایش تدریجی آمار ابتلای تعدادی از استان‌ها درحالی که به آبان ماه، موعد بازگشایی همه مدارس نزدیک می‌شویم، تردیدها درباره درست بودن تصمیمات بهداشتی و آموزشی دولت قوت گرفته است.
انتظار داریم پیک ششم کرونا ایجاد شود
با این وجود «همایون سامه‌یح» عضو کمیسیون بهداشت مجلس به خبرنگار ایلنا می‌گوید: تصمیم‌ها برای بازگشایی هنوز کاملا قطعی نشده است. در این ارتباط صحبت‌هایی انجام شده اما به نظر می‌آید این مساله صددرصد نیست. از طرفی انتظار می‌رود که احتمالا پیک ششم ایجاد شود. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، بعید می‌دانم که مدارس به این زودی بازگشایی شود. فعلا دراین مورد صحبتی در کمیسیون بهداشت انجام نشده است. در این مورد پیشنهاداتی داده می‌شود اما بنا به زمان تصمیم گیری انجام می‌شود.»
بازگشایی مدارس به بروز پیک بعدی کمک می‌کند
از طرفی صحبت‌های «حمیدرضا جماعتی» دبیر کمیته علمی کشوری کرونا نشان می‌دهد که بازگشایی مدارس در میان اعضای این کمیته نیز چندان پرطرفدار نیست. او در این باره به خبرنگار ایلنا می‌گوید: به نظر شخصی من اگر کودکان واکسینه شده بودند، شاید این سوال چندان مهم نبود. اما به این دلیل که کودکان واکسینه نشده‌اند و خود کودکان هم می‌توانند به عنوان یک منبع برای انتشار عفونت و چرخه ویروس باشند، به نظر می‌رسد که شاید تا وقتی که ایمنی جمعی یعنی رسیدن به واکسیناسیون ۷۰ یا ۷۵ درصد جامعه را نداشته باشیم، بازگشایی مدارس بتواند عاملی برای شروع دوباره چرخه پاندمی باشد و به پیک بیماری کمک کند.
نیاز به مطالعات کامل‌تری داریم
او در پاسخ به این سوال که آخرین تصمیمی که در کمیته علمی کشوری دراین ارتباط گرفته شده چیست، می‌گوید: ما دراین ارتباط نیاز به مطالعات کامل داریم و قرار است که یکی از اعضای کمیته یعنی آقای «مسعود یونسیان»، مطالعات بتاآنالیز و تحقیقاتی که در دیگر کشورهای جهان انجام شده است را مورد بررسی قرار دهد و براساس آن ما مصوبه کمیته علمی را بدهیم.
آنگونه که به نظر می‌رسد، مسئولان برای بازگشایی مدارس بیش از هر چیزی روی واکسیناسیون گسترده حساب باز کرده باشند. پس از اعلام سینوفارم و پاستوکووک به عنوان واکسن‌های مورد استفاده برای کودکان، سوالاتی پیرامون قابل تایید بودن این واکسن ساخت چین در میان برخی از صاحب نظران و جامعه پزشکی، از فضای مجازی تا مجلس شورای اسلامی شنیده شد.
در سوابق واکسن سینوفارم که تنها برای سنین ۱۸ سال به بالا از سازمان بهداشت جهانی تاییدیه گرفته، تاییدیه دولت چین و امارات و برخی از دیگر کشورها مانند کامبوج برای واکسیناسیون زیر ۱۸ سال به چشم می‌خورد. امارات در ماه‌های گذشته این واکسن را برروی ۹۰۰ نفر از کودکان ۳ تا ۱۷ سال آزمایش کرده و اعلام کرده است نتایج بسیار خوبی به دست آورده است.
این درحالی است که هر دو کشور چین و امارات به میزان قابل توجهی از واکسن‌های سینووک و فایزر نیز برای واکسیناسیون کودکانشان استفاده کرده‌اند، اما ایران با توجه به واکسیناسیون پنجاه درصد دانش آموزان با سینوفارم و عدم توزیع واکسن پاستوکووک برای کودکان در مراکز واکسیناسیون، تا به امروز تنها به این واکسن سینوفارم اکتفا کرده است.
«مسعود پزشکیان» یکی از نمایندگانی بود که درباره کافی نبودن مستندات واکسن‌های انتخاب شده برای کودکان اظهارنظر کرد. از سویی دیگر، فاطمه محمدبیگی نماینده اصولگرای عضو کمیسیون بهداشت نیز تصریح کرده بود: «نمایندگان مجلس از وزیر بهداشت درخواست کردند که مطالعات بیشتری در زمینه واکسیناسیون کودکان صورت پذیرد. لذا کمیته علمی کرونا بر اساس مطالعات خود واکسن زیر ۱۸ ساله‌ها را تایید کرده و در دنیا این مقوله مهم به ثبت رسیده است، منتها در کشور ما نیز باید بهترین واکسن موجود برای کودکان در نظر گرفته شود.»
«حمیدرضا جماعتی» دبیر کمیته علمی کشوری کرونا در پاسخ به این سوال به خبرنگار ایلنا می‌گوید: قدر مسلم این است که هرچه تعداد افرادی که مورد مطالعه قرار می‌گیرند، زیادتر باشد، ارزش آن واکسن بیشتر می‌شود، اما یک نکته را باید در نظر گرفت که از نظر سازمان غذا و دارو برای تایید اثربخشی یک واکسن و اثبات عوارض نداشتن آن حداقل سه تا پنج هزار نفر باید مورد مطالعه قرار بگیرند.
ناچاریم پوشش واکسیناسیون را به تمام سنین بگسترانیم
او می‌افزاید: بالاخره تعداد زیادی از افراد جامعه ما در این سنین قرار دارند، اگر نخواهیم این سنین را واکسن بزنیم نمی‌توانیم پاندمی را کنترل و چرخه ویروس را متوقف کنیم. ممکن است ویروس‌های بسیار خطرناک‌تری به وجود بیاید. بنابراین ناچاریم که پوشش واکسیناسیون را به تمام سنین بگسترانیم.
جماعتی تصریح می‌کند: مطالعاتی که در آمریکا شده است، سنین پنج تا دوازده سال را نیز شامل می‌شده و درحال فشار هستند که به صورت اورژانسی واکسیناسیون این سنین را هم انجام دهند. این شرایط نشان می‌دهد که آن‌ها هم متوجه این مساله هستند که اگر چرخه ویروس را نتوانند کنترل کنند، دوباره شاهد به وجود آمدن موتاسیون‌های جدید هستند که ممکن است بسیار خطرناک‌تر باشد.
او افزود: هنوز تعداد زیادی از کودکان واکسینه نشده‌اند. من از آمارها اطلاع ندارم، اما واکسن در سنین ۱۲ تا ۱۸ سال هم در دو دوز باید انجام شود که ایمنی کامل ایجاد شود. اگر هم آماری وجود داشته باشد احتمالا برای دوز اول واکسیناسیون است.»
واکسیناسیون کرونا را فقط برای سنین ۱۲ سال به بالا توصیه می‌کنم
«احمدرضا بهره‌مند» فوق تخصص ژنتیک بیماری‌های میکروبی در ارتباط با واکسیناسیون کودکان به خبرنگار ایلنا می‌گوید: واکسن سینوفارم در جمعیت زیادی از کودکان در چین مورد استفاده قرار گرفته و به همین دلیل قابل اطمینان است. هم اکنون در آمریکا واکسیناسیون کرونا در کودکان، فقط در سنین ۱۲ تا ۱۷ سال با واکسن فایزر و مدرنا تایید شده است. هنوز مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا و سازمان بهداشت جهانی تایید نکرده‌اند که سنین کمتر از ۱۲ سال را واکسن کرونا بزنند.
بهره‌مند می‌افزاید: کمپانی سینوفارم چین، از کودکان ۳ تا ۱۷ سال را واکسن زده است و می‌گوید نتایج بسیار خوبی گرفته است. پس از آن در امارات روی ۹۰۰ نفر از کودکان ملیت‌های مختلف بین سن سه تا ۱۷ را واکسن زده است و امارات اعلام کرده است که ما به این رده سنی واکسن می‌زنیم و نتایج عالی گرفته‌ایم. در چین هم رسما اعلام کرده‌اند واکسن سینوفارم برای کودکان سه تا ۱۷ سال هیچ خطری ندارد و ایمنی‌اش هم مانند ایمنی است که در بزرگسالان ایجاد می‌شود، اما تا این لحظه نه سازمان بهداشت جهانی و نه مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا واکسن برای اطفال سه تا ۱۲ سال را تایید نکرده است.
او می‌افزاید: یعنی ما تاییدیه سی بی‌سی و سازمان بهداشت جهانی را نداریم، اما هزاران کودک در چین و ۹۰۰ نفر در امارات متحده عربی واکسن زده‌اند و اخیرا نیز در امارات حدود ۵۲۵ نفر دیگر را در اطفال بین سه تا ۱۲ سال تست کرده‌اند و می‌گویند آنتی بادی حاصل از این واکسن جلوی چسبیدن شاخک ویروس کرونا را به سلول‌های ریه به شدت گرفته است.
بهره‌مند در ادامه می‌گوید: لذا ما الان با دو مساله روبه رو هستیم؛ اگرچه با سینوفارم کودکان حتی کودک سه سال را واکسینه می‌کنند، اما تاییدیه‌ای برایش نداریم. تنها تاییدیه برای ۱۲ تا ۱۷ سال است. در کشور سوئد فقط از ۱۲ تا ۱۷ سال را واکسینه می‌کنند و هنوز اجازه مصرف واکسن کرونا در سوئد برای کودکان بین سه تا ۱۲ سال را نداده‌اند.
او می‌گوید: نتایج کودکان سه تا ۱۲ سال فقط مربوط به فاز اول و دوم مطالعات بالینی بوده است که چنین جواب خوبی گرفته‌اند. در آمریکا در این سنین در حال تست هستند و می‌گویند یک سال طول می‌کشد تا ما جواب اطفال بین سه تا ۱۱ سال را بگیریم، لذا ما درحال حاضر جواب مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا را برای سنین زیر ۱۲ سال نداریم.
بهره‌مند تصریح می‌کند: من هم به عنوان میکروبیولوژیست کلینیکی و ژنتیک میکروب‌های عفونی فعلا صلاح نمی‌دانم واکسن سینوفارم را به بچه‌های سه تا ۱۱ سال بزنیم، اما برای بچه‌های ۱۲ سال تا ۱۷ سال این مساله را صحیح می‌دانم به این علت که مطالعات زیادی برروی سینوفارم انجام شده و در «لنست» هم چاپ شده است. درمورد سینوفارم، مطالعه برروی تعداد زیادی از کودکان ۱۲ تا ۱۷ سال نیز انجام شده است.
کلی‌نگری در پروتکل‌های بازگشایی مدارس
نحوه تعیین پروتکل‌ها برای شروع بازگشایی‌ها یکی از مواردی است که کمابیش مورد انتقاد برخی از اپیدمولوژیست‌ها قرار گرفته است. به گفته یک اپیدمولوژیست، نحوه غربالگری کودکان در مدارس احتمالا به صورت تب‌سنجی است که به هیچ وجه در کنترل بیماری کافی نیست. نحوه تشخیص و مطالعه بروز جهش های جدید در میان کودکان نیز از دیگر موضوعاتی که مورد انتقاد قرار گرفته است. به گفته برخی از صاحب نظران، با توجه به تفاوت عوامل رفتاری، نیاز به مطالعات علمی بومی در مورد نحوه مدیریت انتشار کرونا به ویژه در محیط‌های حساسی مانند مدرسه وجود دارد و صرفا با نگاه به تجربه دیگر کشورها نمی‌شود از انتشار ویروس در محیط‌های مختلف جلوگیری کرد.
«حمیدرضا جماعتی» دبیر کمیته علمی کشوری کرونا با تایید این نکته که هنوز دستورالعملی برای رعایت نکات ایمنی ذکر شده در مدارس به صورت دقیق وجود ندارد، تصریح می‌کند: بسیاری از مدارس خودشان پروتکل‌های بهداشتی دارند که همان فاصله‌گذاری میان کودکان، وجود محلول‌های برپایه الکل، ماسک زدن و غیره است. بسیاری از مدارس ممکن است اینها را رعایت کنند، اما همانطور که می‌دانید شاید زمانی که کودکان بازی می‌کنند و داخل کلاس‌ها یا حیاط مدرسه تردد دارند، چندان نتوانیم پروتکل‌ها را به صورت دقیق در مدارس و دبیرستان‌ها اجرا کنیم.
او در ادامه می‌افزاید: به همین دلیل به نظر می‌رسد ایمنی جمعی اهمیت به سزایی در کنترل چرخه پاندمی داشته باشد و بعد از آن نه به صورت کامل اما اگر در حد نسبی پروتکل‌ها در سطح مدارس انجام شود، خیالمان از این نظر می‌تواند راحت باشد که هم ایمنی جمعی در جامعه به وجود آمده و هم پروتکل‌های بهداشتی اجرا می‌شود.
برای بازگشایی مدارس بیشتر متکی به واکسیناسیون هستند
«مسعود یونسیان» عضو کمیته اپیدمولوژی و پژوهش درباره وضعیت پروتکل‌ها بهداشتی در مدارس به خبرنگار ایلنا می‌گوید: انتظارم این است که وزارت آموزش و پرورش بسیار فعال‌تر و موثرتر در این زمینه اطلاع‌رسانی کند و فقط هم بحث اطلاع‌رسانی نیست. بحث برسر این است که بالاخره جلسات متعدد و مطالعات میدانی انجام بدهد و نتیجه این مطالعات را اعلام کند و بگویند چه کارهایی کرده‌اند. به نظر می‌رسد درحال حاضر عمدتا بر روی یکسری دستورالعمل و آموزش بهداشت تمرکز شده‌اند که بسیار ارزشمند است، اما اصلا کافی نیست و به نظر می‌رسد که بیشتر متکی به واکسیناسیون هستند.
او می‌افزاید: درحالی که همه نهادهای بین المللی و صاحب نظران معتقدند که به هیچ عنوان نمی‌شود به تنهایی و با تمرکز بر واکسیناسیون مدارس را باز کنیم. باید اقدامات لازم را برای کاهش تماس بین دانش آموزان، افزایش فاصله فیزیکی، بهداشت دست، بهداشت تنفسی و هرگونه اقداماتی که نیاز دارد که به شکل آزمایشی اجرا شود، انجام و نتیجه‌اش به شکل شفاف با مردم درمیان گذاشته شود و بعد از آن اقدام به بازگشایی شود. حتما باید حواسمان باشد که وضعیت بیماری در جامعه به چه صورت است. باید همگام با وضعیت بیماری تصمیم بگیریم. این تصمیمی نیست که ما از روی تقویم درنظر بگیریم و بگوییم از فلان تاریخ تصمیم گرفته‌ایم.
یونسیان می‌گوید: باید دائم و به روز رصد شود و زمانی که شرایط محیطی و آموزشی مناسب تشخیص داده شد، مدارس به شکل مشروط باز شود و هرآن آمادگی این را داشته باشیم که اگر شعله‌ور شدن دوباره بیماری رخ داد، مجددا به آموزش مجازی برگردیم. تا مدت‌ها باید آموزش مجازی به شکل موازی صورت بگیرد، هم برای جبران عقب افتادگی‌ها و هم برای دانش آموزانی که به هردلیلی امکان حضور در کلاس را ندارند. استانداردهای آموزش مجازی همزمان با آموزش حضوری باید تبیین شده باشد. در این زمینه رهنمودهای بین المللی بسیار ارزشمندی وجود دارد که انتظار می‌رود مورد توجه قرار بگیرد.
او که معتقد است واکسیناسیون دانش آموزان شرط بازگشایی مدارس نیست، می‌افزاید: تاکید بر این است که سوای اینکه افراد واکسن زده یا نزده‌اند، حتما اقدامات احتیاطی مانند استفاده از ماسک در فضای بسته، پرهیز از تجمعات، افزایش تهویه و کاهش تراکم در داخل کلاس‌ها را رعایت کنند.
