کشف شواهدی از دیواره دفاعی یک قلعه استقراری در محوطه آتشگاه اردبیل

به گزارش ایلنا، محمد علیزاده سولا (سرپرست هیأت گمانه زنی محوطه تپه آتشگاه) با اعلام خبر کشف شواهدی از دیواره دفاعی یک قلعه استقراری در محوطه آتشگاه اردبیل، گفت: روستای آتشگاه یا آغ امام از توابع بخش سبلان در ۷ کیلو متری شمال سرعین و در فاصله ۱۸ کیلومتری شمال شرق اردبیل و در دامنه قله سبلان واقع شده است.

او افزود: تپه آتشگاه در مرکز روستای آتشگاه و روبروی مسجد جدید این روستا با ارتفاع حدودا ۸ متری از سطح زمین‌های پیرامون مسجد و ارتفاع ۲۵ متری از دره ضلع شرقی قرار گرفته است.

این باستان شناس اظهار داشت: برجستگی این تپه نسبت به زمین‌های مجاور که دورتادور آن را خانه‌های روستایی در برگرفته و از سمت جنوب محدود به دره است، کاملا آشکار بوده و سطح آن از بقایای خانه‌های قدیمی و تخریب شده روستائیان در جریان زلزله دهه ۷۰؛ پوشیده شده است.

او گفت: دیوارهای سنگ چین، نخاله‌های ساختمانی و فضولات حیوانی سطح گسترده‌ای از محوطه را پوشانیده و فقط بخش کوچکی از شمال و غرب محوطه سالم به نظر می‌رسد.

سرپرست هیأت باستان شناسی با بیان اینکه بر اساس شواهد سفالی موجود در سطح محوطه قدمت این تپه را به دوران تاریخی تا قرون میانی اسلامی نسبت داده‌اند تصریح کرد: وسعت این محوطه در حدود ۱۴۰ متر طول شمالی - جنوبی و ۱۳۰ متر عرض شرقی – غربی است.

علیزاده سولا گفت: بیشتر دانسته‌های ما از دوران مختلف شمال غرب بر اساس کاوش‌های صورت گرفته پیرامون دریاچه ارومیه است.

وی تصریح کرد: بجز چند مورد کاوش بصورت پراکنده در گورستان‌های استان اردبیل، هنوز پروژه‌های مطالعاتی چندانی نظیر کاوش یا بررسی و شناسایی به صورت سیستماتیک در این منطقه (شهرستان سرعین) صورت نگرفته است و می‌توان با اتکاء به داده‌های باستان شناختی دست اول حاصل از انجام بررسی باستانشناختی در شهرستان سرعین و کاوش محوطه‌های شاخص مانند آتشگاه خلاء های مطالعاتی موجود در شرق شمالغرب را تا حدودی پر کرد.

وی  از دیگر ضرورت‌های انجام این پروژه را  در شناسایی آثار و محوطه‌های در بردارنده شواهد مربوط به دوران تاریخی و یا بقایای آتشکده و یا آتشگاه‌های مربوط به آن دوران در شرق آذربایجان دانست و گفت: همچنان که اشاره شد این منطقه از فقیر‌ترین مناطق ایران از منظر مطالعات باستان شناسی است و با توجه به عدم انجام مطالعات، بررسی و شناسایی و گمانه زنی باستان شناسی در منطقه، این موضوع اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد.

او خاطرنشان کرد که محوطه آتشگاه محصور در میان خانه‌های روستا بوده و سطح آن نیز از بقایای معماری دوران اخیر که براثر زلزله دهه ۷۰ شمسی تخریب و متروک شده‌اند پوشیده شده و همواره توسط اهالی مورد خاکبرداری و دخل و تصرف قرار می‌گیرد؛ از طرف دیگر با توجه به شواهد موجود بخش عمده‌ای از خانه‌های فعلی نیز بر روی قسمت‌هایی از محوطه که دارای بقایای فرهنگی هستند واقع شده است.

وی گفت: در مجموع شاهد ورود آسیب بسیار جدی و همچنین تهدیدات پیرامونی بر این محوطه مهم و شاخص هستیم که لزوم انجام پژوهش‌های جدی و نیز انجام گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم این محوطه را برای حفاظت بیشتر از این محوطه و کسب اطلاعات تکمیلی، دوچندان می‌کند.

سرپرست هیأت باستان شناسی با بیان اینکه در این فصل از کار میدانی باتوجه به وسعت محوطه و اشغال سطح گسترده‌ای از محوطه توسط خانه‌های روستایی  ۲۶ گمانه آزمایشی ایجاد شد افزود: بر اساس داده‌های فرهنگی حاصل از این گمانه زنی ضمن مشخص شدن محدوده کلی عرصه و حریم محوطه تاریخی، دو دوره اصلی استقراری نیز شناسایی شد.

 این باستان شناس افزود: بر اساس شواهد موجود آغاز استقرار در این محوطه به اواسط هزاره اول ق.م باز می‌گردد که بقایای دیواره‌های سنگی مستحکمی در چند گمانه در جهات شمالی و شمال شرقی شناسایی شده که احتمالا مربوط به دیواره دفاعی یک قلعه استقراری باشد.

وی شاخص‌ترین داده‌های سفالی بدست آمده از این محوطه را مربوط به این دوران، بقایای ظروف لاله‌ای شکل و سفال‌های منقوش دارای نقوش مثلثی دانست و گفت: همچنین قطعات بسیاری از سفال‌های منسوب به سفال‌های سبک اردبیل از این گمانه‌ها بدست آمد.

به گفته او،  از بیشتر گمانه‌های بخش شرقی و جنوبی محوطه نیز سفال‌های مربوط به قرون میانی ( ۴ تا ۸ ) اسلامی شناسایی شد که پراکندگی آنها در بخش گسترده‌تری از محوطه قابل مشاهده بود.

سرپرست هیأت باستان شناسی با بیان اینکه این پروژه با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام گرفته است گفت: نتایج اولیه این گمانه زنی نمایانگر این موضوع است که محوطه در اواسط هزاره اول ق.م شکل گرفته و تا دوران اسلامی مسکونی بوده و پس از اسلام از سده ۴ تا ۸ ه.ق نیز استقراری بزرگ‌تر و وسیع‌تر در این منطقه شکل می‌گیرد.