درخواست فعالان میراث فرهنگی برای ثبت ملی و کاوش باستان شناسی قلعه تاریخی کوشمغان/ نامی از قلعه تاریخی سمنان در طرح تفصیلی نیست

 حسین ترحمی (فعال میراث فرهنگی سمنان) به خبرنگار ایلنا گفت: طرح تفضیلی شهر سمنان هم اکنون در حال تدوین است و با توجه به اینکه شهر سمنان با وجود بافت تاریخی آسیب دیده آن براساس مصوبات بالادستی باید در مناطق تاریخی شهر دارای طرح ویژه بافت تاریخی باشد، اما در این طرح تاکنون هیچ نامی از بافت تاریخی محله کوشک مغان (کوشمغان) و قلعه تاریخی آن وجود ندارد.

این فعال میراث فرهنگی با اعلام اینکه محله کوشک مغان یا کوشمغان و قلعه تاریخی آن که به همین نام خوانده می‌شود یکی از محلات سه گانه تاریخی این شهر در کنار محله زاوغان و محله کدیور است، افزود: هر سه این محلات که به محلات ثلاث نیز شهرت دارند از محلات بسیار کهن و قدیمی شهر سمنان هستند که همچنان نیازمند حفاظت از آثار و تکدانه های تاریخی موجود هستند.

به گفته حسین ترحمی، در دوره‌های تاریخی اطراف قلعه تاریخی کوشمغان سمنان یک خندق وسیع قرار داشت که مردم با تخته‌گذاری بر عرض این خندق وارد قلعه می‌شدند.

او افزود: پس از پر شدن خندق، ساخت و ساز بر آن انجام شد و ارتفاع خانه‌ها و مداخل قلعه بالا آمد.

این فعال میراث فرهنگی اعلام کرد: مردم در گذشته زیر قلعه تاریخی کوشمغان را سوراخ کرده بودند تا بتوانند با استفاده از تونل ایجاد شده وارد قلعه تاریخی کوشمغان شوند.

وی با تاکید بر ضرورت ثبت ملی قلعه تاریخی کوشمغان و نیاز این قلعه تاریخی به مستندنگاری فوری اعلام کرد: عکس‌های تاریخی از قلعه کوشمغان سمنان وجود دارد که توسط مرحوم جواد زائر در آرشیو اداره کل میراث فرهنگی سمنان نگاه داشته شده است. مشاهده این عکس‌ها مشخص کرده است که در بخشی از قلعه تاریخی کوشمغان دستکندهای کهن‌تر از عمر قلعه وجود داشته که بعدها این معماری دستکند برای نگهداری احشام استفاده شده است.

ترحمی گفت: براساس مطالعات تاریخی اولیه بر قلعه کوشمغان، مشخص شده این قلعه ابتدا یک تپه بوده است و در دوره‌های تاریخی بعدی دستکندهایی در دل تپه ایجاد شده است و سپس برج و بارو بر این معماری دستکند بنا شده و در نهایت به احداث این قلعه منجر شده است.

فعال میراث فرهنگی استان سمنان با تاکید بر اینکه هنوز مطالعات کامل بر قلعه تاریخی کوشمغان سمنان صورت نگرفته است تا تاریخگذاری دقیق برای آن انجام شود، از تعلل وزارت میراث فرهنگی در بررسی این قلعه تاریخی گلایه کرد و گفت: قلعه تاریخی کوشمغان سمنان برغم آن که از معماری دستکند برخوردار است و نیازمند حفاظت فوری است، هنوز به ثبت ملی نرسیده است و فعالان میراث فرهنگی از مسئولین وزارت میراث فرهنگی انتظار دارند هرچه سریعتر با ثبت ملی این قلعه تاریخی در شهر سمنان مقدمات حفاظت فوری از آن را برقرار کنند.

ترحمی در ادامه با اشاره به برخی کاوش‌های صورت گرفته در چال خندق محلات سمنان که به یافتن آثاری از دوره اشکانی منجر شده است، افزود: هنوز کاوش‌های باستان شناختی در قلعه کوشمغان سمنان صورت نگرفته است تا تاریخگذاری دقیق آن مشخص شود.

او افزود: قلعه کوشمغان نیازمند اقدام فوری برای مستندنگاری توسط پژوهشگران و باستان‌شناسان است تا هم محوطه‌های مسکونی اطراف آن شناسایی و مستندنگاری شود و هم فضاهای دستکند این قلعه تاریخی بطور کامل شناسایی و تاریخگذاری شوند.

این فعال میراث فرهنگی با اعلام اینکه ثبت ملی و مرمت قلعه تاریخی کوشمغان سمنان که در نزدیکی آن آثار دوره اشکانی نمایان شده است، می‌تواند به ایجاد یک مقصد جدید گردشگری در شهر سمنان کمک کند.

ترحمی تاکید کرد: قلعه تاریخی کوشمغان به همراه خندق تاریخی اطراف آن و همچنین خانه باغ‌های تاریخی موجود در اطراف این قلعه می‌تواند این منطقه را به یک مجموعه تاریخی – فرهنگی تبدیل کند. ضمن آن که با ثبت ملی این قلعه طرح تفصیلی شهر سمنان نیز بدون وجود نام این قلعه و برنامه ریزی برای حفاظت از آن تکمیل نمی‌شود.

فعال میراث فرهنگی سمنان با اشاره به تاریخ باستانی این شهر و ارزش‌های تاریخی شهر سمنان به ایلنا گفت: مغول‌ها و حاکمان دوره قاجار شهر تاریخی دامغان در همسایگی شهر سمنان را ویران کردند اما شهر سمنان از تخریب‌ها جان سالم به در برده است و وارث معماری دوره ایلخانی، تیموری، افشاریه، زندیه، قاجار و معماری دوره معاصر است.

او افزود: خانه‌های سنتی و بافت تاریخی موجود در شهر سمنان برجای مانده از دوره‌های مختلف تاریخی هستند.

به گفته ترحمی، شهرسازی کهن سمنان براساس الگوهای تاریخی به کار رفته در شهرسازی اصفهان در دوره‌های تاریخی انجام شده که در صورت تداوم بی‌توجهی به بافت تاریخی سمنان بخشی از تاریخ معماری ایران فراموش می‌شود.

قلعه تاریخی کوشمغان در نوبت ثبت

هاشمی معاون میراث‌فرهنگی استان سمنان در پاسخ به اینکه این قلعه چرا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت نرسیده است، گفت: درخصوص اینکه پرونده ثبتی قلعه تاریخی کوشمغان چرا ثبت نشده است باید گفت اتفاقا پرونده ثبتی قلعه کوشمغان تهیه شده اما در نوبت ثبت است.

او گفت: با توجه به اینکه ترافیک پرونده‌های ثبتی بسیار بالاست و در کل استان‌ها، سهمیه‌بندی شده است و سهمیه اداره میراث‌فرهنگی استان سمنان در سال ۶ الی ۷ اثر است به‌همین دلیل ثبت آن نیازمند زمان است.

او همچنین در ادامه به کاوش‌های کوشمغان اشاره کرد و افزود: ما اصلا نمی‌خواهیم کاوش کنیم ما طی یک برآوردی کاوش می‌کنیم و طبیعتا نیاز به نگهداری دارد ضمن آنکه آنجا ملک خصوصی است و مردم در این مکان سند دارند به طور مثال تپه حصار دامغان مسکونی نیست و یک قسمت مرکزی آن متعلق به وزارت میراث‌فرهنگی است و می‌تواند آنجا کاوش انجام دهد. ملک شخصی مردم را ما نمی‌توانیم وارد شویم. همچنین ما باید سند داشته باشیم و آثار و شواهدی به‌دست بیاوریم و بعد اقدام به کاوش کنیم.

معاون میراث‌فرهنگی اداره میراث‌فرهنگی استان سمنان درخصوص اینکه در طرح تفصیلی هیچ نامی از بافت تاریخی محله کوشک مغان (کوشمغان) و قلعه تاریخی آن وجود ندارد، گفت: طرح تفصیلی را میراث‌فرهنگی تهیه و تنظیم نمی‌کند طرح ویژه‌ای که شما اشاره کردید باز هم میراث‌فرهنگی تهیه نمی‌کند طبق قانون وظیفه وزارت راه و شهرسازی است به عنوان مثال ما طرحی تهیه می‌کنیم به نام مطالعات و تهیه ضوابط بافت تاریخی سمنان، دامغان و یا به عنوان مثال شاهرود. ما در این محدوده مشخص تاریخی ضوابط تهیه می‌کنیم و زمانی با مسکن و شهرسازی به تفاهم می‌رسیم در یک بخش که ضوابط در بافت تاریخی می‌گذارند ما نیز ضوابط خود را در اختیار آن‌ها می‌گذاریم تا آن‌ها بر اساس ضوابط مصوب بافت تاریخی عمل کنند.

او گفت: تمام آثار باارزش که توسط مشاور ما انتخاب شده در طرح تفصیلی قطعا گنجانده خواهد شد و این طرح هنوز به پایان نرسیده و در دست تهیه است و حداقل یکسال دیگر طول می‌کشد تا به پایان برسد.