ایلنا گزارش می‌کند؛
آثار سوء سهمیه‌بندی آرد بر سفره کارگران ساختمانی مهاجر/ چالش جدید سرشماری نفوس
سهمیه‌بندی آردِ یارانه‌ای به چالشی برای دولت‌ها تبدیل شده است؛ به ویژه در روستاها که مشکلات عدیده‌ای در توزیع آرد دارند کارگران ساختمانی هم از این چالش بی‌نصیب نمانده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، از آرد با عنوان "سرمایه ملی" یاد می‌شود؛ چراکه مهم‌ترین محصول نهایی آن، یعنی نان "قوت غالب" مردم است. نان در سپهر سیاسی ایران بسیار بااهمیت است. کمبود نان سرنوشت دولت‌ها را تغییر داده است. ۱۷ آذرماه سال ۱۳۲۱ به دنبال قحطی گسترده و کمبود آرد، مردم به زور وارد پارلمان شدند و نماینده‌های مجلس را به باد کتک گرفتند؛ حتی خانه نخست وزیر وقت یعنی «قوام‌السلطنه» در امان نماند و غارت شد. تاریخ‌نگاران معتقدند مدیریت ضعیف دولت در توزیع آرد، اشغال ایران توسط متفقین و تورم بالا به سبب چاپ بی‌رویه اسکناس موجب خلق این وضعیت شد.
به هر روی کمبود نان فاجعه به بار می‌آورد و دولتمردان را بدنام می‌کند. به همین خاطر تلاش می‌کنند تا با تخصیص آرد یارانه‌ای به نانوایی‌ها از هرگونه هرج و مرج در توزیع نان و البته گرانی آن جلوگیری کنند. عده‌ای معتقدند توزیع آزاد یارانه‌ای موجب گسترش دامنه رانت می‌شود؛ چراکه نانوایی‌ها برای بهره‌مندی از مابه‌التفاوت قیمت آرد در بازار آزاد، درصدی از سهمیه خود را می‌فروشند. سهمیه باقی مانده را هم قطره چکانی به دست مردم می‌رسانند که این گاه موجب ایجاد صف‌های بلند پشت در نانوایی‌ها شده است.
جدا از اینکه عرضه آرد به صورت سهمیه‌بندی به نانوایی‌ها چه مضرات یا فوایدی دارد، دسترسی به‌هنگام شهرها و روستاها به آرد برای مردم مهم است. هر ایرانی به طور میانگین ماهانه ۷ کیلوگرم آرد مصرف می‌کند. تقریبا به همین میزان سهمیه به هر نفر اختصاص داده می‌شود؛ البته در عمل ممکن است که در یک روستای محروم یا در یک شهر کوچک این میزان از سهمیه اختصاص داده نشود.
بحران توزیع نان بر اساس آرد سهمیه‌بندی در جایی تشدید می‌شود. از آنجا که در برخی روستاها به غیر از کشاورزی شغل دیگری وجود ندارد و کشاورزی هم به سبب خشکسالی رونق ندارد؛ ساکنان روستا به شهرها مهاجرت می‌کنند و ساکن می‌شوند. این اقامت برای برخی طولانی می‌شود و زمانی که سرشماری جدید جمعیت روستاها انجام می‌شود، این مهاجران به حساب نمی‌آیند. برای نمونه در سال ۹۵ سرشماری در روستای علی آباد انجام می‌شود. افرادی که تا پیش از سال ۹۵ از روستا برای همیشه مهاجرت کرده‌اند، دیگر جز جمعیت آن روستا محسوب نمی‌شوند. اگر تا سال ۹۵ این روستا هزار جمعیت داشت در سرشماری این سال ۵۰۰ نفر یا ۷۰۰ نفر جمعیت داشت.
بر مبنای همین ۵۰۰ یا ۷۰۰ نفر برای هر نفر ۷ یا ۶ کیلوگرم در هرماه سهمیه آرد در نظر گرفته می‌شود اما در هرتابستان زمانی که مهاجران برای برداشت محصول زمین‌هایشان به روستای خود برمی‌گردند، در طول مدت اقامت خود برای خرید نان دچار مشکل می‌شوند؛ چراکه سهمیه آرد آنها در شهر محل سکونت محاسبه لحاظ شده است. در نتیجه صف‌های طولانی برای خرید نان ایجاد می‌شود و اگر سهمیه آرد روستا افزایش نیابد کل جمعیت دچار مشکل می‌شود. کارگران ساختمانی با مشکلاتی از این دست فراوان مواجه می‌شوند. آنها از سر بیکاری و فشارهای خانواده برای درآوردن لقمه‌‌‌ای نان مهاجرت می‌کنند؛ اما زمانی که به روستا برمی‌گردند، نانشان را آجر شده می‌یابند.
کارگران ساختمانی از سرخوشی به روستاهای خود برنمی‌گردند
«محمد باقری» عضو هیات مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی با بیان اینکه کارگران ساختمانی زمان بازگشت به روستاهایشان دچار مشکلات جدی می‌شوند، گفت: برای نمونه در بخش بام و صفی آباد که از دو دهستان بام و صفی‌آباد واقع در شهرستانِ اسفراینِ استانِ خراسانِ شمالی تشکیل می‌شود، کارگران ساختمانی مهاجر، هنگام بازگشت به روستا در تهیه نان دچار مشکلات جدی می‌شوند.
وی افزود: آنها از نانوایی‌ها می‌شنوند که چون ساکن شهر دیگر بودند نباید سهمیه نان خود را از روستایی که قبلا ساکن بودند، مطالبه کنند. این در حالی است که کارگر ساختمانی نه از سر سرخوشی که به خاطر برداشت محصولش و به موقع رساندن آن بازار به روستا برمی‌گردد. از این رو بهتر است که دولت به نحوی پاسخگوی نیازهای این افراد هم باشد و آنها را به امان خدا رها نکند.
عضو هیات مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی با بیان اینکه بخشدار بام و صفی آباد، فرماندار منطقه و استاندار در جریان این مشکلات قرار دارند، افزود: امیدوارم که تدبیری بی‌اندیشند تا سهمیه‌بندی آرد به ضرر کارگران ساختمانی تمام نشود.
«سیدجلال موسوی» سرپرست اداره کل غله و خدمات بازرگانی خراسان‌شمالی مرداد ماه امسال در تشریح علل وقوع این مشکل گفته که به سبب اینکه برخی نانوایان سهمیه آرد خود را پیش‌خور کرده‌اند و اینکه خارج از شبکه توزیع آن را به مصرف رسانده‌اند چنین مشکلاتی ایجاد می‌شود. وی؛ افزایش ساعت کار نانوایی‌ها و افزایش میزان تولید آرد را به عنوان اصلی‌ترین راهکارهای مدیریت توزیع نان عنوان کرده است.
اینها به کنار افزایش کرایه حمل بار هم مزید بر علت شده است. از آنجا که چندی سالی است، قیمت نان افزایش نیافته قیمت کرایه ناوگان حمل آرد هم افزایش نیافته است. رانندگان در ایامی از سال که روستاها شلوغ می‌شوند، می‌گویند حمل آرد برایشان در دفعات بالا نمی‌صرفد؛ از این رو کار را رها می‌کنند.
خیلی جاها مشکل دارند
«محمد رحیم زاده» بخشدار بام و صفی آباد با بیان اینکه این مشکل در کل کشور وجود دارد و تنها به دهستانهای بام و صفی‌آباد محدود نمی‌شود، گفت: خیلی جاها مشکل دارند؛ ولی اینجا در فصل تابستان کمبود نان وجود ندارد. شاید صف‌‌‌هایی هم در جلوی نانوایی‌ها تشکیل شوند اما وضعیت دهستانهای ما بهتر از دیگر نقاط کشور است.
وی با بیان اینکه در کل کشور سهمه آرد برای هر نفر ۶.۵ کیلوگرم است اما در دهستانهای مدنظر ۷.۵ کیلوگرم، گفت: با این وجود به هر روستا در هرماه ۱۰ تا ۱۵ کیسه اضافه آرد اختصاص می‌دهیم.
رحیم زاده افزود: افرادی که از سهمیه آرد در شهر استفاده می‌کنند نمی‌توانند از سهمیه روستا بهره‌‌مند شوند. آنها در شهری که به آن مهاجرت کرده‌اند، ساکن شده‌اند و طبیعی است که سهمیه‌ای در روستا برای آنها در نظرگرفته نشود.
بخشدار دهستانهای بام و صفی آباد با بیان اینکه مبنای توزیع سهمیه آرد برای هر فرد آخرین سرشماری انجام شده است، گفت: آخرین سرشماری که در هر روستا و هرنقطه از کشور انجام می‌شود مبنای کار قرار می‌گیرد. روال است که هر ۵ سال یک بار سرشماری انجام شود.
وی افزود: توزیع آرد مبنا دارد و این نیست که سرخود انجام شود یا اینکه من یا هر فرد دیگری برای توزیع آرد میان نانوایی‌های این دهستان‌ها تصمیم بگیریم. می‌خواهم بگویم که این این نحوه توزیع آرد یک تصمیم کشوری است.
به هر روی اگر توزیع آرد و به تبعیت از آن پخت نان با مشکل مواجه شود نارضایتی به بار می‌آید. در حال حاضر دولت با پرداخت یارانه آرد تلاش می‌کند تا هم توزیع را مدیریت کند و هم از افزایش نرخ نان جلوگیری کند. دولت در سال ۹۸، ۶ هزار و ۱۴۵ میلیارد تومان برای یارانه نان و خرید تضمینی گندم اختصاص داده است که به نسبت سال ۹۷، هزار و ۱۴۵ میلیاد تومان افزایش یافته است.
تدابیر دولت برای تثبیت نرخ نان و مدیریت عرضه
تثبیت قیمت نان و جلب رضایت گندم‌کاران به سیاستی تقریبا پایدار تبدیل شده است؛ هرچند کارفرمایان نانوایی‌ها تثبیت قیمت نان را با کاهش کیفیت نان و پایین نگه داشتن سطح دستمزد کارگران جبران می‌کنند. صاحبان این صنف به دفعات خواهان افزایش قیمت نان شده‌اند اما دولت‌ها به دلیل نگرانی از نارضایتی عمومی زیربار نمی‌روند اقتصاد سیاسی نان در پنج دهه گذشته تحولات مختلفی را از پیش چشم گذرانده است. این تحولات ثابت می‌کند که نان کالایی استراتژیک است و سهم بالای آن در بودجه هم این واقعیت را ثابت می‌کند.
از همین نگاه باید جایگاه نان را بسیار جدی گرفت و به مصرف‌کنندگان آن بها داد؛ به ویژه آنکه قیمت برنج و گندم در سال‌های گذشته افزایش یافته است. در روستاهایی که ساکنان آن به سبب تورم و مشکلات معیشیتی قدرت خریدشان را از دست داده‌اند نان، پنیر و سبزی یا نان و هندوانه جای برنج و خورشت در وعده‌های اصلی غذایی گرفته‌اند. کارگران ساختمانی هم از این قاعده مستثنی نیستند و به سبب اینکه صنعت ساختمان‌سازی از رونق افتاده و کارفرمایان آن بدحساب‌تر از گذشته شده‌اند، آنها اغلب به زحمت نانی در بر سر سفره می‌آوردند. از این رو در مدت زمان حضور آنها در روستا با اتخاذ تدابیری قوت قالب آنها را تامین کرد.
گزارش: پیام عابدی
