هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد برگزیدگان خود را شناخت
هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در دو بخش «داستان بلند و رمان» و «داستان کوتاه» برگزیده داشت و در دو بخش «مستندنگاری» و «نقد ادبی» منتخبان شایسته تقدیر معرفی کرد.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، آیین اختتامیه هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد، چهارشنبه (سوم بهمن ۱۴۰۳) با حضور سید عباس صالحی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیران و مسئولان فرهنگی کشور، اهالی قلم و اصحاب فرهنگ، ادب و رسانه در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد.
ادبیات ملی مانع هضم یک ملت در هاضمه جهانیِ مدرن می‌شود
سیدعباس صالحی در این آیین گفت: در اختتامیه هفدهمین دوره هستیم. این جایزه در این ۱۷ سال فراز و فرودهای بسیاری را گذرانده و امروز به نقطه‌ای رسیده که می‌توان گذشته و آینده‌اش را دید. در هدف‌گذاری آئین‌نامه این جایزه علت تاسیس آن ارتقای زبان و ادبیات فارسی درج شده است. در واقع سه چشم انداز این جایزه زبان فارسی، ادبیات ملی و ادبیات دینی است. لازم است که بدانیم ادبیات ملی چیست و چگونه جایزه جلال می‌تواند در خدمت ادبیات ملی باشد؟
وی افزود: منظور از ادبیات ملی، ادبیات انقطاع از ادبیات جهانی و یا ادبیات نژاد پرستانه نیست. ادبیات ملی ادبیاتی است که در خدمت انسجام و همبستگی ملی و همگرایی ملی قرار بگیرد. ادبیات ملی ادبیاتی است که روح وحدت را در فضای اجتماعی منتشر کند. این ادبیات نمی‌تواند تفرقه‌آفرین و فاصله‌افزا باشد. ویژگی دومش این است که به هویت ملی کمک و از آن صیانت می‌کند و مانع هضم یک ملت در هاضمه جهانی مدرن شود. ادبیات ملی، بو و طعم تاریخ و جغرافیای یک ملت را دارد و بومی‌گرایی در آن حس می‌شود. ادبیات ملی ایران از هزاران سال تاریخ و هزاران سال سابقه سرزمینی جغرافیای ایران ارتزاق می‌کند و از آن مایه می‌گیرد؛ از آن می‌آموزد، اما مقلدش نمی‌شود.
صالحی ادامه داد: ویژگی چهارم ادبیات ملی این است که خرده فرهنگ‌های ملت را در درون خود قرار می‌دهد و خرده فرهنگ‌ها را بخشی از بافت ملیت می‌داند و ملت را مقابل خرده فرهنگ‌های درون خودش قرار نمی‌دهد. ادبیات ملی خرده فرهنگ اقالیم و اقوام مذاهب و ادیان را به عنوان اجزا ملی خود تلقی می‌کند و با آن همراهی و همسازی می‌کند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه درباره علت تاسیس جایزه ادبی جلال آل‌احمد گفت: این‌هایی که بیان کردم مولفه‌های ادبیات ملی هستند و جایزه جلال تاسیس شده است برای پاسداشت این ادبیات ملی که در نوشتار جلال مشهود بود. ما می‌توانیم با برخی از آرای جلال همراه و یا منتقد آن باشیم، اما او یک ادیب ملی تمام عیار بود. او زمانی که دید حزب توده با همبستگی ملی فاصله پیدا کرده راه خود را جدا ساخت، چرا که دید خودش در مقام یک ادیب ملی دارد با این فضای ناهمخوان با همگرایی ملی، همراه می‌شود.
وی اضافه کرد: جلال در همه نگاشته‌ها و مستندنگاری‌هایش این تعلق به هویت ملی را به صورت ریشه‌دار با خود داشت که نمونه علنی آن «غرب‌زدگی» است. تعلق جلال به هویت ملی، در همه آثار جلال ریشه‌دار است. اگر ادبیات ملی را ادبیات متاثر از رنگ و بو و تاریخ و جغرافیای ایران بدانیم چه کسی می‌تواند این طعم و بو و رنگ در آثار جلال را انکار کند؟ این رنگ و بو مشهود است و اگر توجه به خرده‌فرهنگ‌ها را جزئی از تعلق به ادبیات ملی می‌دانیم، باز جلال با اینکه مردم‌شناسی نخوانده بود اما به امتیازات و رنگ و بوی مردم ایران توجه داشت و در اولین دفتر یادداشت‌های روزانه‌اش که در روزنامه اطلاعات منتشر شد، به زبان تاتی توجه و ۱۵۰۰ واژه تاتی و ۱۵۰ جمله تاتی و قصه‌های تات‌نشین‌ها را یادداشت کرد.
صالحی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه ثروت ایران، تنها نفت باقیمانده از فسیل‌های تاریخی نیست، گفت: ثروت ایران تنوع در اقوام، زبان، فرهنگ و آداب و رسوم است و جلال به این نکته توجه داشت که این ثروت ارزشمندتر از نفت است، چرا که این ثروت را انسان‌ها ساخته‌اند و ساخت‌وساز انسان‌ها ارزشمندتر از ساخت‌وساز طبیعت است. جلال به این خرده فرهنگ‌ها تعلق داشت. او زمانی که به جنوب ایران رفت با لذتی بسیار عبور ایل قشقایی را روایت کرد.
وی افزود: اینها مولفه‌هایی است که جایزه جلال موظف بود به آنها توجه کند. در این روزهایی که ایران ما در مطمع نظر گرگ‌های درنده بوده و هست، توجه به ادبیات ملی ایران اهمیت زیادی دارد. این ادبیات است که ایران را نگه داشته است. شاهنامه و فردوسی ایران را حفظ کرده‌اند و امروز هم ادبیات است که می‌تواند حافظ این میراث و سنت تاریخی ایران باشد. جایزه جلال در این شرایط آشوب‌زده منطقه‌ای و جهانی می‌تواند به کمک ایران بیاید. ایرانی که افتخارات گران بهایی داشته که انسانیت به آن مدیون است. پس جایزه جلال را بیشتر به ایران متصل کنیم. ایرانی که سرافراز بوده و خواهد بود.
خاستگاه اخلاق، خردورزی و نوع دوستی است
محسن جوادی نیز در این آیین ضمن خیر مقدم به میهمانان و برگزیدگان گفت: تقدیر و تشکر دارم از کسانی که همت گذاشتند تا این رویداد برگزار شود، از دبیر علمی جشنواره و همکاران خانه کتاب و ادبیات ایران و دکتر امیرخانی تقدیر و تشکر می‌کنم. از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که همواره پشتیبان این جایزه هستند نیز تقدیر و تشکر دارم.
وی افزود: ادبیات خود فرهنگ است، خاستگاه اخلاق، خردورزی و نوع دوستی است، بنابراین پرداختن به ادبیات ضامن پرورش ارزش‌ها و اخلاق‌های انسانی است. امیدوارم که این دوره از جایزه تقدیری باشد از عزیزانی که با آثارشان کمک کردند تا ما این رویداد مهم را برگزار کنیم.
آثار ادبی همچنان پرفروشند
غلامرضا امیرخانی؛ رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران نیز در این مراسم گفت: کتابخانه ملی با سابقه ۸۷ ساله وظیفه نگهداری میراث مکتوب یک کشور را بر عهده دارد. یکی از ژانرهای مهم ما در کد دیویی ۸۰۰ رده ادبیات است که بیشترین کتاب و بیشترین مراجعات را در خود دارد.
وی افزود: فضای جدید برگرفته از فناوری‌های به‌روز از جنبه منفی کتاب را کناری گذاشته است، بجز حوزه ادبیات که کمترین تاثیر از این فضاها را شاهد بوده است. کتاب در حوزه ادبیات، رمان و شعر همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است و آثار ادبی همچنان پرفروشند. جمله معروفی هست که می‌گوید ادبیات بیان ساده واقعیت نیست، بلکه به واقعیت ساده زندگی، چیزهای می‌افزاید که در واقعیت نیست.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه به ارتباط جلال با کتابخانه ملی اشاره کرد و گفت: این جایزه به نام جلال آل احمد است. دوستان صمیمی جلال ناگفته‌های زیادی از این فرهیخته ایران را در اختیار ما قرار داده‌اند که امید دارم کتابخانه ملی افتخار نشر این خاطرات ناگفته را از جلال داشته باشد.
هیات داوران هفدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد اسامی برگزیدگان و شایستگان تقدیر این دوره از جایزه را به شرح زیر اعلام کرد:
داستان بلند و رمان
برگزیده: «سنگ اقبال» نوشته مجید قیصری از نشر چشمه
شایسته تقدیر: «دختران قبیله جنگ» نوشته جواد افهمی از انتشارات خط مقدم
شایسته تقدیر: «دم اسبی» نوشته رامبد خانلری از نشر بان
مستندنگاری
شایسته تقدیر: «خاک کارخانه؛ پارچه‌های ناتمام چیت‌سازی بهشهر و سرگذشت آخرین کارگران» نوشته شیوا خادمی از نشر اطراف
داستان کوتاه
برگزیده: «آن پری‌زاد سبزپوش» نوشته صمد طاهری از نشر نیماژ
شایسته تقدیر: «پرنده باز تهران» نوشته ندا رسولی از انتشارات هیلا
نقد ادبی
شایسته تقدیر: «دیرش روایی» نوشته بهمن نامورمطلق از نشر سخن
بخش جنبی؛ ویراستاری
در این بخش زهرا خیریه به عنوان ویراستار بخش نقد ادبی کتاب «کیمیای کرامت» منتخب شد.
تجلیل ویژه
به پیشنهاد هیات علمی این دوره از جایزه ادبی جلال آل‌احمد از گلعلی بابایی به دلیل مستندنگاری‌های منتشر شده‌اش از دوران دفاع مقدس تجلیل می‌شود.
همچنین در این برنامه مسعود کوثری؛ دبیر علمی هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد، بیانیه شورای علمی این‌دوره را قرائت کرد.
