مروری بر اقتباس در سینمای ایران

به گزارش ایلنا، اقتباس نه تنها به سینماگران امکان بهره‌برداری از داستان‌ها و شخصیت‌های ادبی را می‌دهد، بلکه فرصت ارائه و بازسازی دوباره آثار ادبی را در قالبی تازه فراهم می‌کند. در سینمای ایران کارگردانان برجسته‌ای همچون داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی و بهرام توکلی و... با الهام از ادبیات کلاسیک و معاصر، توانسته‌اند داستان‌هایی تاثیرگذار و ماندگار خلق کنند که بازتاب‌دهنده زندگی، ارزش‌ها و هویت ایرانی است.

برجسته‌ترین آثار اقتباسی سینمای ایران

مهمان مامان (داریوش مهرجویی): این فیلم کمدی-خانوادگی بر اساس کتابی از هوشنگ مرادی‌کرمانی ساخته شده و داستانی جذاب و مردمی درباره همبستگی و صمیمیت میان خانواده‌ها و همسایگان را روایت می‌کند.

گاوخونی (بهروز افخمی): این فیلم جذاب و متفاوت بر اساس رمان کوتاهی از جعفر مدرس‌صادقی ساخته شده و با فضایی وهم‌آلود، داستان زندگی و تجربیات یک مرد را در بازگشت به زادگاهش روایت می‌کند.

داش آکل (مسعود کیمیایی): یکی از معروف‌ترین آثار اقتباسی کیمیایی که بر اساس داستان کوتاه «داش آکل» از مجموعه «سه‌ قطره خون» صادق هدایت ساخته شده است. این فیلم که عشق و مرام جوانمردانه را در قالب یک قهرمان سنتی روایت می‌کند، به نمادی از رفاقت و مردانگی تبدیل شده است.

لیلا (داریوش مهرجویی): این فیلم بر اساس داستانی نوشته مهناز انصاریان به نگارش درآمده است. لیلا با تمرکز بر مسائل اجتماعی و روانشناختی، به بررسی روابط انسانی و چالش‌های زندگی می‌پردازد و توانسته است تاثیر زیادی بر مخاطبان خود بگذارد.

قصه‌های مجید(کیومرث پوراحمد):  یکی دیگر از نمونه‌های موفق اقتباسی است که از کتاب «قصه‌های مجید» نوشته هوشنگ مرادی کرمانی برگرفته شده است. این سریال به زندگی نوجوانی به نام مجید می‌پردازد که با مادربزرگش زندگی می‌کند و ماجراهای روزمره‌اش را روایت می‌کند. شخصیت مجید، با علاقه به کتاب و سینما و آرزوی نویسنده شدن، نماد جوانانی است که با چالش‌های مختلف زندگی مواجه هستند.

گاو (داریوش مهرجویی): این فیلم بر پایه داستان «گاو» از کتاب عزاداران بَیَل نوشته غلامحسین ساعدی ساخته شده و به عمق پیچیدگی‌های فرهنگی و اجتماعی ایران می‌پردازد.

اینها تنها بخشی از آثار اقتباسی است که نه تنها ارزش‌های سینمای ایران را به نمایش گذاشته‌اند، بلکه با ارجاع به ادبیات کلاسیک و معاصر، تصویری عمیق‌تر و غنی‌تر از زندگی و شخصیت‌های ایرانی ارائه داده‌اند.

سینمای اقتباسی؛ حافظ فرهنگ و تاریخ

اقتباس‌های سینمایی یکی از مهم‌ترین راه‌های ایجاد پلی میان ادبیات و سینما محسوب می‌شوند. یک داستان وقتی از قالب کتاب به قالب فیلم تبدیل می‌شود، نه تنها به زبانی جهانی و تصویری درمی‌آید، بلکه تأثیر و دسترسی آن به شکلی گسترده‌تر به مخاطبان منتقل می‌شود. آثار اقتباسی از قهرمانان تاریخی و شخصیت‌های ملی و مذهبی ایران، در قالب سینما روایت می‌شوند و به این واسطه تاریخ و هویت فرهنگی کشور نیز به نسل‌های جدید منتقل می‌شود. این آثار به خصوص برای نسلی که بیشتر وقت خود را در دنیای رسانه‌های تصویری سپری می‌کند، امکان ارتباط عمیق‌تری با شخصیت‌های تاریخی و فرهنگی ایران را فراهم می‌کنند.

در سال‌های اخیر، سازمان سینمایی سوره نیز با شعار «این قصه قهرمان دارد» به اقتباس از شخصیت‌ها و داستان‌های تاریخی و حماسی ایرانی پرداخته است. سازمان سینمایی سوره با هدف ارج نهادن به قهرمانان ملی و مذهبی همچون شهدا، داستان‌هایی را به تصویر می‌کشد که بر اساس رشادت‌ها و فداکاری‌های واقعی و یا از آثار ادبی الهام گرفته شده‌اند. آثاری همچون «آسمان غرب»، «احمد» و «صبح اعدام»، همگی در راستای حفظ و انتقال ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی خلق شده‌اند.

«باغ کیانوش»، سفری به دنیای نوجوانان و اقتباسی از ادبیات کودک

در حوزه کودک و نوجوان، اقتباس آثار ادبی در سینمای ایران کمتر به چشم می‌خورد؛ اما فیلم «باغ کیانوش» به کارگردانی رضا کشاورز حداد به عنوان یکی از معدود آثار اقتباسی برای این گروه سنی، مسیری جدید را می‌گشاید. این فیلم که به عنوان اولین محصول مشترک باشگاه فیلم سوره و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید شده، داستانی ماجراجویانه با محوریت نوجوانان را روایت می‌کند. فیلمنامه «باغ کیانوش» اقتباسی از کتابی با همین نام است که توسط علی‌اصغر عزتی‌پاک برای گروه سنی نوجوان نوشته شده و از سوی انتشارات کانون پرورش فکری منتشر شده بود.

داستان این رمان در دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق و در روستایی از توابع شهر همدان اتفاق می‌افتد. حمزه و عباس، دو نوجوان روستایی، تصمیم می‌گیرند در روز جشن ازدواج پسر کیانوش، به باغ او دستبرد بزنند. در همین هنگام، با سقوط یک هواپیمای بمب‌افکن عراقی در نزدیکی باغ، خلبان عراقی وارد باغ کیانوش می‌شود و ماجراهایی هیجان‌انگیز و پرپیچ‌وخم آغاز می‌شود.

فیلم «باغ کیانوش» که از ۹ آبان به نمایش در می‌آید و در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر هم حضور داشت، نه تنها در حوزه سینمای کودک و نوجوان جایگاهی ویژه دارد، بلکه با اقتباس از یک داستان ادبی پرکشش و ماجراجویانه، فرصتی فراهم کرده تا خانواده‌ها نیز با دنیای نوجوانان و قهرمانان داستان‌های ایرانی آشنا شوند و الگوهایی از شجاعت و خلاقیت را در سینما ببینند.

این فیلم با محوریت شخصیت‌های کودک و نوجوان ساخته شده و سهم اصلی بازیگران آن را نوجوانانی بر عهده دارند که برخی از آنان استعدادهای تازه در سینما به شمار می‌روند و برخی دیگر تجربه‌های پیشین در عرصه سینما دارند. در کنار این نوجوانان، بازیگرانی نام‌آشنا همچون شهرام حقیقت‌دوست نیز حضور دارند که بر جذابیت فیلم افزوده‌اند.

اهمیت سینمای اقتباسی در ایجاد ارتباط عمیق و ماندگار میان تاریخ، ادبیات و سینما را نمی‌توان نادیده گرفت. این سینما، با خلق قصه‌هایی از دل تاریخ و با الهام از رشادت‌های قهرمانان ایرانی، می‌تواند نسل جدید را با ارزش‌ها و اصول قهرمانی آشنا سازد. شعار «این قصه قهرمان دارد» که توسط سازمان سینمایی سوره برای آثار اقتباسی‌اش انتخاب شده، نمادی از رویکرد این سازمان در به تصویر کشیدن قهرمانان ملی و مذهبی است. چنین آثاری نقش مؤثری در زنده نگه‌داشتن تاریخ و فرهنگ ایران دارند و پلی میان نسل امروز و داستان‌های حماسی و ملی ایران می‌سازند.