رابطه میان سماع و ریتم در گفتگو با یک بازیگر تئاتر

به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از مهمترین مقولاتی که با ادبیات و هنر ما گره خورده «عرفان» است. بدون شک با نگاهی به آثار شاعران و ادیبان مطرح روزگاران گذشته می‌توان به موضوع مهر تایید زد که عرفان بخش جداناشدنی ادبیات و فرهنگ ایرانی‌هاست. اما مقوله عرفان صرفا در ادبیات خلاصه نمی‌شود. موسیقی هم در این زمینه سهمی مهم دارد. اصلا اساس ساخت و نواخت برخی سازهای ایرانی عرفان و معنویت است. مگر می‌توان سازهای چون دف، تنبور و دوتار و برخی دیگر را از عرفان جدا دانست. "دف" سازی است که تا دهه‌های قبل در انحصار خانقاه‌ها بود و این بیژن کامکار یکی از اعضای خانواده هنرمند کامکارها بود کهر به این انحصار پایان داد. تنبور نیز چنین سرگذشتی داشته است. دوتار نیز تا مقطعی؛ سازی عرفانی بوده و هنوز هم چنین است. اما این تاثیر جدی و شگرف گونه‌ای را رقم زده که سماع نام دارد. سماع نوعی رقص عرفانی است که میراث گذشته ما ایرانیان محسوب می‌شود. در حال حاضر برخی افراد علاوه بر نواختن ساز، در زمینه سماع نیز فعالیت‌هایی دارند.

کارولین خدادیان جزو همین دسته است. او نوازنده دف،‌ بازیگر تئاتر و طراح حرکت است. خدادیان درباره «موسیقی» و «سماع» و ارتباط آنها با یکدیگر، با ایلنا گفتگو کرد.

خدادیان با اشاره به تأثیرات موسیقی بر انسان درباره قدمت و اهمیت سماع،‌ بیان کرد: تقریباً کمتر شاعر، حکیم یا فیلسوفی را در طول تاریخ ادبیات ایران می‌توان سراغ گرفت که درباره موضوع «موسیقی» و «سماع» در آثار منظوم و منثور خود اشارات و عباراتی را نیاورده باشد.

او افزود: «سماع» معرّف یکی از اصلی‌ترین جنبه‌های هنر (از نظر ارتباطش با معنویت) به شمار می‌رود. باید اینطور بگویم که «سماع» وسیله‌ای‌ست که انسان به واسطه آن می‌تواند به سرمنشأ هستی خود رجعت کند. به نظرم کسی شایسته قدم‌نهادن در این مسیر است که انضباط لازم را بپذیرد.

خدادیان با بیان اینکه «موسیقی» و «سماع» با یکدیگر رابطه تنگاتنگی دارند، توضیح داد: بر اساس ریتم که ساده یا ترکیبی بودن آن بسیار حائز اهمیت است، فرد می‌تواند احساسات خود را از طریق «سماع» بیان کند. آن شخص برای به ‌دست آوردن فیضی به نام عشق این کار را انجام می‌دهد و دلیلی است تا خودبینی و تکبر شخص از بین برود و روح او را برای دریافت انرژی الهی آماده کند.

وی در پاسخ به این سوال که هدف یک سماع‌گر از انجام حرکات و چرخیدن‌ها چیست، گفت: هدف از این چرخش‌های آئینی، خالی شدن از افکاری است که تمرکز شخص را از بین می‌برد و در واقع این چرخش‌ها به مثابه کرم چاله‌ای است که ما را از جهان مادی به جهان ماورایی هدایت می‌کند. بنابراین، نوع موسیقی در این کار بسیار حائز اهمیت است. برای مثال، تمامی حرکات در «سماع» باید به سمت چپ به سمت قلب‌مان باشد؛ چراکه گردش خون در سمت چپ، توسط قلب به کل بدن هدایت می‌شود. اگر غیر از این باشد «سماع» نیست و تنها برای زیبایی نمایش لباس سماع را به تن کرده‌اند و چرخیده‌اند.

خدادیان افزود: برای آنکه یک فرد بتواند در «سماع» حرفه‌ای باشد، در درجه اول می‌بایست موسیقی را از بر باشد و درک کند تا بتواند «سماع» موجود در موسیقی را به وجود خود تبدیل کند و به مخاطب ارائه دهد. این کار با موسیقی‌هایی که حس و دردی را بیان می‌کنند، می‌تواند انجام شود.

وی گفت: یکی از موفقیت‌های من در این راه یادگیری ساز دف به صورت حرفه‌ای است. در حال حاضر نیز تک‌نوازی‌هایی را با دف و کاستانت و اجرای سماع با همکاری و تنظیم سازهای الکترونیک توسط استاد زکریا یوسفی به صورت تک‌آهنگ به نام‌های « Roa/خروش»، «اثیری/ Ethereal »، « مسخ/‌Distortion »، «کولی/ Gypsy» ضبط شده که به زودی منتشر خواهد شد.