خواجویی در گفت‌وگو با ایلنا:
بهبود روابط با کشورهای غربی، وزن ایران را در ارتباط با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ارتقا می‌دهد
تغییرات در روابط کشورهای خلیج فارس، به ویژه ظهور قدرت‌های جدیدی مانند امارات و قطر، فرصت‌هایی برای ایران فراهم می‌کند تا از تضادها بهره‌برداری کند. با این حال، چالش‌های امنیتی و وابستگی این کشورها به قدرت‌های بزرگ، می‌تواند مانع نزدیکی بیشتر روابط شود. ایران برای تقویت روابط با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیازمند توسعه پروژه‌های مشترک اقتصادی و رفع تحریم‌ها است. ایجاد توازن در سیاست خارجی و گسترش روابط در حوزه‌های غیراختلافی، کلید اصلی برای تقویت این روابط محسوب می‌شود.
ارتباط نزدیک با همسایگان به ویژه در زمینه امنیت منطقه‌ای اهمیت زیادی دارد. کشورهای همسایه معمولاً با چالش‌های مشترکی مانند تهدیدات امنیتی مواجه هستند که نیاز به همکاری و هماهنگی دارد. این نوع ارتباط می‌تواند به کاهش تنش‌ها و ایجاد ثبات در منطقه کمک کند. به عنوان مثال، همکاری در زمینه‌های امنیتی می‌تواند به جلوگیری از درگیری‌های احتمالی و تقویت امنیت جمعی کمک کند. علاوه بر مسائل امنیتی، ارتباطات با همسایگان می‌تواند تأثیر زیادی بر توسعه اقتصادی و فرهنگی داشته باشد. روابط تجاری و اقتصادی مثبت می‌تواند به افزایش مبادلات تجاری و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید منجر شود. همچنین، تبادل فرهنگی و اجتماعی می‌تواند به تقویت تفاهم متقابل و روابط دوستانه میان ملت‌ها کمک کند. در نتیجه، این نوع ارتباط نه تنها به حفظ منافع ملی کمک می‌کند، بلکه به توسعه پایدار و رفاه عمومی نیز منجر می‌شود.
نخستین سفر رییس‌جمهور به عراق در حالی انجام شد که او در جریان این سفر خواستار تشکیل اتحادیه مشترک کشورهای اسلامی و حذف مرزهای کشورهای اسلامی شد به گونه‌ای که مشابه تجربه اتحادیه اروپا باشد. پزشکیان همچنین در نخستین نشست خبری خود ترکیه را برادر خواند و گفت که قصد دارد از ولیعهد عربستان دعوت کند تا به تهران بیاید. عراقچی هم در اظهارات اخیر خود در برنامه‌ی گفت‌وگوی ویژه خبری به اولویت گسترش ارتباط با همسایگان اشاره کرد و راهبرد سیاست خارجی دولت چهاردهم را از رابطه با همسایگان تا مذاکرات هسته‌ای دانست. سخنان مسئولان دستگاه‌‌های اجرایی و دیپلماسی کشورمان نشان می‌دهد، گسترش ارتباط منطقه‌ای در اولویت سیاست‌گذاری‌های خارجی قرار گرفته است. از مجموع همسایگان و کشورهای منطقه، کشورهای حوزه خلیج فارس بیشترین نزدیکی و پتانسیل را از نظر خلق اشتراکات دینی، فرهنگی، اقتصادی و منافع مشترک در تحقق اهداف سیاست‌های خارجی ما دارند. در این رابطه سعی کردیم به تحلیل روابط کشورمان با شورای همکاری‌های خلیج فارس و فضای حاکم میان آن‌ها بپردازیم و چالش‌ها و فرصت‌های همکاری با این کشورها را مورد بررسی قرار دهیم.
محمد خواجویی پژوهشگر مسائل غرب آسیا در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، عنوان کرد: نکته اولی که در تحلیل کشورهای حوزه خلیج فارس باید به آن‌ها به پردازیم، این است که تفاوت‌های موجود در این کشورها قابل توجه است. در گذشته، اشتراکات و نقاط مشترک میان این کشورها به مراتب بیشتر از نقاط اختلاف بود. اما در شرایط کنونی، به ویژه پس از ظهور کشورهایی مانند امارات و قطر به عنوان بازیگران تأثیرگذار در فضای سیاسی و اقتصادی بین‌المللی، شاهد برتری این کشورها در برخی مواقع بالاتر از عربستان هستیم. این موضوع به ایجاد یک وضعیت چندقطبی منجر شده است و دیگر شاهد یک جبهه متحد و یکپارچه در این کشورها نیستیم. این وضعیت فرصتی مناسب برای ایران فراهم می‌کند تا از تضادها و اختلاف‌نظرها میان این کشورها بهره‌برداری کرده و روابط خود را ارتقا دهد.
وی ادامه داد: در ابتدای تأسیس شورای همکاری خلیج فارس، یک جبهه ضدایرانی شکل گرفت، اکنون این وضعیت تغییر یافته است. به عنوان مثال، در دوره‌ای که ایران و عربستان روابط پرتنشی داشتند، عربستان نیز همزمان با قطر روابط تنش‌آمیزی برقرار کرد و ایران توانست روابط نزدیکی با قطر شکل دهد. همچنین، ایران در حال حاضر روابط نزدیکی با عمان دارد، در حالی که این سطح روابط با امارات متحده عربی در سطحی پایین‌تر قرار دارد.
خواجویی با اشاره به این موضوع که باید تفاوت‌های بین این کشورها را به‌خوبی درک کنیم و کارکردهای هر یک از آن‌ها را بشناسیم، تصریح کرد: مسئله بعدی به تفاوت نگرش‌های امنیتی ایران و این کشورها بازمی‌گردد. به باور من، مهم‌ترین چالش در روابط ایران با این کشورها همین موضوع است. این کشورها از نظر امنیتی به شدت به حضور قدرت‌های بزرگ، به‌ویژه ایالات متحده آمریکا وابسته هستند. در حالی که ایران راهبردی مبتنی بر مقابله با حضور نیروهای خارجی در منطقه دارد. این موضوع می‌تواند منجر به نوعی اصطکاک منافع میان ایران و این کشورها شود. مدیریت تفاوت نگرش‌های امنیتی و روابط با قدرت‌های بزرگ، اصلی‌ترین موضوعی است که باید مورد توجه دستگاه سیاست خارجی ما قرار گیرد تا از بروز اختلاف و تقابل میان ایران و این کشورها جلوگیری شود.
این تحلیل‌گر سیاست بین‌الملل با بیان اینکه بهبود روابط با کشورهای غربی، می‌تواند وزن ایران را در روابطش با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ارتقا دهد، اظهار کرد: در شرایطی که رقابتی میان آمریکا و چین در عرصه بین‌المللی وجود دارد، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تلاش می‌کنند تا تعادلی در مناسبات اقتصادی خود با این کشورها برقرار کنند. به عنوان مثال، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به طور فزاینده‌ای در تلاش‌اند تا نوعی توازن در روابط اقتصادی خود ایجاد کنند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی این رویکرد را در حوزه روابط و در تعاملات نظامی خود پیش گرفتند و دوران اتکای کامل آن‌ها به قدرت نظامی آمریکا گذشته است. الان در تلاش هستند تا نوعی توازن در این رویکرد امنیتی داشته باشند.
وی افزود: این در حالی است که ما در وضعیت بحرانی با کشورهای غربی هستیم و ناگزیر به توسعه روابط با کشورهایی مانند روسیه و چین شده‌ایم. این موضوع از نظر اهمیت اقتصادی و سیاسی می‌تواند وزن ایران را کاهش دهد. بنابراین، رویکرد متوازن در سیاست خارجی، که شامل توسعه روابط با چین و روسیه و همچنین بهبود روابط با غرب باشد، می‌تواند به ما کمک کند تا در روابط‌مان با کشورهای شورای همکاری وزن بالاتری داشته باشیم و وارد پروژه‌های مشترک شویم.
خواجویی یکی از بزرگترین چالش‌های ما در سیاست خارجی را مسائل اقتصادی دانست و گفت: امروز، به دلیل وضعیت اقتصادی و تحریم‌هایی که ایران با آن مواجه است، نمی‌توانیم با این کشورها پروژه‌های مشترک اقتصادی داشته باشیم. اگر ایران بتواند با این کشورها وارد وضعیت هم‌سرنوشتی شود و پروژه‌های مشترک اقتصادی تعریف کند، می‌تواند ضامن استمرار روابط پایدار سیاسی ما باشد. یکی از دلایل ناپایداری روابط ایران با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به‌ویژه عربستان، امارات و کویت، عدم تحکیم روابط در حوزه‌های اقتصادی و همکاری مشترک است. این امر نیازمند رفع تحریم‌هاست. در شرایطی که تحریم‌ها برقرار باشد، نمی‌توانیم روابط خوبی با این کشورها برقرار کنیم.
وی در رابطه با چالش‌ها اصلی ما با کشورهای حوزه خلیج فارس، عنوان کرد: موضوع میدان آرش نکته‌ای مهم در این زمینه است. این میدان در گذشته به عنوان نقطه اختلاف بین ایران و کویت شناخته می‌شد، اما از سال گذشته، کویت اعلام کرده که این میدان متعلق به ایران نیست بلکه میدان مشترک میان عربستان و کویت است. در همین زمینه هم اقداماتی برای سرمایه‌گذاری در آن انجام داده است. این اتفاق به دلیل شرایط تحریمی است که ایران را از سرمایه‌گذاری در میادین نفتی محروم کرده و کشورهای دیگر از این فرصت استفاده کرده‌اند. کشورهای عضو شواری همکاری‌های خلیج فارس، سیاستِ امر واقع را پیش گرفتند و سرمایه‌گذاری‌های خودشان را انجام می‌دهند و چون می‌دانند ایران به دلیل شرایط تحریمی نمی‌تواند سرمایه گذاری کند، ایران را در یک شرایط دشوار قرار دادند.
وی‌در پایان خاطرنشان کرد: افزایش معادلات انرژی ایران در این منطقه در گرو توازن سیاسی خارجی کشورمان و احیای مذاکرات رفع تحریم‌ها است تا بتوانیم یک روابط پایاپای را با این کشورها داشته باشیم. هرچه بتوانیم روابط‌مان را با این کشورها گره بزنیم و صرفاً به احیای روابط سیاسی اکتفا نکنیم، بلکه این روابط را به سمت حوزه‌های غیر اختلافی مانند حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی سوق دهیم، می‌تواند به تقویت روابط کمک شایانی کند. بسیاری از این کشورها راهبردهای توسعه درازمدتی را در پیش گرفته‌اند و بسیار زمینه‌های همکاری بین ایران و این کشورها وجود دارد.
