مهمترین وقایع جهان در سال ۲۰۲۳/ پرونده نهم: شبه‌قاره
ظهره‌وند: کابل در انتظار شناسایی جهانی/ جدال عمران‌خان با اسلام‌آباد/ تلاش دهلی نو برای حفظ موازنه میان غرب و شرق
سفیر پیشین ایران در افغانستان گفت: اگر روسیه بتواند یک اتحاد راهبردی را با ایران و چین برقرار کند، در منطقه شبه‌قاره می‌توان بر بحران‌ها فائق آمد که که یکی از آنها به هم‌ریختگی در افغانستان است.
ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین ایران در افغانستان با اشاره به مهمترین وقایع رخ‌داده در شبه‌قاره در سال ۲۰۲۳ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: اگر منطقه شبه‌قاره را در سال گذشته میلادی مرور کنیم، در ابتدای امر تحولات افغانستان را باید مدنظر قرار دهیم. در سال اخیر، افغانستان به صورت کاملاً واضح از پاکستان فاصله گرفت. کابل و اسلام‌آباد با یکدیگر توافق کرده بودند که طالبان پاکستان از این کشور خارج و در افغانستان مستقر شوند اما در نهایت چون ابعاد خبر آن درز نکرده بود، در اصل یک توافق پشت‌پرده را شاهد بودیم که در نهایت این مهم محقق نشد. از سوی دیگر، برخی از جریانات به شمال پاکستان منتقل شدند و در این راستا طالبان تاجیک و پشتون هم با یکدیگر وارد تقابل آشکار شدند و طالبان پشتون که از جنوب به شمال آمده بودند، دست برتر را گرفتند. در این میان بهره‌برداری از کانال آب قوش تپه توسط طالبان هم یکی از مسائل مهم به حساب می‌آید که این اقدام بدون موافقت برخی از کشورهای آسیای میانه انجام شد و در آینده می‌تواند یک چالش جدید را برای منطقه رقم بزند.
وی ادامه داد: ادامه اختلاف میا جریان‌‌های غیرطالبان هم یکی دیگر از مسائل مهم در سال ۲۰۲۳ افغانستان بود و در نهایت این طیف‌ها نتوانستند با یکدیگر جمع شوند. این در حالیست که در این فضا، پاکستان حدود یک میلیون تبعه افغانستان را اخراج کرد که باعث اختلاف میان کابل و اسلام‌آباد شد. در این میان پاکستان خط دیورند را عملیاتی کرد و حالا بحث شکل‌گیری یک منطقه پشتون دور از است. مسأله مهم دیگر بحث عدم شناسایی طالبان توسط جامعه ملل بود که هند هم در این راستا هند هم سفارت افغانستان در دهلی نو را تعطیل کرد و این مساله را باید در کنار مساله بلاتکلیف بدن تحصیل و کار زنان قرار داد. از منظر دیگر، بحث فقر همچنان در افغانستان مطرح و قابل لمس است و این موضوع موجب به راه افتادن موج مهاجرت به سوی ایران و سایر کشورهای منطقه شده است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: رشد جریانات تکفیری در شرق افغانستان مانند ننگرهار هم یکی از مهمترین موضوعاتی سال ۲۰۲۳ است که همین مسأله می‌تواند در سال جدید هم به یک معضل جدی تبدیل شود. در افغانستان مرکز قدرت به قندهار برده شده اما کابینه سیاسی در کابل استقرار دارد که نشان می‌دهد محور اصلی قندهار بوده و در آنجا تصمیمات اصلی گرفته می‌شود. در این میان باید توجه داشت که پاکستان در سال گذشته میلادی عمدتاً بر مدار اختلاف عمران‌خان و ارتش جلو رفت و حتی این تنش تا جایی پیش رفت که عده‌ای احتمال وقوع کودتا را داده بودند؛ چراکه رئیس حزب تحریک انصاف را بازداشت کردند و اطرافیان وی را کنار زدند و حتی کار به جایی رسید که شهباز شریف هم با چالش‌هایی متعددی روبه‌رو شد. این در حالیست که آمریکا و انگلیس نسبت به تحولات پاکستان و به خصوص مسائل مربوط به عمران خان بی‌تفاوت بودند و در نهایت نواز شریف از لندن وارد اسلام‌آباد شد که نشان می‌دهد او در حال آماده شدن برای یک دوره جدید است.
وی افزود: این در حالیست که دولت حاکم بر اسلام‌آباد هم مشکلات خاص خود را با تحریک طالبان پاکستان دارد و از منظر دیگر وضعیت اقتصادی هم چندان تعریف ندارد. همچنین ترور برخی از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی هم از رویدادهای مهمی بود که شرایط پاکستان در سال گذشته را پیچیده کرد و به نظر نمی‌رسد که در سال ۲۰۲۴ میلادی هم این کشور وضعیت خوبی را تجربه کند. این در حالیست که چین هم در افغانستان سرمایه‌گذاری‌های خاص خود را انجام داده که باید آن را یک تحول مهم میان پکن و اسلام‌آباد دانست که می‌توان آن را یک چرخش محسوس از سوی چینی‌ها دانست.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به تحولات هند در سال گذشته میلادی گفت: دهلی نو سعی کرد تا یک سیاست میانه را در سال ۲۰۲۳ به خصوص در عرصه سیاست خارجی حفظ کند اما این کار بسیار سخت است؛ چراکه هند از یک سو تسلیحات شرقی و روسی را خریداری کرده و از سوی دیگر سفر نارندا مودی، نخست‌وزیر هند به ایالات متحده ی اتفاق بسیار مهمی را رقم زد که در چارچوب ائتلاف هند – پاسیفیک قابلیت تحلیل دارد. این ائتلاف برای هدف قرار دادن چین بوده و این در زمانی صورت گرفته که هند و چین یک تنش مشخص را میان خود تجربه کردند. توجه داشته باشید که دهلی توانست از تحولات اوکراین به نفع خود استفاده کند و در همین راستا نفت ارزان روسیه را خریداری کرد که نکته بسیار مهمی بود. به موازات این روند باید متوجه بود که هند یکسری روابط پشت پرده با اسرائیل داشته و دارد و به همین دلیل بود که در نشست گروه ۲۰ این کشور ایده آمریکا مبنی بر احداث کریدور دهلی تا اروپا را مطرح کرد؛ به گونه‌ای که قرار است این کریدور از دهلی نو به دبی و سپس به اسرائیل و اروپا کشیده شود و به نوعی باید آن را جایگزین جاده و کمربند چین دانست.
وی خاطرنشان کرد: هند در حوزه نظای و اقتصادی در کنار غرب قرار گرفت که این یک هشدار جدی برای پکن به حساب می‌آید و باید آن را در سال ۲۰۲۳ یک اتفاق بسیار مهم بدانیم. تمام این مسائل در حالی رخ داده که از ۷ اکتبر در غزه شاهد تقابل مسلحانه حماس و اسرائیل با یکدیگر هستیم و همین موضوع باعث شده تا ساخت و پیاده‌سازی کریدور موردنظر فعلاً متوقف شود. اگر این پرونده به صورت کلی بسته شود نقش هند در کنار اسرائیل بیشتر از گذشته نمایان خواهد شد. در داخل هند هم نوعی افراط‌گری محسوس بود که در کشمیر و در مورد خودمختاری این منطقه شاهد این روند بودیم. واقعیت این است که در منطقه ما شاهد نوعی تندروی هستیم که به نظرم آتش زیر خاکستر است و مودی هم سعی کرده این چالش‌ها را به نوعی کنترل کند و در سیاست خارجی خود را بیش از گذشته نشان دهد.
ظهره‌وند در پایان عنوان کرد: به هر ترتیب در سال ۲۰۲۴ به نظر می‌رسد که اگر روسیه بتواند یک اتحاد راهبردی را با ایران و چین برقرار کند، در منطقه شبه‌قاره می‌توان بر بحران‌ها فائق آمد که که یکی از آنها بهم‌ریختگی در افغانستان است؛ چراکه آمریکا هم در این خصوص به دنبال شلوغ کردن این کشور و آسیای میانه است. از سوی دیگر باید دید که در منطقه و خصوصاً در غزه چه اتفاقاتی رخ خواهد داد؛ چراکه یکجانبه‌گرایی آمریکا در منطقه می‌تواد مجدداً بحران‌های جدید را رقم بزند که اسرائیل هم در این بحران‌های بهم پیوسته نقش مهمی را ایفاء می‌کند.
