استاد جامعه‌شناسی سیاسی مصر:
ریشه بحران در سودان به «عمر البشیر» و تأسیس نیروهای واکنش سریع باز می‌گردد/ تحولات نیجر، جنبش آزادی‌خواهی علیه استعمار فرانسه بود
استاد جامعه‌شناسی سیاسی مصر تأکید کرد که ریشه بحران در شمال آفریقا دخالت بیگانگان و استعمار خارجی است.
«محمد سید احمد»، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس سیاسی مصر در تشریح دلایل، ریشه ها و ابعاد بحران در شمال آفریقا در سال ۲۰۲۳ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: وضعیت در شمال آفریقا در سال گذشته به ویژه در سودان بسیار سخت بود. کشورهای دیگر چون مصر، الجزایر و تونس اوضاع نسبتا پایداری را چه از نظر تحولات داخلی و چه از نظر سیاست خارجی تجربه کردند البته مصر به دلیل عدم ثبات در مرزهای خود با کشورهای همسایه متحمل تنش‌های متعددی بود. از یک سو تحولات سودان و درگیری بین نیروهای مسلح و نیروهای واکنش سریع، از یک سو اوضاع ناپایدار در جبهه لیبی و تنش‌های سیاسی مداوم در این کشور که خواه ناخواه بر مصر تاثیر می‌گذارد و از یک سو تحولات بسیار سخت در غزه و وضعیت شکننده‌ای که در پی آن برای کشورهای هم‌مرز با اراضی اشغالی فلسطین ایجاد شد، مصر را درگیر مسائلی غیر از امور اختصاصی خود کرد. اوضاع سودان به طور مستقیم بر مصر تأثیر می‌گذارد تا جائی که مشاهده کردیم «محمد حمدان دقلو» معروف به «حمیدتی»، فرمانده نیروهای واکنش سریع به اتیوپی سفر کرد و در دیدار با مقام‌های این کشور علیه پرونده سد «النهضه» که یکی از مهم ترین پرونده‌های مرتبط با مصر است، گفت و گو کرد. در پرونده لیبی نیز که مصر یکی از شرکای اصلی برای حل بحران این کشور است، همچنان اوضاع ناپایدار است. از نیجر و تحولات آن نیز نمی توان غافل بود. کودتای نظامی که در این کشور علیه دولت مورد حمایت غرب رخ داد و حمایت کشورهای مالی و بورکینافاسو از آن تحولات مهمی را در این منطقه از جهان رقم زد.
سید احمد افزود: درباره تحولات سودان، من مسئولیت اصلی بحران در این کشور را به عهده «عمر البشیر»، رئیس‌جمهوری مخلوع این کشور می‌دانم. او عامل اصلی همه این مشکلات است، زیرا هیچ نهادی غیر از ارتش ملی صلاحیت حمل سلاح ندارد و هیچ رئیس‌جمهوری حق تأسیس شبه‌نظامیان مسلح حتی با عناوینی برای دفاع سریع در مواقع اضطراری را ندارد اما او با تأسیس شبه‌نظامیان مسلح موسوم به «نیروهای واکنش سریع»، عملا دست به این کار زد و خواست برای خود محافظان مسلح جمع کند، چنانچه عملا از این نیروها برای سرکوب شورشیان در دارفور استفاده کرد و سپس آنها را به ارتش سودان الحاق کرد. ارتش پس از سرنگونی البشیر تلاش کرد تا با این نیروها در مصالحه باشد زیرا آنها را به عنوان یک واقعیت موجود پذیرفته بود. بر همین اساس ارتش با حمیدتی به عنوان معاون رئیس شورای انتقالی ائتلاف کرداما این شبه‌نظامیان به ائتلاف پایبند نماندند و در طمع قدرت به هر جنایتی علیه غیر نظامیان متوسل شدند. ارتش ملی سودان هم در مقابله با آنها کاملا موفق عمل نکرد، زیرا آنها وارد منازل مسکونی شده و این موضوع، شرایط درگیری با آنها را که تحت حمایت خارج به دنبال تجزیه مجدد کشور هستند و نه به زنان و کودکان و نه به اموال مردم رحم می کنند، بسیار سخت کرده است. باید بگویم که اوضاع در سودان بسیار بحرانی است و جنگ همچنان بین دو طرف ادامه دارد. به نظر من نمی‌توان امیدوار بود که اوضاع در آینده ای نزدیک بهبود یابد، چنانکه میلیون‌ها نفر از مردم این کشور در داخل و یا خاج از کشورشان آواره شده‌اند و وضعیت بسیار سخت و پیچیده است. باید بگویم حتی اوضاع مردم سودان از مردم فلسطین نیز سخت‌تر است و عناصر واکنش سریع جنایت‌هایی را مرتکب شده‌اند که دشمن صهیونیستی نیز انجام نداده است. تنها اقدامی که برای توقف این جنایت ها وجود دارد، اینکه باید حامیان خارجی آنها دستور توقف جنگ را صادر کنند. همه می‌دانیم که آمریکا دنبال تقسیم منطقه است و اکنون سودان گزینه تجزیه است، چرا که ارتش با همه توان خود می‌جنگد اما از آنجا که این عناصر هم دارای تعداد و تجهیزات فراوان هستند و هم از مهارت‌های نظامی بالا برخوردارند، مهار آنها بسیار سخت شده است.
وی در ادامه گفت: درباره وضعیت نیجر نیز باید بگویم که بحران در این کشور دارای دو بعد داخلی و خارجی است که ریشه هر دو به استعمار فرانسه باز می‌گردد. در بعد داخلی، پیامدهای حکومت «محمد بازوم»، رئیس‌جمهوری وقت کشور که تحت سلطه فرانسه است و مقدرات کشور را تسلیم خواسته‌های استعمارگران فرانسوی کرده است، نارضایتی اقتصادی و معیشت سخت مردم این کشور بوده است. بحران اقتصادی در داخل کشور خیمه سنگینی بر زندگی مردم زد در حالی که این کشور ثروت‌های طبیعی فراوان دارد اما همگی توسط فرانسه غارت می‌شوند. به همین دلیل یکی از عوامل تحولات اخیر را باید اقدام علیه وضعیت اقتصادی موجود برشمرد.
سید احمد تصرح کرد: در بعد خارجی هم که کاملا مشخص است. حضور استعمار فرانسه که ظاهرا از نیجر خارج شده است اما در عمل و واقعیت خروجی رخ نداده است و برخی از نیروهای کشور فقط صرفا برای بازگرداندن ورق سیاسی به نفع فرانسه از نیجر خارج شده‌اند. ارتش نیجر برای آزاد سازی مردم و ثروت این کشور اقدام کرد. من نام اقدام ارتش را کودتا نمی‌گذارم بلکه اقدام برای آزاد سازی ملی حقیقی از سیطره استعمارگران و بازپس‌گیری ثروت‌های غارت‌شده و تسلط بر مقدرات خود می‌دانم. بنابراین حادثه نیجر، آزادسازی کشور و مقابله در برابر استعمارگران بود.
سید احمد در پایان گفت: طبیعتا فرانسه و برخی کشورهای اروپایی که ثروت‌های نیجر چون اورانیوم را که منبع عظیمی از آن در کشور وجود دارد، غارت می‌کنند، از تحولات این کشور راضی نیستند. فرانسه در نیجر مداخله نظامی کرد اما به دلیل هماهنگی بالا بین انقلابیون و جنبش‌های آزادی‌خواهی به ویژه در مالی و بورکینافاسو ناکام ماند. این اقدام آزادی‌خواهانه در امتداد جنبش‌های آزادی خواهانه پیشین در این کشورها بود.
