هانی زاده: کنشگری قطر از غزه تا سوریه/ تمرکز امارات و عربستان بر توسعه داخلی/تابعیت زدایی به سبک کویت/ عمان و تبادل پیام به تهران

حسن هانی زاده، کارشناس مسائل منطقه با اشاره به مهمترین تحولات حاشیه خلیج‌فارس در سال ۲۰۲۴ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: کویت به عنوان کم‌حاشیه‌ترین کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس سعی دارد تا بتواند از تنش‌ها به دور باشد و یک سیاست ثابت را اتخاذ کند اما طی ماه‌های گذشته اتفاقی رخ داد که موجب شگفت‌زدگی در خصوص این کشور شد؛ به گونه‌ای که تابعیت افرادی مانند هندی‌ها، ایرانی‌ها و حتی پاکستانی‌ها که در این کشور به دنیا آمدند و عموماً از شیعیان کویت به حساب می‌آیند، لغو شده است. این مسأله به خوبی نشان می‌دهد که در پشت پرده فشارهای زیادی برای اجرای این سناریو وجود دارد که می‌تواند تبعات منفی برای کویت داشته باشد. این اقدام ممکن است که باعث ایجاد تفرقه میان قومیت‌های مختلف کویت شود و می‌تواند سایر طوایف این کشور را تحت فشار قرار دهد. موضوع دیگر که موجب اختلاف میان ایران و کویت شده، مسأله میدان نفتی آرش است که به نظر می‌رسد این کشور تحت فشار عربستان سعودی و ایالات متحده سعی دارد تا از سفره‌های نفتی بهره‌برداری یک جانبه کند.

وی ادامه داد: در مورد قطر هم باید گفت که ارتباط این کشور با ایالات متحده، ترکیه، اخوان‌المسلمین و سایر دولت‌های منطقه‌ای طی سال گذشته بسیار مشهود و برجسته بود و دوحه به عنوان یکی از بازیگران محوری در بحران غزه، حدود هفت دور مذاکره را با محوریت این پرونده برگزار کند و کنشگری مثبت از خود به جای گذاشت. در این راستا نباید فراموش کرد که قطر در سقوط حکومت بشار اسد نقش بسزایی داشت و توانسته بود کمک‌های مورد نظر خود را از طریق ترکیه به جریان‌های مخالف دمشق برساند و همچنین الجزیره به عنوان اصلی‌ترین رسانه قطر به صورت کاملاً ملموس به هیجانات کاذب در جریان پیشروی تحریرالشام در سوریه ضریب صعودی داد. در این میان عربستان سعودی هم در سال ۲۰۲۴ میلادی عموماً بر مسائل داخلی متمرکز بود و به دنبال آن بود تا بتواند با فاصله گرفتن از برخی محدودیت‌ها به نوعی جریانسازی داخلی خود را انجام دهد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: ولیعهد عربستان سعودی سعی کرد در طول یک سال گذشته و حتی قبل از آن با برگزاری جشن‌های متعدد و با دعوت از چهره‌های شاخص غربی، جامعه عربستان را به دور از ارزش‌های اسلامی پیش ببرد و یک نوع هنجارشکنی کنترل شده را به تصویر کشید. این همون سناریویی است که محمد بن سلمان در ذهن خود دارد و به دنبال آن است تا بتواند جامعه عربستان سعودی را به دور از هرگونه تفکر افراطی مدیریت کند. این در حالیست که نشست‌های متعددی در خصوص پایان دادن به جنگ غزه توسط عربستان و به میزبانی این کشور برگزار شد اما خروجی آن همچنان منفی است. در مورد امارات متحده عربی هم باید توجه شود که این کشور عموماً به دنبال تقویت و توسعه اقتصادی بوده که در این مسیر موفقیت‌های متعددی را به نفع خود ثبت کرده است. برای ابوظبی مهمترین عنصر و عامل کنونی مسأله امنیت است؛ چراکه در صورت عدم وجود امنیت در این کشور جلب و جذب سرمایه خارجی هم با مشکل روبه‌رو می‌شود.

وی افزود: یکی از مسائلی که موجب انتقاد از امارات شد، موضوع جزایر سه گانه است که بارها این مسأله را مطرح کردند اما واقعیت این است که حاکمیت این جزایر کاملاً متعلق به ایران است. در این راستا پادشاهی عمان هم از جمله کشورهایی بود که در سال ۲۰۲۴ میلادی به نوعی آرام بود و هیچ چالش و تنشی در آن مشاهده نشد. عمان کشوری است که از دیرباز تاکنون و حتی قبل از انقلاب روابط تنگاتنگی با ایران داشته و هم اکنون هم این کشور محلی برای تبادل پیام میان ایران با کشورهای غربی بوده است و اساساً مسقط را باید دروازه ارتباطی ایران با حاشیه خلیج فارس و کشورهای اروپایی و آمریکا دانست. هرگاه مشکلی میان ایران و غرب به وجود آمده عمانی‌ها وارد میدان شدند و سعی کرده تا در این راستا بتوانند برای کاهش تنش و رد و بدل پیام‌ها ایفای نقش کنند به تمام این مسائل به سیاست خارجی این کشور برمی‌گردد.

هانی زاده در پایان خاطرنشان کرد: پادشاهی بحرین هم در سال گذشته میلادی همچنان با مشکلات داخلی و به خصوص مسائل حقوق بشری دست و پنجه نرم کرد. این کشور عملاً هیچ علاقه‌ای به حل و فصل مشکلات در داخل خود ندارد و همین امر موجب شده تا طیف‌های گوناگونی در این کشور مانند شیعیان با مشکلات مشخصی روبه‌رو باشند اما آل خلیفه هیچگاه سعی نکرده تا مشکلات داخلی خود را حل و فصل کند. از سوی دیگر بحث ترمیم و بازسازی روابط ایران و بحرین هم مطرح بوده اما تاکنون هیچ اقدام عملی در این راستا صورت نگرفته و همچنان در سطح پایینی از روابط قرار داریم. تمامی این مسائل در حالی بیان شد که در سال جدید میلادی ممکن است که تحولات مختلفی در حاشیه خلیج فارس رخ دهد اما باید توجه شود که به موازات این تحولات دونالد ترامپ قرار است چندی دیگر وارد کاخ سفید شود و همین موضوع می‌تواند منشأ اختلاف و دلگیری شود؛ چراکه ترامپ بارها کشورهای حاشیه خلیج فارس را با القاب نامناسب به تمسخر گرفته و حالا هم ممکن است همین سناریو را پیاده سازی کند اما هدف آن می‌تواند صف‌آرایی علیه تهران باشد.