صدای زنگ انقراض گیاهان دارویی دنا / دنا دیگر خوشحال نیست

به گزارش ایلنا، منطقه حفاظت شده دنا هنوز هم از غنی‌ترین مناطق زیستی از لحاظ تنوع گیاهی و جانوری در ایران و دنیاست که به همین منطور به این منطقه نیز ذخیره گاه زیست کره می گویند.

این منطقه در سال ۲۰۱۰ میلادی از سوی سازمان یونسکو به عنوان دهمین ذخیره گاه بیوسفری ایران و 550 همین ذخیره‌گاه دنیا به ثبت رسید.

به گزارش ایلنا از یاسوج، منطقه حفاظت شده دنا به لحاظ داشتن شرایط ویژه اکولوژیکی هم در کشور منحصر به فرد است. این منطقه طی میلیون ها سال در اثر تغییرات اقلیمی در دورانهای مختلف زمین شناسی و پشت سر گذاشتن اعصار و یخبندان به پناهگاهی برای گونه های مختلف گیاهی و جانوری بدل شده که بسیاری از آنها امروز به گونه های بومی تبدیل شده اند.

همچنین شرایط توپوگرافی ویژه، وجود آبشارها و رودخانه‌های پرآب در منطقه، شرایط سخت و سرد ارتفاعات بلند و برفگیر و در نهایت حضور حیات وحش متنوع در آن سبب شده که این منطقه به عنوان نمونه‌ای بارز در غرب کشور در رشته کوه زاگرس از آن نامبرده شود.

صدای زنگ انقراض گیاهان دارویی دنا

پوشش گیاهی بلوط، جنگل های پر پشت و حتی قله های برفگیر در این منطقه سبب شده که امروز از دنا به عنوان سنبل قله های زاگرس جنوبی در فلات ایران نام ببرند.

حتی در ارتفاع بالاتر از ۲۵۰۰ متر قله های دنا در منطقه زیست کره بلوط ها جای خود را به درختچه های کوچک، گون ها و درختانی مانند سرو کوهی می دهند تا زیبایی دنا را دو چندان کنند.

هرچه ارتفاع بالاتر می رود گونه های متفاوت تری از پوشش گیاهی دیده می شود به گونه ای که از ارتفاع ۳۵۰۰ متری درخت ها و درختچه ها با خداحافظی از منطقه، جای خود را به پوشش های گیاهی مانند گون، گیاهان بوته ای و علفی می دهند.

در ارتفاعات بالاتر از چهارهزار متر، آنجا که قله ها سر به فلک کشیده و صخره ها چون دژی استوار در دامان دنا آرمیده اند، زیبایی طبیعت  به کمال خود می رسد و گل های روییده در صخره ها و تک گیاهانی زیبا قدرت لایزال خلقت را به رخ می کشد.

اما از طرفی دیگر وجود گونه های متنوع گیاهی مانند گیاهان دارویی، خوراکی، درختان انبوه بلوط و درختان و درختچه های دیگر بیانگر پتانسیل بالای منطقه حفاظت شده دنا را تشکیل داده اند.

مهم ترین پدیده طبیعی در منطقه زاگرس جنوبی، رشته کوه  استوار دناست که از شمال غرب به سمت جنوب غرب همچون دیواره ای سترگ به طول ۹۰ کیلومتر امتداد یافته و با دارا بودن ۴۷ قله مرتفع تر از چهارهزارمتر در زمره نواحی ارزشمند کوهستانی کشور و منطقه سکنی گرفته و بسیاری از کوهنوردان مشهور جهان این رشته کوه را آلپ ایران نیز نام نهاده اند.

قاش مستان، بیژن ۱، بیژن ۲، مورگل، حوض دال، قدویس، قزل قله، حرا، کل شور، بهمون و برف کرمو از جمله قله های معروف آن است.

دنا علاوه بر قله‌های بلند دارای دیواره‌های عظیم و دره‌های عمیق است که در شرق این قله گردنه تاریخی بیژن قرار دارد و مرزهای شمالی، غربی و جنوبی آن را رودخانه‌های ماربر و بشار احاطه کرده‌اند.

رودخانه" ماربر یا همان خرسان " پس از بشار یکی از مهمترین رودخانه های موجود در منطقه بوده که بر اساس آمار و کاووش ها  چند گونه ماهی در آن شناسایی شده که از این تعداد یک گونه بومی انحصاری یا اندومیک ایران است.

از طرف دیگر تنوع جانوری منطقه حفاظت شده دنا تابلویی زیبا جذاب و هیجان انگیز را از خلقت به نمایش می گذارد و آمیزه ای شگرف از گونه های مختلف جانوران دنا و  انواع پستانداران، پرندگان، دوزیستان، آبزیان و خزندگان چرخه دیدنی از زندگی جانوری و پوشش جانوری را به رخ می کشد.

از جولان عقاب طلایی دنا در  آسمان لاجوردی این دیار گرفته، تا تیز چنگی پلنگ برفی دنا و زوزه های گرگ و تصاویر نوستالژیک کل و بز و قوچ و پازن بومی منطقه زیبای قاش مستان، و حتی پرندگانی که امروز به نام دال دنا معروفند همه و همه زیبایی های آفرینش را در این منطقه تداعی می کند.

اما بر اساس آمار ، اکنون تنوع گونه های گیاهی در سراسر زاگرس مرکزی، بیش از 2 هزار گونه گیاهی می باشد که از این میان حدودیک هزار و ۲۵۰ گونه در منطقه حفاظت شده دنا شناسایی شده اند که این رقم معادل ۱۵.۶ درصد گونه های کشور است.

2 هزار گونه گیاهی و ۴۰۰ گونه دارویی در کهگیلویه و بویراحمد شناسایی شده که حدود یکهزار گونه گیاهی آن در منطقه حفاظت شده دنا قرار دارد و از این تعداد ۴۵ گونه بومی و منحصر به دنا هستند.

براین اساس منطقه حفاظت شده دنا به تنهایی به اندازه ۴۶ کشور دنیا گونه گیاهی آندومیک دارد وتعداد گونه های گیاهی این منطقه از ۴۵ کشور جهان بیشتر است به طوری که گونه های اندومیک گیاهی دنا، ۱۵ برابر سوئد و ۲۰ برابر هلند و نروژ است.

لاله واژگون گیاهی است بومی زاگرس که آن را گُل اَشک، اشک مریم و تاج قیصر نیز نامیده‌اند،لاله های واژگون در تمام سال تنها چند روزی را مهمان دنا نشینان هستند و هر سال اوایل اردیبهشت ماه گل می دهدَ؛این گل به دو رنگ زرد و قرمز بوده که گونه زرد آن در خطر جدی انقراض قرار گرفته است.

نوش داروی بعداز مرگ سهراب

تنوع بسیار گونه های گیاهی و جانوری منطقه سبب شده که سودجویان به این منابع کم نظیر دست درازی کرده و زخمهای فراوانی بر پیکر دنا بنشانند که گاه مرهمی برای آنهانیست.

روزی خبر می آید که گونه ای در معرض خطر قرار گرفته است، روزی خبرها حکایت از درگیری محیط بانان دنا با شکارچیان متخلف دارد.

روزها و شب ها می گذرد و زندگی با تمام اتفاقاتش در منطقه حفاظت شده دنا در جریان است و همه چشم دوخته ایم به منطقه ای که حیات را به مردمانش ارزانی داشته اما گاهی تبرها تیشه بر ریشه اش می زنند، گیاهانش را به تاراج می برند، بلوط هایش را می سوزانند و هراس و مرگ را برای گونه های نادر جانوری این منطقه به همراه می برند.

گیاهان دارویی منحصر به فردش گاهی تا پای انقراض هم کشانده می شوند و چند گیاه نایاب و بومی منطقه نیز از چنگال دشمنان طبیعت مصون نمانده و منقرض شده اند.

از معروف ترین گونه دارویی دنا را می توان بومادران " که اصالتا متعلق به اروپای شمالی و آسیای غربی است دارای اسانس اینومین و تانن است.از این گیاه اغلب به عنوان داروی قطع تب استفاده می‌شود و در درمان سرماخوردگی مفید است.

آویشن یکی دیگر از گیاهان دارویی و معروف دنا ست"  این گیاه، بومی قسمت‌های مرکزی و جنوب اروپا، بالکان و قفقاز و حاوی اسانس تیمول و آنتی بیوتیک طبیعی بوده و دمنوش و جوشانده آن برای افرادی که مبتلا به بیماریهائی نظیر، درد معده، سرطان، کلسترول، ورم روده، اختلال های مغزی و کلیوی دانست ".

مریم گلی" گلی ضد درد، آرامش‌بخش، ضدسرطان، ضدآلزایمر، ضدمیکروب، ضدتعریق، آنتی‌اکسیدان، کاهش‌دهنده شیر در زنان باردار، کاهش‌دهنده میل جنسی، قاعده‌آور و کاهنده پرفشاری خون است."

گل گاو زبان را شاید بتوان از معروف ترین این گیاهان دانست که به عنوان آرام کننده روح و روان از آن نام می‌برند" این گیاه دارای نیترات پتاسیم ، مالات کلسیم ، منگنز ، منیزیوم ، اسید فسفریک و آلانتویین است"

همچنین می‌توان بابونه، زنجبیل،شیرین بیان،رازیانه،پنیرک و حتی مرزنجوش را از دیگر گیاهان کم یاب و بومی منطقه زیست کره دنا نامید که امروز به دلیل برداشت بی رویه در خطر نابودی هستند.

اما امروز شکار و صید بی رویه، افزایش جمعیت جنگل نشین و حاشیه نشین منطقه، احداث جاده های متعدد و خطوط انتقال گاز از داخل جنگل، تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی به زراعی و شهری و روستایی، قطع بی رویه درختان برای مصارف سوختی، چرای دام و برداشت بیش از حد گیاهان دارویی و خوراکی، آفات و بیماری های گیاهی، تخلیه فاضلاب به داخل رودخانه ها، استفاده بیش از حد از سموم ارگانوکلره و فلزات سنگین درمزارع از مهمترین تهدیدات تنوع زیستی منطقه حفاظت شده و ذخیره گاه زیستکره دنا محسوب می شود.

دنا دیگر خوشحال و شاداب نیست

گاهی دنا این کوه پر صلابت و استوار با طبیعتی بکر و سفره ای پربرکت با فعالیتهای توسعه ای غیرکارشناسی، آتش سوزی جنگلها، چرای بی رویه دام، توسعه اراضی زراعی و بهره برداری بی رویه از محصولات جنگل‌ها و مراتع، تهدید می شود.

دنا یادگار هزاره های دیرین این سرزمین، که بلوط های هزار ساله اش با مردمان این دیار پیوندی دیرینه دارند، نیازمند دستانی است که بر خاکش چنگ نزنند و به آتش نکشند. نیازمند دستانی است که برای رسیدن به حیات وحش ماشه ای را نفشارند، نیازمند دستانی است که گیاهان کمیابش را به تاراج نبرده و ریشه کن نکند.

امروز داروهای گیاهی این دیار زیبا و سر به فلک کشیده که به نام عروس زاگرس لقب گرفته اند، گاهی مأمن  و طیب بیماریهای زیادی بوده است که مردمان قدیم با نوش دارویی آنها و طبیبان با تجویز آنها جان هزاران انسان را از مرگ نجات داده اند، پس امروز باید مواظب و مراقب این گونه های گیانی و حتی جانوری در این منطقه بود.