بکارگیری کارمندان توانمند و به دور از قوم گرایی، از مصادیق شایسته سالاری است

یک مدرس دانشگاه با اشاره به دیدگاههای امام راحل در بحثخدمت رسانی اظهار داشت: امام خمینی(ره) می فرمایند که یک فرد خدمتگزار درجمهوری اسلامی باید درکار او صداقت درنگاه او محبت و حیا در اندیشه او خیرخواهی در رفتار او شادابی، در سکوت او دقت و در تلاش او اخلاص وجدیت باشد.

شاهرضا بیگی در گفت و گو با خبرنگار ایلنای کرمانشاه به مباحثبازار از دیدگاه اسلام اشاره داشت و گفت: اهمیت " کسب حلال " نکته قابل التفاتی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت. پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصوم(ع) بسیار تاکید داشتند که کار و کسب انسان در نزد خداوند سبحان از روش وافری برخودار است.

وی افزود: البته این ارزش و اعتبار تنها زمانی متعلق به آن است که مستخدم و کارمند تلاشگر در پی روزی حلال بوده و از ورود مال و درآمد حرام(کم کاری، عدم حضور و قصور در انجام امور محوله در اداره وسازمان) در معاش خویش جدا پرهیز نماید. از این رو چنین امر مورد اهتمامی را به منزله یکی از عبادات برتر دانسته اند و رسول خدا(ص) فرمود: " عبادت، هفتاد جز ء دارد که برترین آن ها طلب مال حلال است. "

این استاد دانشگاه تاکید کرد: پیامبر اکرم(ص) در زمینه " لقمه حلال خوردن " و اجتناب از حرام واضح می فرمود: " هر که لقمه ای حلال بخورد؛ فرشته ای بالای سر او قرار گرفته و مادامی که او مشغول خوردن است؛ برای او از خداوند رحمان طلب آمرزش می نماید و هر زمان که لقمه حرامی در داخل شکم او قرار گیرد؛ تمام فرشته های آسمان و زمین او را لعنت می نمایند.

بیگی اظهار داشت: لقمه حرام به مثابه سمی مهلک بوده و چه بسا باعثبسیاری از " امراض روحی و جسمی " که آثار آن بعدها ظهور خواهد نمود؛ گشته و منجر به آزار روحی فرزندان می شود.

وی در ادامه با اشاره به اینکه دین مبین اسلام و ائمه اطهار تاکید فراوانی بر حلال بودن کسب و روزی دارند، تصریح کرد: پیام اسلام(ص) می فرماید: " هر که درخصوص نفقه خانواده و پدر و مادرش تلاش نماید مانند کسی است که در راه خداوند رحمان به جهاد پرداخته است ".

این استاد دانشگاه در ادامه به برخی از شاخصه های حقوق اداری از دیدگاه اسلام اشاره کرد و گفت: حقوق اداری یکی از شاخه های حقوق عمومی است که قواعد و مقررات حاکم بر اشخاص حقوقی عمومی(سازمانهای اداری) و مامورین آنها و روابط اینان با مردم را بررسی می کند، این رشته از جوان ترین شاخه های علم حقوق بوده و مرهون تغییر نگرشی است که از زمان انقلاب کبیر فرانسه نسبت به دولت ایجاد شده در این میان، تنظیم بین روابط مردم با نهادها و سازمان های عهده دار امور عمومی و مامورین آنها قواعد و مقررات ویژه ای(حقوق اداری) را می طلبد. دین اسلام که در تمامی زمینه ها دارای بهترین نسخه دستورالعمل است در این خصوص هم دستورات قابل توجهی را ارائه نموده است.

وی با اشاره به اهتمام مدیران وکارکنان دولت در ادارات وسازمانها، اظهار داشت: گفتن " بسم الله الرحمن الرحیم " یکی از عوامل موثر در استفاده بهینه از عرصه خدمت گذاری آغاز کار با نام مقدس «الله» است. که امام علی(ع) می فرماید: پیامبر اکر م فرمود هر کار مهمی که با نام الله تبارک وتعالی آغاز نشود ابتر و ناقص خواهد بود. امام علی(ع) می فرماید: در هنگام شروع هر کاری کوچک و بزرگ بگویید: " بسم الله الرحمن الرحیم " یعنی در این کار از خدای بزرگ یاری می جویم.

بیگی تاکید کرد: عرصه کار و فعالیت های اجتماعی در حکومت اسلامی عرصه ای خطیر بوده و بدون استعانت از خداوند بزرگ انجام وظایف بندگی و مصون ماندن از خطرات در کمین، بس دشوار و گاه ناشدنی خواهد بود. بنابراین عبارت نیکوی(گفتن بسم الله در همه حال و همه ی امور) در دنیا و آخرت یاری رسان انسانها بوده و الطاف و توفیقات و تاییدات الهی شامل حال او خواهد شد.

این استاد دانشگاه در ادامه با تاکید بر اهمیت آموزش برای کارکنان و پرسنل، گفت: آموزش مستخدم و کارمند در رابطه با وظایف و مسئولیت های سازمانی آنها، امری ضروری برای اداره است، زیرا از عوامل موثر در بهینه سازی عملکرد مستخدم و سازمان، توجه به امر آموزش و لزوم فراگیری و اشراف بر علوم و فنون مربوط به کار و پشت مورد تصدی است. رسول خدا(ص) می فرمایند: " هر که بدون آگاهی اقدام به عملی نماید " خراب کاری او بیشتر از اصلاح گری او خواهد بود.

وی تاکید کرد: یک مستخدم موفق و چابک، کارمندی است که نسبت به کار و امور محوله، آگاهی کافی داشته و نسبت به کسب انواع اطلاعات مورد نیاز حال و آینده اقدامات لازم را انجام می دهد، لذا قانونگذار باید توجه ویژه ای به موضوع آموزش مستمر کارکنان و کارمندان داشته است و ماده ۵۸ قانون مدیریت خدمات کشوری مقرر می دارد که " سازمان دولتی موظف است به منظور ارتقاء سطح اثر بخشی دستگاه های اجرای "، نظام آموزشی کارمندان دستگاه های اجرایی را به گونه ای طراحی نماید که همراه بامتناسب ساختن دانش، مهارت و نگرش کارمندان با شغل مورد نظر، انگیزه های لازم را جهت مشارکت مستمر کارمندان در فرآیند آموزش تامین نماید به نحوی که رابطه ای بین ارتقاء کارمندان و مدیران و آموزش برقرار شود و از حداقل سرانه ساعت آموزشی بر اساس مقررات مربوط در هر سال برخودار شوند.

بیگی تاکید کرد: واحدهای اداری حتی برای آموزش کارکنان خود می توانند در قالب برنامه های آموزشی مصوب، برای اجرای دوره های آموزشی مورد نیاز خود با دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، قرار دادهای آموزشی منعقد نمایند.

این استاد دانشگاه بیان داشت: مهم ترین موضوعاتی که در ادارات آموزش داده شود سبب پیشبرد امور و تسهیل اهداف سازمانی خواهد شد، شامل: " فراگیری قوانین وآیین نامه های مربوط به آن "، " مرور وبررسی شرح وظایف کارکنان ومدیران "، " آشنایی با راهنمایی بهره گیری صحیح از دستگاه های مرتبط "، " آشنایی با علوم مرتبط با حرفه خویش " نظیر انواع آموزش های نرم افزاری ومربوط با رایانه وکامپیوتر، زیرا مهم ترین رسالت فناوری اطلاعات ارائه ی امکانات و زیر ساخت لازم برای تولید و توزیع دانش است.

بیگی با تاکید بر برقراری ارتباط صحیح با مراجعین و تکریم مردم به نحو احسن، گفت: امام علی عالی اعلی(ع) در این خصوص می فرمایند: " آگاه باشید! آنکس که نمی داند؛ هرگز نباید به خاطر یادگیری گرفتار خجالت شود، زیرا ارزش هر انسانی به مقدار معلومات و آگاهی های اوست ".

وی حسن خلق و رفتار نیکو را از دیگر این ویژگی ها دانست و اظهار داشت: یکی از صفات ارزشمند و زیبای یک کارمند و مستخدم " حسن خلق " است، اخلاق یکی از اساسی ترین ارکان شریعتهای آسمانی برای رساندن به کمال نهایی است. خداوند تبارک وتعالی در آیه ۸۳ سوره بقره می فرمایند: " قولوا للناس حسنا "؛ با مردم، نیکو سخن بگویید. و رسول خدا(ص) می فرمایند: " بیشترین چیزی که موجب ورود امت من به بهشت می شود؛ تقوای وحسن خلق است ".

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: همچنین پیامبر اکرم(ص) در این باره تاکید فرموده اند که " بیشترین چیزی که موجب ورود امت من به بهشت می شود(تقوای الهی) و(حسن خلق) است. همچنین این حضرت می فرمایند: " همانا شما هرگز نمی توانید با اموال خود به تمامی مردم وسعت بخشیده بنابراین با اخلاق نیک خود، آنها را در وسعت قرار دهید.

بیگی گفت: پیامبر اکرم(ص) بارها در فرمایشات گهربارشان حقیقت دین را(اخلاق نیکو) بیان فرموده اند، لذا از نظر مراجعین؛ بهترین کارمند، کارمندی است که دارای محاسن اخلاقی همانند خوش رویی، خوش گویی، بشاشیت و خوش خنده بودن، مودب واحترام گذار باشد. مستخدم نمی تواند تمام مشکلات و مطالبات مردم را برطرف سازد. در این هنگام زیباترین کار آن است که انسان با اخلاق نیکو و روی گشاده تلاش کند تا ختم همدردی با او احترام برخورد نماید و مراجعین با احساس آرامش و رضایت که محمل کار کارمند یا مستخدم را ترک کنند.

این استاد دانشگاه افزود: در اصل دوم؛ اصولی کلی قانون اساسی جمهوری ایران به کرامت و ارزش والای انسان اشاره شده است. امام علی(ع) در جایی دیگر می فرمایند: " سوگند به خداوند، خداوند متعادل هیچ مومنی را پس از ایمان آوردن عذاب نفرمود مگر به خاطر بدگمانی وبداخلاقی ".

وی در ادامه به اصل " لیاقت وشایستگی " اشاره داشت و تاکید کرد: تردیدی نیست که نظام اداری چابک و شایسته زمانی به واقعیت می پیوندد که افراد با تجربه و شایسته اداره امور را به عهده گیرند و برای تحقق این مهم برخی شرایط ضروری به نظر می رسد، ازجمله اینکه: جذب افراد بایستی بر اساس معیارهایی نظیر تجربه، تخصص ودانش فنی، خلاقیت وخصوصیات اخلاقی آنها صورت گیرد. جذب افراد بر اساس ملاک های قومیتی، خویشاوندی و…خلاف اصل شایسته سالاری بوده و موجب ورود افراد نالایق و بی تجربه به نظام اداری می شود.

وی گفت: شرایط شغلی افراد در طول خدمت، بایستی براساس توانایی، کارآمدی و تخصص های آنها ارتقاء یافته وافراد توانمند ولایق مورد تشویق قرار گیرند. سازمان های اداری بایستی با اتخاذ روش های مناسب و تامین شرایط شغلی، مستخدمین شایسته و دانا را در درون نظام اداری حفظ نمایند.

این استاد دانشگاه بیان داشت: شایسته سالاری، شعاری است که امروزه زیاد به گوش می رسد ولی در عمل کمتر به آن توجه می شود. به کار گیری کارمندان برحسب توانمندی وتجربه و تخصص و به دور از هر گونه پارتی بازی وقوم گرایی، یکی از مصادیق شایسته سالاری است.

بیگی به با اشاره به اینکه حضرت علی(ع) و دیگر ائمه اطهار تاکید فراوانی به شایسته سالاری در امور اداری و مملکتی داشته اند، گفت: امام علی(ع) می فرمایمد: " هر که خائن به کار گمارد، به تحقق رسول خدا(ص) در دنیا و آخرت از وی بیزار است. این امام همام همچنین در جایی دیگر یکی از نشانه های اضمحلال دولت ها و حکومت ها را به کارگیری افراد فرومایه و تازه به دوران رسیده می داند و می فرمایند: " سرپرستی حکومت توسط انسان های رذل و تازه به دوران رسیده، نشانه انحلال و بدبختی دولت هاست.

بیگی تاکید کرد: کارمند و مستخدم نمونه، کارمندی است که هنگام برخورد با همکاران وارباب رجوع به گونه ای رفتار نماید که آن را مجذوب خویش ساخته و شیفته رفتار خود نماید و تواضع با مردم و مراجعان یکی از اسباب جلب محبت، و موجب محبوب شدن نمایند، دولت اسلامی نزد دیگران و رضایت خداوند هم در آن مترتب می باشد. اگر کارمندی و مدیر در پاسخگویی به ارباب رجوع ومردم بهترین عملکرد را داشت، شایسته ترین و توانمند ترین نیرو بوده است.