حضور برخی نمایندگان مجلس در پشت صحنه یک اقدامِ غیرقانونی/ انجمن‌های صنفی تخصصی کارگران ساختمانی، دردسری بزرگ برای وزارت کار

به گزارش خبرنگار ایلنا، فعالان صنفی معتقدند که انجمن‌‌های صنفی چاقوی دولبه هستند به این معنا که هم می‌توانند مطالبات کارگران را هدایت کنند و به گوش مراجع قدرت برسانند و هم مطالبه‌گری را به قهقرا ببرند و سبب‌‌ساز بدبینی کارگران به کار صنفی شوند. اساسا نهادها هم می‌توانند سازنده باشند و هم تخریب‌گر. به همین خاطر سازوکارهایی برای محدود کردن نیروهای پیشران این نهادها در قانون کار پیش‌بینی شده است. منظور از نیروهای پیشران اعضای هیات مدیره انجمن و موسسان مجمع عمومی هستند.

البته محدویت به معنای دگم بودن قانون‌نویس نیست و باید گفت که فصل ششم قانون کار، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌‌ها ذیل آن تشکل‌های کارگری را در جهت حداکثرسازی منافع اعضای خود پیش می‌برند اما قدرتی که قانون به موسسان و راهبران یک انجمن صنفی می‌دهد، می‌تواند زمینه سوءاستفاده آنها را هم فراهم کند. این عده می‌توانند با حرکت‌های عوام‌فریبانه خواسته‌های کارگران را نه در جهت حداکثرسازی منافع آنها که در جهت حفظ منافع خود تنظیم سازند. به هر شکل ساختاری که انجمن صنفی در آن نظم می‌‌گیرد بسیار مهم است. حالا در نظر بگیرید اگر نابه‌سامانی به قلب انجمن‌‌‌های صنفی یکی از بزرگترین اصناف کارگری کشور، یعنی صنعت ساختمان، نفوذ کند چه می‌شود؟ آیا فساد و تباهی اتفاق نمی‌‌افتد؟ آیا کارگران بر علیه انجمن‌های صنفی نمی‌شورند؟  

حساسیت زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم کارگران ساختمانی در بیش از ۴۰۰ نقطه کشور انجمن صنفی دارند و از طریق این انجمن‌‌‌ها برای ثبت‌نام بیمه کارگران ساختمانی، دریافت کارت مهارت از سازمان فنی و حرفه‌ای و... اقدام می‌کنند. این کارگران در سربرگ و مهر انجمن‌های صنفی برای وزارتخانه یا سایر اشخاص و نهادها نامه می‌نویسند؛ پس انجمن صنفی برای آنها همه چیز است.

انجمن‌های صنفی تخصصی مُهر تاییدی بر بی‌نظمی 

حالا مدتی است که با حمایت‌ برخی جریان‌ها، در برخی استان‌ها مانند خراسان رضوی، فارس و... به عنوان مثال به موازات انجمن صنفی کارگران ساختمانی شهرستان (الف) انجمن صنفی کارگران ساختمانی گچ‌کار شهرستان (الف) هم شکل گرفته است؛ انجمن‌هایی که به قول مدافعان آنها، تخصصی هستند و عام نیستند. مخالفان اما این موضع را زیر سوال می‌برند و می‌گویند: «انجمن‌های تخصصی نمی‌توانند مطالبات تمامی کارگران صنعت ساختمان‌سازی را برآورده سازند. آنها به موازی کاری دامن می‌زنند و کارگران را گیج می‌کنند.» به بیان روشن‌تر کارگر آرماتوربند نمی‌داند که باید در انجمن صنفی تخصصی کارگران آرماتوربند شهرستان محلی زندگی‌اش عضو شود یا در انجمن صنفی کارگران ساختمانی این استان. 

این نزاع در شرایطی شکل گرفته که در دوره حضور «علی ربیعی» در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی «سیدحسن هفده‌تن» به عنوان معاون روابط کار، بخشنامه‌ای را مبنی بر اینکه تشکیل انجمن‌های صنفی تخصصی کارگران ساختمانی ممنوع است، صادر کرد و آن را به ادارات استانی این وزارتخانه ابلاغ کرد؛ با این حال برخی از این ادارات با «کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی» همکاری نمی‌کنند و انجمن‌های صنفی تخصصی را در برخی از شهرستان‌‌ها راه‌اندازی کرده‌اند.

برای نمونه فعالان کارگری می‌گویند در استان‌ خراسان رضوی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای راه‌اندازی چنین انجمن‌هایی با متقاضیان همکاری می‌کند؛ بدون اینکه بخشنامه معاونت روابط کار را درنظر بگیرد. بررسی فهرست انجمن‌های تخصصی کارگران ساختمانی خراسان رضوی هم نشان می‌دهد که چندین نمونه از این انجمن‌های صنفی در خراسان رضوی وجود دارد؛ برای نمونه: «انجمن صنفی کارگری برقکاران ساختمانی شهرستان نیشابور» 

پایداری انجمن‌های صنفی آسیب می‌بیند

«محمد باقری» عضو هیات مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی به ایلنا، می‌گوید: در خراسان شمالی شاهد پاگرفتن انجمن‌های صنفی تخصصی برای کارگران ساختمانی هستیم. این در حالی است که وزارت کار تاکید کرده که نباید انجمن‌های صنفی تخصصی شکل بگیرند؛ چراکه به پایداری انجمن‌های صنفی که تمام حوزه‌های کارگران ساختمانی را پوشش می‌دهد و در واقع عام هستند، آسیب می‌زنند.

باقری که در همین حال بارزس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران است، می‌افزاید: ما نمی‌دانیم که در یک شهرستان کوچک که در کل ۷۰ کارگر ساختمانی دارد و تنها ۲۰ نفر از آنها گچ‌کار هستند؛ چرا باید انجمن صنفی تخصصی کارگران گچ کار شکل بگیرد؟! بنابراین حق داریم که تشکیل‌‌ چنین انجمن‌هایی را از اساس زیرسوال ببریم؛  آنهم در شرایطی که می‌توان برای چند شهرستان که روی هم ۵۰۰ کارگر ساختمانی دارند، یک انجمن صنفی سراسری تشکیل داد. چنین حرکت‌هایی از نظر کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی مشکوک است و بوی توزیع رانت در شهرستان‌های کوچک می‌دهد. بنابراین از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌خواهیم که به مدیرکل اداره کل خراسان رضوی تذکر و به این وضعیت پایان دهد.

مکلف هستیم که درخواست ثبت انجمن‌های صنفی را بررسی کنیم

با این حال «محمد سنجری» مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان شمالی می‌گوید که این اداره کل در چارچوب قانون کار مکلف است درخواست‌هایی را که برای تشکیل انجمن‌های صنفی کارگری و کارفرمایی به دستش می‌رسد، بررسی کند و در صورت تطابق درخواست‌‌ها با قانون کار، دستور انجام روال اداری ثبت انجمن صنفی کارگری یا کارفرمایی را انجام دهد. 

وی می‌افزاید: در مورد انجمن‌های صنفی تخصصی هم باید گفت که توسعه اینگونه انجمن‌ها اگر انجام شود در سطح شهرستان‌‌ها صورت می‌گیرد؛ این کار هم دلیل دارد. تاکنون انجمن‌های صنفی در شهرستان‌های بزرگ استان یا مراکز استان انجام می‌شد و در شهرستان‌های کوچک انجمن صنفی نداشتیم. ازسویی کارگران ساختمانی که در شهرستان‌های کوچک عضو این انجمن‌های صنفی هستند، به دردسر می‌افتند؛ چراکه برای خدمات گرفتن باید کیلومترها سفر کنند تا به شهرستانی که عضو انجمن صنفی آن هستند، برسند. از سویی دیگر ارائه تمام خدمات توسط یک انجمن صنفی در سطح یک شهرستان، کاری است ناممکن و این کار باید توسط انجمن‌های صنفی صورت گیرد. 

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان شمالی در پاسخ به این پرسش که آیا نگران موازی‌کاری انجمن‌های صنفی  نیستید، می‌گوید: گروه‌های تخصصی در قالب انجمن‌های صنفی همگن تشکیل می‌شوند و موازی‌کار وجود ندارد. در ضمن همین حالا هم شمار انجمن‌های صنفی تخصصی در حدی نیست که در کارها کثرت ایجاد کند. در کل ۱۲۷۰ تشکل کارگری و کارفرمایی در خراسان رضوی وجود دارد. من در حال حاضر به آمار دسترسی ندارم که به‌طور مشخص بگویم چند انجمن صنفی تخصصی کارگران ساختمانی وجود دارد. 

کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی در سال‌های گذشته با همکاری با وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی ساماندهی انجمن‌های صنفی کارگران این صنف را آغاز کرد. اهمیت این کار در این بود که برخی از این انجمن‌های در شهرستان‌هایی تشکیل شده بودند که مثلا کمتر از ۵۰ کارگر ساختمانی داشتند. این انجمن‌ها قادر نبودند با حق عضویبِ ۵۰ کارگر هزینه‌های اجاره دفاتر خود را پرداخت کنند. در نتیجه حق عضویت کارگران را بدون هماهنگی با کانون سراسری افزایش می‌دادند که این نارضایتی کارگران و شکایت آنها را به مراجع قضایی در پی داشت.

شماری از نمایندگان مجلس در پشت صحنه ایجاد انجمن‌‌های صنفی غیرقانونی قرار دارند

از نظر «اکبر شوکت» رئیس کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور، انجمن‌های صنفی تخصصی کارگران برقکاریا گچ‌کار یک شهرستان با تعداد کمی عضو، با همان تجربه مواجه می‌شوند. 

وی در شرح نظر خود، به شکل‌گیری این انجمن‌‌ها برای اولین‌بار در استان تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: پس از تهران این انجمن‌ها در استان‌های فارس و خراسان رضوی ریشه دواندند. البته این انجمن‌ها هم در مراکز برخی استان‌ها ایجاد شدند و هم در شهرستان‌ها. دردسرهایی که این انجمن‌ها برای وزارت کار در پی داشتند این وزارتخانه را واداشت که از گسترش این انجمن‌ها جلوگیری کند. به همین خاطر هم در دوره‌ای که آقای هفده‌تن معاون روابط کار این وزارتخانه بودند و هم حالا که آقای شاکرمی در این سمت قرار دارند، بخشنامه‌‌هایی در مورد تشکیل نشدن این انجمن‌های صنفی صادر شدند. بر مبنای این بخشنامه‌ها قرار بر این شد که تنها انجمن‌های صنفی عام در سطح شهرستان‌ها شکل گیرند؛ نظیر: «انجمن صنفی کارگران ساختمانی شهرستان قوچان» اینگونه کارگران می‌دانند در سطح شهرستان خود یک انجمن صنفی وجود دارد که هرگاه مشکلی داشتند به آن مراجعه کنند نه اینکه کارگران برقکار قوچان به یک انجمن صنفی مراجعه کنند و کارگران گچکار به انجمن دیگری. 

رئیس کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور برخلاف مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی معتقد است که تشکیل‌های انجمن‌های صنفی تخصصی به موازی‌‌کاری دامن می‌زند. به همین خاطر می‌گوید: آقای سنجری حتما در جریان بخش‌نامه‌های وزارت کار هستند. از این رو نباید برطبل ایجاد انجمن‌های صنفی تخصصی بکوبند. ایشان تبعات ایجاد انجمن‌های موازی را می‌دانند. به همین خاطر درک نمی‌کنم چرا این موضوع را پیگیری می‌کنند. 

وی با بیان اینکه اطلاع داریم که شماری از نمایندگان مجلس در پشت صحنه ایجاد انجمن‌‌های صنفی غیرقانونی قرار دارند، می‌افزاید: انجمن‌های صنفی غیرقانونی خارج از نظارت کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور هستند و لذا نمی‌توانیم در مورد تخلف‌هایی که در آنها رخ می‌دهد پاسخگو باشیم. کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی در سال‌های گذشته انجمن‌های صنفی را که در سطح شهرستان‌های کوچک وجود داشتند و نمی‌توانستند از محل حق عضویت امور خود را بگذارنند، ساماندهی کرد. این انجمن‌ها برای جبران هزینه‌های دفتری خود به صورت غیرقانونی، حق عضویت‌‌ها را افزایش دادند و صدای کارگران را درآوردند. حال نگران هستیم که انجمن‌های صنفی تخصصی هم با تعداد کم اعضای خود به شدت بیشتری از اعضای خود سوءاستفاده مالی کنند. 

شوکت اعتقاد دارد: دفاتر انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی باید بتوانند از محل حق عضویت، حقوق منشی و هزینه‌های جاری خود را پرداخت کنند و در ضمن اگر نیاز بود با دعوت از کارگران برای آنها کلاس‌های آموزشی و همایش برگزار کنند. بازهم می‌گویم که تاکید کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی بر این است که یک انجمن صنفی تخصصی نمی‌تواند با دریافت حق عضویت از ۱۰۰ نفر این هزینه‌ها را تامین کند و در این شرایط طبیعی است که به فساد دست زند. از این رو به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هشدار می‌دهیم. این وزارتخانه باید به مدیران کل خود در مورد تبعات مجوز دادن به انجمن‌های صنفی تخصصی، تذکر جدی دهد. 

وی با بیان اینکه پیش از این کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور با وزارت تعاون، کار و رفاه برسر چگونگیِ تشکیل انجمن‌ها صنفی و نحوه گزینش اعضای هیات مدیره این انجمن‌ها تفاهم‌نامه‌ای را منعقد کرد، اضافه می‌کند: این تفاهم نامه در راستای سالم‌سازی انجمن‌ها منعقد شد. بر مبنای آن انجمن‌های صنفی تنها در سطح شهرستان‌‌ها شکل می‌گیرند و اعضای هیات مدیره باید سه ویژگی مهم را داشته باشند: ۱. ساکن همان شهرستانی باشند که در آن انجمن ثبت شده است. ۲. کارگر ساختمانی باشند. ۳. صلاحیت آنها برای بیمه شدن در سامانه پالایش بیمه کارگران ساختمانی تایید شده باشد. متاسفانه انجمن‌های صنفی تخصصی خارج از شرایط ترسیم شده در این تفاهم‌نامه قرار دارند و نگران سوءاستفاده مالی روسای این انجمن‌ها از کارگران هستیم. 

 انجمن‌های صنفی تخصصی؛ چالش اساسی برای کارگران ساختمانی

در این مورد ۲۳ آبان ماه سال ۹۷ کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی به «محمد شریعتمداری» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نامه‌ای نوشت. در بخشی از این نامه با اشاره به تشکیل‌ انجمن‌های صنفی تخصصی در شهرستان‌های استان فارس آمده است: «متاسفانه برخی افراد سنگ اندازی نموده و در جهت تخریب و تضعیف شرکای اجتماعی گام برمی‌دارند و جای تعجب و سوال است که چرا برخلاف بخشنامه صادره از طرف معاونت روابط کار که به صورت کاملا عقلانی و براساس تجربه‌های گذشته صادر شده در سطح شهرستان‌ها برخی مدیران کل انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی را تخصصی و خرد می‌کنند؛ برای مثال در شهرستان نیریز استان فارس که کل کارگر ساختمانی آن به ‌زحمت به دوهزار نفر می‌رسد انجمن صنفی تخصصی تشکیل شده است. یا مثلا در شهرستان‌ سروستان به ۶۰۰ نفر جمعیت و در فیروزآباد با ۹۰۰ نفر جمعیت با تعداد محدودی کارگر ساختمانی انجمن‌های صنفی شهرستانی منحل شده‌اند و انجمن‌های صنفی تخصصی شکل گرفته‌اند.» این نگرانی وجود دارد که در آینده نه چندان دور، انجمن‌های صنفی تخصصی به یک چالش اساسی برای کارگران ساختمانی تبدیل شوند؛ آنهم در شرایطی که کارگران ساختمانی به خاطر شدت محرومیت نمی‌توانند از پس هزینه‌‌های زیاده‌خواهیِ این انجمن‌ها و فرسایش با آنها برآیند.   

گزارش: پیام عابدی