ایلنا بررسی می‌کند؛
رقابت نابرابر تعاونی‌های روستایی با دلالان/ مشکل اصلی تعاونی‌ها عدم نقدینگی است
تعاونی‌های روستایی از نقش‌آفرینی در خرید و فروش محصولات کشاورزی بازمانده‌اند. مشکل عدم تامین نقدینگی باعث شده دلالان دست بالا را در خرید و فروش محصولات کشاورزی داشته باشند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سال‌هاست کشاورزان، چه کسانی که گندم می‌کارند، چه شالی‌کاران و چه کسانی که خرما یا محصولات باغی تولید می‌کنند، وقتی زمان فروش محصول می‌رسد با مشکلات عدیده‌ای رو‌به‌رو می‌شوند. در حالی که در بازار تقاضای مطلوبی برای بسیاری از محصولات وجود دارد، اما محصول از آنها با منت و با قیمت پایین خریداری می‌شود. این اتفاق، وقتی به دلیل افزایش هزینه‌های تولید کشاورزان مقروض هستند شدت بیشتری می‌یابد. کشاورزان مجبور می‌شوند با قیمت پیشنهادی دلالان و واسطه‌گران محصول خود را پیش فروش کنند یا بفروشند؛ قیمتی که گاه تامین‌کننده هزینه‌های آنها هم نیست و همین مساله باعث شده در مقاطعی کشاورزان حتی عطای برداشت محصول را به لقایش ببخشند.
خاک کردن محصولات کشاورزی
هر ساله اخباری در این باره منتشر می‌شود که در فلان نقطه کشور کشاورزان از برداشت محصولات خود اجتناب کرده و آنها را زیر خاک کرده‌اند. از پیاز و سیب‌زمینی گرفته تا محصولات باغی مثل سیب و پرتقال بدون اینکه برداشت شوند در زمین کشاورزی یا روی درخت‌ها می‌مانند تا بگندند. آیا تقاضایی برای چنین محصولاتی نیست؟ آیا همه چیز مرتبط با الگوی کشت است و واقعا در مقاطعی محصولاتی مثل پیاز، سیب‌زمینی و ... آنقدر زیاد تولید می‌شوند که بازاری برای آنها وجود ندارد؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط این عامل نیست که منجر به عدم برداشت محصولات کشاورزی می‌شود. در مواردی بزخری محصولات کشاورزی باعث می‌شود برداشت آنها نصرفد، اما واقعا چرا کشاورزانی که زحمت فراوانی برای تولید محصول می‌کشند قادر به فروش دست رنج خود نیستند؟ چرا نمی‌توان جلوی دلالانی را گرفت که قیمت تعیین می‌کنند و هر طور که می‌خواهند در بازار محصولات کشاورزی جولان می‌دهند؟
روش‌هایی برای کوتاه کردن دست دلالان
در سال‌های اخیر و به موازات اعلام اینکه دلالان بازار محصولات کشاورزی را در دست داشته و به این صورت کشاورزان را متضرر می‌کنند روش‌های متعددی برای فروش محصولات کشاورزی پیش‌بینی شده و به کار رفته است. خرید تضمینی محصولات کشاورزی روشی شناخته شده و پر کاربرد است. روشی که هر چند در مواردی باعث کوتاه شدن دست دلالان یا حداقل کاهش نقش آنها در قیمت‌سازی شده، اما به دلایل مختلف به نارضایتی کشاورزان دامن زده است. نرخ تعیین شده برای محصولات کشاورزی همواره مورد اعتراض بوده است. نمونه اخیر آن نرخ تعیین شده برای خرید تضمینی گندم است. اواسط مهر اعلام شد که قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم گندم برای سال زراعی ۹۹ــ۹۸ در مقایسه با سال قبل ۵۰۰تومان افزایش یافت و از ۱۷۰۰ تومان به ۲۲۰۰ تومان رسید. این نرخ مورد پذیرش کشاورزان نیست و آنها می‌گویند حداقل نرخ برای خرید گندم باید ۲۵۰۰ تومان باشد. نارضایتی از نرخ خرید تضمینی باعث جولان دلالان در بازار محصولات کشاورزی می‌شود.
مشکل اصلی تعاونی‌های روستایی عدم نقدینگی است. آنها پولی برای خرید محصولات کشاورزی به میزان بالا ندارند تا محصول را انبار کرده و بفروشند. همین مساله باعث می‌شود آنها نتوانند در این زمینه نقش‌آفرینی کنند
جدای از بحث خرید تضمینی که با اصلاحاتی می‌تواند روشی موثر در کوتاه کردن دست دلالان از بازار محصولات کشاورزی باشد، عرضه محصولات کشاورزی در بورس نیز روش مناسبی به نظر می‌رسد. چنین طرحی تنها در صورت اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی به کشاورزان قابلیت اجرا دارد.
طرح دیگری که سال‌هاست مورد توجه قرار دارد، اما هرگز به درستی اجرا نشده، نقش‌آفرینی بیشتر تعاونی‌های روستایی در خرید و فروش محصولات کشاورزی است.
مجید کیان‌پور (نماینده مردم درود و ازنا در مجلس) می‌گوید: باید با اجرای برنامه الگوی کشت و هدف گذاری برای صادرات محصولات از طریق تعاونی‌های روستایی از بخش کشاورزی حمایت کرد و مانع از زیان کشاورزان شد.
تعاونی‌ها مشکل نقدینگی دارند
اکبر باقری (رئیس نظام صنفی کشاورزی استان قزوین) درباره نقش‌آفرینی تعاونی‌های روستایی در خرید و فروش محصولات کشاورزی به ایلنا می‌گوید: اصلا بنا بر این بود که این تعاونی‌ها چنین کاری انجام دهند، اما مشکلاتی که بر سر راه تعاونی‌های روستایی وجود دارد باعث می‌شود همچنان دلالان در تعیین قیمت و خرید و فروش محصولات کشاورزی دست بالا را داشته باشند.
او در جواب اینکه دلیل اصلی ضعف تعاونی‌ها در این زمینه چیست، بیان می‌کند: مشکل اصلی تعاونی‌های روستایی عدم نقدینگی است. آنها پولی برای خرید محصولات کشاورزی به میزان بالا ندارند تا محصول را انبار کرده و بفروشند. همین مساله باعث می‌شود آنها نتوانند در این زمینه نقش‌آفرینی کنند.
رئیس نظام صنفی کشاورزی استان قزوین درباره اینکه چنین وضعیتی چه تبعاتی به دنبال دارد، می‌گوید: اولین و مهمترین مشکلی که این وضعیت ایجاد می‌کند خرید محصولات کشاورزی با قیمت بسیار پایین است. ما شاهد این هستیم که دلالان محصولات کشاورزی را با قیمت پایینی می‌خرند، انبار می‌کنند و در زمان مناسب با قیمت بسیار بالا به بازار عرضه می‌کنند.
او با اشاره به محصولات کشاورزی تولیدی در استان قزوین عنوان می‌کند: در قزوین کشاورزان محصولاتی مانند کلزا، گندم و جو تولید می‌کنند. علاوه بر این محصولات باغی زیادی نیز در این استان برداشت می‌شود. ما در مورد این محصولات شاهد جولان دلالان هستیم که محصولات را با قیمت پایین می‌خرند.
باقری ادامه می دهد: در مورد گندم و کلزا خرید تضمینی وجود دارد، اما این خرید تضمینی هم با مشکلات مختلفی رو به‌روست که نهایتا باعث می‌شود بازهم دلالان در بازار محصولات کشاورزی ایفای نقش کنند.
او با اشاره به قیمت تعیین شده برای خرید تضمینی گندم عنوان می‌کند: مشکل اساسی در تعیین قیمت خرید تضمینی این است که به صورت یک‌جانبه تصمیم می‌گیرند، یعنی دولت نرخی را تعیین می‌کند و کشاورزان مجبور می‌شوند به آن تن دهند.
هر ساله اخباری در این باره منتشر می‌شود که در فلان نقطه کشور کشاورزان از برداشت محصولات خود اجتناب کرده و آنها را زیر خاک کرده‌اند. از پیاز و سیب‌زمینی گرفته تا محصولات باغی مثل سیب و پرتقال بدون اینکه برداشت شوند در زمین کشاورزی یا روی درخت‌ها می‌مانند تا بگندند. آیا تقاضایی برای چنین محصولاتی نیست؟
رئیس نظام صنفی کشاورزی استان قزوین ادامه می دهد: اگر قرار است نرخی برای خرید تضمینی تعیین شود باید کارشناسان مسائل کشاورزی از میان کشاورزان با سابقه و خبره نیز در جلسه تعیین نرخ حضور داشته باشند. آنها وقتی می‌خواهند نرخی تعیین کنند هزینه‌های تولید را در نظر می‌گیرند. نهاده‌های کشاورزی اعم از بذر و ماشین آلات و دستمزد کارگران نقش مهمی در تعیین نرخ خرید تضمینی دارد. اگر نرخ واقعی و متناسب مشخص نشود، کشاورزان به سراغ دلالان می‌روند و باز چرخه معیوب قیمت‌گذاری در مورد محصولات کشاورزی تکرار می‌شود.
نقش استراتژیک محصولات کشاورزی
تولید محصولات کشاورزی در یک کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. دولت‌ها سعی می‌کنند در زمینه تولید برخی از محصولات کشاورزی مانند گندم کاملا خودکفا باشند و نیاز‌های خارجی خود را به حداقل برسانند. در ایران جز گندم، شکر و برنج هم محصولاتی استراتژیک هستند که در آن نیازمند خودکفایی هستیم. حمایت از تولید چنین محصولاتی تنها با خرید محصولات با قیمت واقعی امکان‌پذیر است. در مورد این محصولات گاه خرید تضمینی کارگشا بوده، اما جز اینها محصولات دیگری هم هستند که باید با قیمت واقعی به فروش برسند. شاید دولت نتواند در مورد همه محصولات خرید تضمینی داشته باشد. اینکه در مورد محصولاتی مثل گندم نیز دولت با نرخ پایین اقدام به خرید می‌کند، یعنی اینکه خرید تضمینی با نرخ واقعی گاه هزینه‌های زیادی برای دولت دارد. در کنار خرید تضمینی محصولات کشاورزی باید ساز‌و‌کار‌هایی تعبیه شود که کشاورزان خود بتوانند بدون حضور واسطه‌ها محصولات کشاورزی را به فروش برسانند. چون مشکل دلالی و واسطه‌گری سال‌هاست که در مورد محصولات کشاورزی وجود دارد سازوکارها و ظرفیت‌هایی برای کوتاه کردن دست دلالان به وجود آمده، اما عوامل مختلف باعث شده این سازوکارها جواب ندهند و ظرفیت‌ها مغفول بمانند. یکی از ساز‌و‌کار‌های تعبیه شده تعاونی‌های روستایی هستند که باید محصولات را بخرند و عرضه کنند، اما این تعاونی‌ها پول لازم را ندارند و در مقابل دلالان کم می‌آورند. شاید لازم باشد حداقل در برهه‌ای از آنها حمایت کرد تا از نظر مالی و تامین نقدینگی تقویت شوند. اگر تعاونی‌ها بتوانند مشکل تامین نقدینگی خود را حل کنند به راحتی در برابر دلالان خواهند ایستاد؛ اتفاقی که به شدت به نفع کشاورزان است. کشاورزان توقع دارند حالا که با مشکلات عدیده‌ای چون خشکسالی، افزایش روز‌افزون هزینه‌های تولید به دنبال گران شدن نهاده‌های کشاورزی و ... مواجه هستند، لااقل وقتی محصولی تولید کردند مشتری مناسبی برای فروش داشته باشند. نبود مشتری مناسب گاه آنها را ناامید می‌کند تا جایی که محصول‌شان را برداشت نمی‌کنند. این مساله در سطح خرد و کلان خسارت‌های جبران ناپذیری در پی دارد و باید فکری برای رفع آن کرد.
