در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
هیچ کجای دنیا مسئولان با یک تیم خبری به محل سانحه نمی‌آیند/ عدم جانمایی درستِ شهرکهای صنعتی، جان کارگران را تهدید می‌کند
ابوالفضل اشرف منصوری (رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور) هشدار داد: در حال حاضر بزرگترین معضلاتی که جان کارگران را در هنگام سوانح طبیعی مانند رانش زمین، سیل، زلزله و... تهدید می‌کند، عدم جانمایی درست شهرکهای صنعتی و رعایت منطقه‌بندی ایمن شهری است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، شهرکهای صنعتی امروز بار اصلی اشتغال صنعتی کشور را بر دوش می‌‌کشند؛ چراکه هزاران کارگر در آنها مشغول به کار هستند. سیلاب‌های اخیر که بیشتر استان‌ها را در کام خود گرفته‌اند، حدود ۲ هزار میلیارد تومان خسارت به واحدهای صنعتی مستقر در شهرکهای صنعتی وارد کرده‌اند، جانی در شهرکهای صنعتی گرفته نشد اما اموال بسیاری نابود شدند و به گِل نشستند.
اما این دلیل نمی‌شود که بگوییم قرار نیست تا ابد جانی در شهرکهای صنعتی گرفته نشود. فجایعی که انسان‌ها را قربانی می‌کنند، هیچگاه خبر نمی‌کنند و همیشه مانندِ شیری در بیشه‌زار به کمین نشسته‌اند. از این رو زمینی که در آن شهرکهای صنعتی یا مسکونی را می‌سازیم، بسیار مهم است.
زمین از این جهت مهم است که تمام فجایع طبیعی مستقیم آن را هدف می‌گیرند. از این رو هر زمینی به درد ساخت شهرک نمی‌خورد. زمینی که در بستر رودخانه قرار دارد، زمینی که روی گسل قرار دارد و زمینی که ممکن است خاک زیر آن بر اثر تاثیرات خشکسالی فروریزد، مناسب تاسیس شهرک نیست.
در این رابطه با «ابوالفضل اشرف منصوری» رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور گفتگو کردیم.
وی با اشاره به نفوذ سیلاب در شهرکهای صنعتی پس از جاری سیل در استان خوزستان، لرستان، گلستان و... گفت: در حال حاضر بزرگترین معضلاتی که جان کارگران را در هنگام سوانح طبیعی مانند رانش زمین، سیل، زلزله و... تهدید می‌کند، عدم جانمایی درست شهرکهای صنعتی و رعایت منطقه‌بندی ایمن شهری است.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور در تشریح نقطه نظرات خود میافزاید: شهر و حومه شهر از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند. اگر سیلاب به خاطر عدم لایروبی رودخانه‌ها، قطع درختان، از بین رفتن قدرت حفره‌های زیرزمینی در جذب آب حالا به هر دلیلی در حومه شهر جاری شود قطعا در ادامه مسیر خود به سمت شهر می‌رود و با توجه به میزان بارندگی زیرساخت‌های شهری را ویران می‌کند. حالا این زیرساخت‌های شهری می‌تواند راه‌‌ها و جاده‌ها باشند یا صنایع؛ تفاوتی نمی‌کند.
اشرف منصوری با بیان اینکه منطقه‌بندی ایمن شهری یکی از ضوابط و استانداردهایی است که در تمام کشورها لحاظ می‌شود، گفت: منطقه‌بندی ایمن شهری می‌تواند به ضوابط ساخت در حریم رودخانه یا روی گسل مربوط باشد. می‌تواند مربوط به ساخت در کوهپایه باشد. در همه حال ممکن است که دست‌اندرکاران احداث شهرکهای صنعتی یا کارگاه‌ها به هر علتی (عامدانه یا سهوی) مجموعه خود را در یکی از این مناطقی که نام بردم، بسازند.
وی با بیان اینکه زمانی که با کمک مهندسان مشاور منطقه‌بندی ایمن شهری را رعایت کنیم، جانمایی شهرکهای صنعتی و محیط کارگاهی را هم در پیوند با آن به درستی پیاده‌سازی می‌کنیم، گفت: اما ابتدا باید به این پرسش پاسخ دهیم که معیار وزارت صنعت، معدن و تجارت در ساخت شهرکهای صنعتی صرفا فروش زمین است یا اینکه می‌‌خواهند زمینی را به صاحبان صنایع بفروشند که برای متمرکز کردن صنایع سبک در آن از همه لحاظ ایمن است؟
رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور، افزود: از زاویه رعایت کار در محیط ایمن و حفظ سرمایه تولیدکنندگان، پاسخ به این پرسش ضروی است. پاسخ این پرسش می‌تواند، مبنای تمام برنامه‌‌ریزی‌های متولیان امر در وزارت صمت باشد. نفوذ سیلاب درون شهرکهای صنعتی این پرسش را به ذهن متبادر می‌کند که آیا کاستی‌هایی در زمینه‌های نام برده، وجود داشته است؟
معیارهای انتخاب زمین رعایت نمی‌شوند
اشرف منصوری با بیان اینکه معیارهای انتخاب زمین در ایران برای تاسیس شهرکهای صنعتی رعایت نمی‌شوند، گفت: اگر بتوانیم معیارهای علمی را برگزنیم و کسب سود را در مراتب بعدی قرار دهیم تا این اندازه نیاز نیست که از تبعات سوانح طبیعی نگران باشیم. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که توجه داشته باشیم در این کارگاه‌ها و کارخانه‌ها با گاز پرفشار، برق صنعتی، تجهیزات حرارتی، تجهیزات آزمایشگاهی، فاضلاب صنعتی و... سر و کار داریم.
وی افزود: از این رو یک زمینه باالقوه برای بحران وجود دارد که همانطور که گفتم هم صنعتگر و هم نیروی انسانی را تهدید می‌کند لذا حتما باید شاخصه‌‌هایِ ایمنی شهری در توسعه مورد توجه قرار گیرد.
رئیس کانون مسئولان انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور با اشاره به گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت از خسارات وارده به شهرکهای صنعتی، گفت: بر مبنای این گزارش ۲ هزار میلیارد تومان به واحدهای صنعتی خسارت وارد شده است.
وی در ادامه به طرح چند پرسش پرداخت: در حال حاضر چند شهرک صنعتی در حریم رودخانه وجود دارد؟ چند شهرک صنعتی در کوهپایه‌‌ها وجود دارند که ممکن است به خاطر زلزله یا موارد دیگر کوه بر سر آنها خراب شود؟ چند شهرک صنعتی داریم که در معرض ویرانی به سبب اصابت گدازه‌های آتش فشان‌ها قرار دارند؟ چند شهرک صنعتی داریم که زمین‌های زیر آنها در معرض فرورفتن و تهی شدن هستند؟
اشرف منصوری افزود: اگر یک زمین لرزه در شهرکِ صنعتی که بر روی گسل ساخته شده ایجاد شوند، چه اتفاقی میافتد؟ پس از زلزله چه بلایی بر سر تاسیسات گاز شهرک صنعتی می‌آید؟ آیا همواره باید پس از سانحه به فکر این موارد بیافتیم. نشان به این نشان تازه زمانی که پتروشیمی آتش می‌گیرد، معدن فرو می‌ریزد، شهرک صنعتی را آب می‌برد، ساختمانی عظیم بر اثر آتش‌سوزی فرومی‌ریزد و عده‌ای جان می‌دهند، یادمان میافتد که چه کارهایی باید می‌کردیم که نکردیم!
وی با بیان اینکه می‌‌توانستیم پیش از وقوع این حوادث با طرح تحقیقاتی ۱۰۰ میلیون تومانی جلوی خسارت چند ده میلیارد و چند صد میلیاردی را بگیریم، گفت: این طرح تحقیق کمک می‌کرد تا یک جانمایی اصولی برای محیط‌های کارگاهی و شهرک صنعتی انجام دهیم. در جانمایی شهرکهای صنعتی باید به چند امر مهم دیگر هم توجه کنیم. شهرک‌ها باید به نحوی ساخته شوند که در صورت آتش‌سوزی در جریان مستقیم با تندبادها قرار نگیرند.
اشرف منصوری افزود: شهرک صنعتی باید در جایی ساخته شود که دسترسی امدادگران به آن راحت باشد. شهرکی که در بیابان یا پای ساخته می‌شود یا در مسیر صعب‌العبور قرار می‌گیرد قطعا امکان امدادرسانی به آن در هنگام فجایع طبیعی دشوار می‌شود. ماشین‌های آتش‌نشانی و اورژانس باید بتوانند راحت به این شهرک رفت و آمد کنند.
وی با اشاره به اقداماتی که پیش از ساخت شهرک صنعتی باید انجام شوند، گفت: عکسبرداری ماهواره‌ای، آزمایش‌های ژئوتکنیک (مکانیک خاک)، نقشه‌برداری و... از این جمله هستند.
نباید تاسیسات نفتی در تالاب می‌ساختند
رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور با اشاره به نگرانی شرکت ملی نفت از آبگیری قسمتی از تالاب هورالعظیم در هنگام جاری شدن سیلاب در استان خوزستان، گفت: تاسیسات نفتی در تالاب ساخته شده‌اند! متاسفانه در نظر نگرفته‌اند که به هر علت ممکن است سیلاب در هورالعظیم به جریان بیافتد. تالاب جایی است که حتما امواج سیل در بستر آن جاری می‌شود و هرچه پیش رویش هست، تخریب می‌کند. چون که خشکسالی وجود داشته دلیل نمی‌شود که در زمین تالاب، تاسیسات نفتی ایجاد شود.
وی در ادامه با اشاره به فاجعه‌ای که سیلاب در دروازه قرآنِ شیراز رقم زد، گفت: این فاجعه صرفا به این خاطر رقم خورد که خیابان را بر بستر رودخانه عریض کرده بودند؛ رودخانه‌ای چند هزار ساله. من در این زمینه شهرداری و مدیریت پسماند شهرداری شیراز را مقصر اصلی می‌دانم. مدیریت پسماند شیراز باید به عنوان مقصر به دادگاه معرفی شود و پاسخگو باشد.
اشرف منصوری، افزود: به عکس‌های قدیمی دروازه قرآن نگاه کنید. رودخانه‌ای در آن محل وجود داشت که بستر آن را آسفالت و آن را به یک بلوار عریض و طویل تبدیل کرده‌اند. هیچگونه مطالعاتی روی تبعات آن صورت نگرفت. منطقه‌بندی ایمن شهری در آن اجرایی نشد. اینها همه موجب شد هموطنان ما در سیل از بین بروند و تعداد زیادی خودور را آب ببرد.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور البته تاکید می‌کند که مدیریت بحران در ایران فاقد ساختار است. وی میافزاید: مردم، هلال احمر، ارتش، سپاه، کارگر، کشاورز و صنعتگر در هنگام وقوع بحران به میدان می‌آیند تا اوضاع را مدیریت کنند. مدیریت بحران باید تعریف شده باشد. در بحث‌های عملیاتی نباید تمام دست‌اندرکاران حضور داشته باشند. در ایران همه دست‌اندرکاران با هم به میدان می‌آیند.
وی افزود: مدیرانی که سال‌ها در منطقه حاضر نشده‌اند به یکباره با یک عکاس و خبرنگار در منطقه حاضر می‌شوند و پاچه‌های شلوار خود را بالا می‌زنند و بیل به دست می‌گیرند! اینها نشان از بی‌تدبیری است، نه مدیریت. در هیچ کجای دنیا مسئولان با یک تیم خبری شتابان به محل سانحه نمی‌آیند؛ بلکه نقش هماهنگ‌کننده را بازی می‌کنند. وزارت کشور باید تنها متولی هماهنگی دستگاه‌ها باشد. در هنگام بحران؛ هر گروهی ساز خود را می‌زند. دولت هم می‌گوید با من هماهنگ نکرده‌اند و سرِ خود وارد عمل شده‌اند.
اشرف منصوری با بیان اینکه عدم تخصص و خبرگی در بحث امداد سبب تشدید تلفات می‌شود، افزود: کنترل و مدیریت بحران نیازمندِ سازماندهیِ نیروهایِ متخصص است. الزامی وجود ندارد که تمام نیروهای متخصص در آن واحد به منطقه اعزام شوند. این یعنی تصمیم‌گیری باید مبتنی بر عقل باشد نه احساس. واکنش‌های هیجانی نباید در هنگام بروز فجایع، هدایت‌گر ما باشند.
گفتگو: پیام عابدی
