گزارش ایلنا از وضعیت نیروی‌های شاغل در مدارس غیردولتی؛
معلمانِ آزاد چه زمانی «معلم» محسوب می‌شوند؟
معلمان آزاد شاغل در مدارس بخش خصوصی، بسیار کمتر از معلمان رسمی دریافتی دارند. در خیلی از مدارس حتی حق بیمه آنها نیز مرتب واریز نمی شود. مسئولان آموزش و پرورش اما می‌گویند در حال تدوین آیین‌نامه‌ای هستیم که این مشکلات را مرتفع خواهد کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، از حدود بیست سال پیش که مدارس غیردولتی پا به عرصه وجود گذاشتند، معلمان و نیروی کار شاغل در این مدارس، همواره یک دغدغه مشترک داشته‌اند؛ شرایط شغلی‌ای که به هیچ وجه رضایت‌بخش نیست. در مقایسه با معلمان رسمی و کارمندان وزارت آموزش و پرورش، معلمانِ مدارس غیردولتی از حقوق و مزایای بسیار کمتری برخوردارند. دستمزدشان به مراتب پایین‌تر است و در موارد بسیاری از بیمه و خدمات رفاهی و حمایتی خبری نیست. تابستان‌ها و تعطیلات نوروز نیز به عنوان تعطیلات بدون حقوق برای معلمان آزاد، اجباری‌ست.
معلم آزاد استان قزوین که خودش را «یداللهی» معرفی می‌کند گرچه مشخص است نام واقعی او نیست، می‌گوید: بیش از ده سال است که در مدارس غیرانتفاعی مختلف کار می‌کنم. بگذریم از اینکه به طور متوسط ماهی پانصد تا نهایت ششصد هزار تومان دریافتی دارم. با ده سال سابقه تدریس، شاید به زحمت دو سال سابقه بیمه داشته باشم که آنهم منقطع و با فاصله است.
به گفته "یداللهی" معلمان رسمی با ساعات موظفی‌شان که برای مقطع متوسطه ۲۴ ساعت در هفته است، حقوق کامل می‌گیرند یعنی خیلی بیشتر از حقوق قانون کار.
او می‌گوید: «حقوق ما جور دیگری محاسبه می‌شود؛ خیلی به ما لطف داشته باشند، حداقلِ قانون کار را تقسیم بر ۴۴ ساعت موظف کارگران می‌کنند و حق‌الزحمه یک ساعت ما را محاسبه می‌کنند. آن وقت اگر ما ۲۴ ساعت در هفته تدریس کنیم، بیش از ۶۰۰ هزار تومان نمی‌توانیم درآمد داشته باشیم. وقتی هم اعتراض می‌کنیم، می‌گویند دو دو تا می‌شود چهار تا. ما براساس قانون، حقتان را داده‌ایم. یکی نیست بگوید پس چرا رسمی‌ها که همین تعداد ساعت درس می‌دهند، چند برابر ما دریافتی دارند؟ این تفاوت آشکار، نه برابری است، نه حق و نه عدالت.»
اظهارات "یداللهی"، مصداق عدم رعایت قانونِ کار یکسان- مزد یکسان و عدالت در نظام پرداختی‌هاست. در آموزش و پرورش نیز مانند خیلی از ارگان‌ها و نهادهای دولتی دیگر از قبیل مخابرات و وزارت نیرو، افراد مختلف برای کار یکسان، دستمزدهای متفاوتی دریافت می‌کنند و این، نقض آشکار مقاوله‌نامه ۱۰۰ سازمان جهانی کار است که از قضا ایران نیز به آن پیوسته‌است.
پیش از این، خیلی‌ها از عملکرد موسسان مدارس غیردولتی و عدم نظارت آموزش و پرورش بر سازوکارهای حاکم بر این مدارس انتقاد کرده‌اند. چندی پیش، سیدکاظم دل‌خوش (عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی) با تأکید بر اینکه علاوه بر بحث آموزش رایگان، عدالت در پرداخت حقوق باید موردتوجه قرار گیرد، گفت: معلمان آزادِ شاغل در مدارس غیردولتی باوجود اینکه در بخش خصوصی مشغول به کار هستند باید طبق قوانین خاص تعیین شده در مجلس، حقوق دریافت نمایند؛ اما آنچه امروز از شواهد مشخص است، دریافتی حقوق معلمان براساس قانون موجود، صورت نمی‌گیرد.
این نماینده مجلس معتقد است که مجلسیان باید تمام قد به مسئله معلمان آزاد ورود کرده و پیگیر مطالبات آنها باشند. به همین دلیل از حمایت میرزاده (سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی) در ارتباط با وضعیت شغلی معلمان آزاد پرسیدیم. میرزاده می‌گوید: قانون، مشخص‌کننده‌ی تکلیفِ موسسان مدارس غیردولتی و نیروهای شاغل در آنهاست و اتفاقا در این زمینه شفافیت و صراحت نیز دارد.
او در ارتباط با این قانون می‌افزاید: کلیات به‌کارگیری نیروهای غیردولتیِ آموزش و پرورش، در مجلس مصوب شده و به آموزش و پرورش نیز ارائه شده و احتمالا در حال حاضر در مرحله عملیاتی شدن است.
به گفته این نماینده مجلس، جزئیات اشتغال معلمان در مدارس غیردولتیِ مختلف متفاوت است. ممکن است معلمی در یک مدرسه دو ساعت تدریس داشته باشد و معلم دیگر ده ساعت؛ لذا نمی‌توان اشتغال معلمان آزاد و ساعات کاری آنها را با کارگران شاغل در کارخانه‌ها یا کارمندان دولت مقایسه کرد.
او در پاسخ به این پرسش که چطور می‌توان محاسبات پرداخت حقوق این معلمان را با استناد به قانون کار انجام داد، می‌گوید: مبنا برای این معلمان قانون کار است و دستمزد، بر حسب تعداد ساعات تدریس پرداخت می‌شود. اما در کلیاتی که تصویب شده، بیمه الزامی است و نمی‌توانند موسسان مدارس، از پرداخت حق بیمه که آن هم به ازای ساعات اشتغال محاسبه می‌شود، طفره بروند.
این نماینده مجلس در پاسخ به این سوال که تکلیف معلمی که ۲۴ ساعت در هفته درس می‌دهد ولی براساس قانون کار، حقوق کامل نمی‌گیرد، چه می‌شود، می‌گوید: معلم که نمی‌تواند ۴۴ ساعت در هفته یا از صبح تا شام درس بدهد؛ هر چند ساعتی که تدریس داشته باشد، مزدش را براساس همان ساعات می‌گیرد و البته شرایط کاری معلمان در مدارس مختلف و در مقاطع تحصیلی متفاوت، با هم فرق دارد. اجازه بدهید دستورالعمل اجرایی و جزئیات آن را خود دولت مشخص کند.
ارجاع سخنگوی کمیسیون آموزشِ مجلس به دولت، ما را به سمت مسئولان آموزش و پرورش هدایت می‌کند. مجتبی زینی‌وند (رئیس سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی آموزش و پرورش) در گفتگوی پیش‌رو بر صدور آیین‌نامه‌ای در ارتباط با اشتغال معلمان آزاد در آینده‌ای نزدیک تاکید می‌کند. اما از جزئیات آن اطلاع چندانی نمی‌دهد. او می‌گوید: نپرداختن حقِ بیمه‌ی معلمان آزاد، تخلفی است که به آن رسیدگی خواهد شد:
بسیاری از معلمان آزاد از شرایط شغلی‌شان ناراضی‌اند و می‌گویند دریافتی ما از حداقلِ مصوب قانون کار نیز کمتر است و حتی خیلی از مدارس، ما را بیمه نمی‌کنند. این شرایط نابسامان را چطور تحلیل می‌کنید؟
اساس بر این است که حتما موسسان مدارس غیردولتی باید معلمان را بیمه کنند و حقوق و مزایای آنها را براساس قانون کار بپردازند. اگر غیر از این باشد و کسی به ما اطلاع بدهد، حتما پیگیری می‌کنیم.
اگر مدیر مدرسه‌ای این الزامات را رعایت نکند، وظیفه نظارت برعهده کیست؟ آموزش و پرورش یا وزارت کار؟
آموزش و پرورش نظارت می‌کند.
یعنی معتقدید همه مدارس غیردولتی در همه شهرها، همه معلمان شاغل را بیمه کرده‌اند؟ چون خیلی از معلمان می‌گویند بیمه نداریم.
اساس بر این است که حتما بیمه داشته باشند.
در صورت تخلف، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر مواردی باشد که معلمی بیمه نشده باشد، حتما برخورد می‌شود. چون در الگوی تعیین شهریه هم که برای موسسان مدارس غیردولتی تدوین و ابلاغ شده، یکی از آیتم‌های اصلی، بحث بیمه‌ی همکاران شاغل در این مدارس است و اگر این الزام را رعایت نکرده باشند، باید پاسخگو باشند.
یعنی حتی ممکن است در صورت تخلف، مجوز این مدارس لغو شود؟
بحثِ لغو مجوز مدرسه نیست؛ چون ما نمی‌توانیم برای هر موضوعی، مجوز را لغو کنیم؛ اما برخورد می‌کنیم. راهکارهای برخورد از حیث قانونی متنوع است. لغو مجوز، قدم آخر است. اما به هر طریق باید برخورد قانونی صورت بگیرد. حالا راهکارها متفاوت است؛ تذکر می‌دهند؛ یا تخلف در بحث تعیین شهریه مدارس تاثیرگذار است.
اگر تذکرات را رعایت نکردند، آیا کار به لغو مجوز می‌کشد؟
ابتدا تذکر می‌دهند و راهکارهای دیگر را امتحان می‌کنند؛ به عنوان آخرین مورد ممکن است سراغ مجوز هم بروند؛ اما لغو مجوز راهکار برخورد با تخلفات این‌چنینی نیست.
معلمان آزاد که لزوما ۴۴ ساعت در هفته تدریس نمی‌کنند؛ پس اساسا براساس قانون کار، حقوقشان که ساعتی محاسبه می‌شود، خیلی کم می‌شود. این مشکل را چطور حل می‌کنید؟
یک آیین‌نامه اجرایی در دست تدوین داریم. با کارشناسان حقوقی جلساتی داشته‌ایم و در بحث ۲۴ ساعت و ۴۴ ساعت، در حال رایزنی و کار کردن هستیم. فعلا در مرحله تصمیم‌گیری هستیم.
یعنی آیا این امیدواری وجود دارد که در آینده‌ای نه چندان دور این معلمان آزاد با ۲۴ ساعت تدریس در هفته، بتوانند حقوق کامل دریافت کنند؟
روی این موضوع با جدیت در حال کار کردن هستیم که به نتیجه برسیم و به دولت پیشنهاد بدهیم. حداقل دو ماه است که در حال کار روی این موضوع هستیم. مشکلاتی در این بحث وجود دارد؛ یکسری قوانین از قبل وجود داشته که باید بتوانیم آنها را اصلاح بکنیم. در نهایت به دنبال این هستیم که شرایط به گونه‌ای تسهیل شود که معلمان ضرر نکنند.
در حال حاضر کسی که حدود بیست ساعت تدریس هفتگی دارد، فقط نصف حقوق مصوب قانون کار را می‌گیرد؛ مثلا اگر حداقل دستمزد، نهصد هزار تومان باشد، فقط چهارصد و پنجاه هزارتومان دریافتی دارد؛ آیا این اوضاع تغییر خواهد کرد؟
از آنجا که در مرحله تدوین آیین‌نامه اجراییِ مدارس هستیم، شاید بیان این قضیه در شرایط فعلی خیلی به صلاح نباشد. در دو یا سه هفته آینده همه چیز مشخص می‌شود. مطمئن باشید به زودی این گروه از معلمان تعیین تکلیف می‌شوند.
این سوال و جواب‌ها و پیگیری‌ها بازهم نمی‌تواند به ما در باز کردن گره‌های کور موجود کمک کند. بازهم مشخص نیست با این شکل از به‌کارگیری معلمان در مدارس غیردولتی و تبعیضی که در دریافتی‌ها و مزایای شغلی میان معلمان رسمی شاغل در مدارس دولتی و معلمان آزادِ شاغل در بخش خصوصی وجود دارد، تکلیف قانونِ کار یکسان-مزد یکسان و مقاوله‌نامه‌ی الزام آورِ شماره‌ی ۱۰۰ سازمان جهانی کار چه خواهد شد و بازهم مشخص نیست معلمان آزاد چه زمانی قرار است به اندازه همکارانِ رسمی‌شان در بخش دولتی، «معلم» محسوب شوند؟
گزارش: نسرین هزاره مقدم
