کار در عمق چاه؛ بدون بیمه و اکسیژن

سه کارگر بر اثر گاز گرفتگی چاه در گنبد کشته شدند، ریزش دیواره چاه کارگری را محبوس کرد، کارگری بر اثر ریزش کانال  فاضلاب کشته شد... اخبار و آمارها نشان می‌دهند کارگران چاه کن در معرض پرخطرترین حوادث کار قرار دارند. در این میان نکته قابل تأمل این است که با وجود شرایط خطرناک کار در اعماق چاهها و فاضلاب‌ها کارگران مقنی نه پوشش بیمه ای دارند و نه از کمترین امکانات ایمنی برخوردارند.

حوادثی که برای این کارگران اتفاق می افتد بسته به نوع کاری که در اعماق زمین انجام می دهند متفاوت است اما گازگرفتگی، ٰریزش دیواره های چاه و پاره شدن سیم بکسل حمل کارگر به اعماق زمین عمده ترین دلایل این حوادث بوده است.

سهم مالکان منازل در فاجعه

کارگران مقنی اغلب به صورت سنتی در حفر چاه‌های آب و فاضلاب مشغول به کارند. کارشناسان ایمنی می گویند، کارفرمایان بیشتر این کارگران صاحبان منازل هستند و یکی از عمده ترین مسائل مربوط به اجرا نشدن اصول ایمنی و بهداشت کار در مورد این کارگران «نامشخص بودن مسئولیت قانونی تامین امکانات ایمنی کار» توسط کارفرماست.

کوروش جمالی کارشناس ایمنی در این باره می گوید، طبق قانون مجتمع هایی که کار حفاری در آنها صورت می گیرد باید یک مسول ایمنی داشته باشند تا با در نظر گرفتن شرایط فردی و محیطی اجازه ی حفاری را صادر کند.

به گفته ی وی، در بسیاری از موارد عدم بکار گیری مسول ایمنی در مجتمع هایی که کار حفاری در آنها انجام می شود یکی از عوامل اصلی بروز حوادث در بین کارگران چاه کن است.

این کارشناس حفاظت و بهداشت کار می گوید سه مورد تجربه و توانمندی های فردی، وجود مسول ایمنی  و اخذ مجوز کار از سوی مسولین ایمنی از جمله مواردی هستند که اگر به طور جدی مورد توجه قرار گیرند میزان این حوادث کاهش می یابد. در این حالت اگر امکانات حفاظت فنی در کار فراهم نباشد و فرد مقنی هم از تجربه یا میزان سلامت کار برای این حرفه برخوردار نباشد مجوز فعالیت صادر نمی شود.

محل کار فاقد اکسیژن

 بارها شنیده ایم که کمبود اکسیژن مورد نیاز برای تنفس کارگران در حین عملیات حفر چاه  منجر به مرگ کارگر حفار شده است.

 به گفته ی کارشناسان ایمنی، از نظر پزشکی یک فرد سالم برای تنفس به فضایی نیاز دارد که غلظت اکسیژن هوای آن بطور طبیعی ۲۰ و ۹ درصد باشد اما در ‌‌نهایت غلظت ۱۹ و ۵ درصد اکسیژن هوا حداقل شرایط ایده‌آل برای تنفس یک فرد سالم است. چنانچه افت غلظت اکسیژن در محیط محصور اتفاق بیفتد و به ۱۲ درصد برسد، در این حالت فرد دچار بی‌هوشی آنی می شود که در صورت عدم رسیدگی می تواند تبعات جبران ناپذیری را در پی داشته باشد. برای حل این مشکل کارشناسان ایمنی راه حلی را پیشنهاد می کنند و آن هم استفاده از دستگاه‌های تهویه صنعتی قابل حمل  است که امکان گردش هوا در اعماق چاه را فراهم می کند و به این ترتیب می تواند از استمرار حوادثی که به مسمومیت و فوت کارگران چاه کن منجر می‌شود جلوگیری کرد.

خارج از محدوده صنف

از سوی دیگر مسئله ی اصلی مورد بحث در خصوص این کارگران وضعیت بیمه ی کارگران مقنی است. کارگران  چاه کن به همراه کارگران نصاب داربستهای ساختمانی و کارگران نصب کننده سقفهای شیروانی جزء کارگران ساختمانی محسوب نمی شوند و از بیمه ی اجباری کارگران ساختمانی برخوردار نیستند.

رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی استان مازندران در این باره می گوید، با وجود اینکه بارها در این خصوص پیگیری هایی انجام شده اما هنوز کارگران مقنی جزء کارگران ساختمانی محسوب نمی شوند.

به گفته‌ی هادی ساداتی در حال حاضر 16 رشته ی شغلی جزء مشاغل ساختمانی هستند که مشاغل مقنی، شیروان کوبها و داربست بندها جزء این 16 مورد نیستند و شاید به این دلیل که کارشان «امانی» است و به صورت کارمزدی و یا روزمزدی کار می کنند از مزایای بیمه محروم شده اند.

وی ادامه می دهد،این گروهها، استانداردهای سازمان فنی و حرفه ای را دارند اما چون جزء 16 رشته ی شغلی در صنعت ساختمان محسوب نشده اند جهت گرفتن کارت مهارت اقدام نمی کنند.

این فعال صنفی در ادامه به ضرورت وجود و استفاده از شیوه ی حفر سنتی در ایران می پردازد و در پاسخ به این پرسش که چرا هنوز بسیاری از حفاری ها در ایران به شیوه ی سنتی و به کمک نیروی انسانی صورت می گیرد می گوید، واقعیت این است که در حال حاضر هنوز سیستم نقل و انتقال فاضلاب شهری به طور کامل مکانیزه نشده و از طرفی سیستم خاک و کانی شناسی کشور هم به گونه ای است که در برخی موارد به دلیل وجود خاک رس  امکان حفاری به کمک ماشین آلات حفاری وجود ندارد و ما برخلاف بسیاری از نقاط دنیا،در بسیاری از موارد نیاز به حفاری به کمک نیروی انسانی داریم.

وی در این زمینه به حوادثی که برای کارگران مقنی در مناطق کویری اتفاق می افتد اشاره می کند و می گوید، در مناطقی مانند کرمان و یزد که اکثرا نوع خاک  به صورت لایروبی است کارگران حفار بیشتر با مشکل مواجه می شوند و به این دلیل است که بسیار در خبرها می شنویم مواردی مانند ریزش دیوارهها ی چاه  در این مناطق عامل حادثه دیدن کارگران شده است.

گفتنی است بر اساس آخرین گزارش های منتشره از سوی پزشکی قانونی  در سال 90، تنها در سال 89 تعداد ۵۶ کارگر چاه کن براثر گاز گرفتگی در چاه جان خود را از دست داده‌اند که این آمار نیز به نسبت سال ۸۸ رشدی ۱۹ درصدی را نشان می‌دهد.