جای خالی ملاحظاتِ ایمنیِ «مدیریت تغییر» در مدیریت ایمنی کشور

به گزارش خبرنگار ایلنا، نقش مدیریت «تغییرات» در رسیدگی به وضعیت ایمنی واحدهای تولیدی و خدماتی بسیار حیاتی است. در این رابطه کلیه تغییراتی که در مجموعه‌ها و بنگاه‌ها داده می‌شود، باید «پیوست» ایمنی نیز داشته باشد. به نظر می‌رسد جای خالی رعایت ملاحظات ایمنی در «مدیریت تغییر» و مدیریت ایمنی فرآیند در ایران حس می‌شود. 

شهرام غریب (مدرس ایمنی و کارشناس ارشد مدیریت ایمنی صنایع) در این رابطه می‌گوید: مدیریت «تغییر» رویکردی منسجم برای روبه‌رو شدن با یک تحول یا یک مرحله گذار برای رسیدن به اهداف مجموعه است که پنج مرحله: «برنامه‌ریزی، آماده‌سازی، اجرا، نظارت و ارزیابی» را باید داشته باشد. این مراحل چالش‌هایی را نیز دارد: از جمله چالش برآورد هزینه‌ها، مدیریت زمان و مواردی مانند آن. 

وی افزود: هرگاه تغییری را در یک سازمان کاری انجام می‌دهیم، هر بار صحبت از تغییر کنیم، مقاومت در برابر تغییر نیز وجود خواهد داشت. یکی از دلایل مقاومت مقابل تغییر، محدودیت‌ها و کمبودهای مالی برای تغییر است. گاهی منشاء مقاومت در برابر تغییر، منافع و تعارض منافعی است که ممکن است در اثر تغییر خدشه‌دار شوند. تغییرات اجرایی در مجموعه تولیدی می‌تواند نفعی که در طی سال‌ها برای افرادی ایجاد شده را از بین ببرد و به همین دلیل مقاومت‌هایی علیه آن انجام می‌شود. گونه دیگری از چالش‌ها و مقاومت‌ها این است که گاه تغییر برای افراد و نیروها سخت است و پرسنل و مدیران به تحول عادت ندارند. برخی نیز با تحول کنار نمی‌آیند. 

غریب تصریح کرد: در این شرایط افراد مجموعه اول آماده برای «تغییر» شوند و برای شکستن این مقاومت ابتدا باید «مزایا» و «ارزش» تغییر را برای آن‌ها مشخص و روشن کنیم. 

این کارشناس حوزه ایمنی تاکید کرد: در بحث ایمنی در برابر حوادث کار، هدف از سیستم «مدیریت تغییر»، کسب اطمینان از کنترل ریسک‌ها و خطرات کار است. این ریسک‌ها به دلیل ایجاد «تغییرات» به وجود می‌آیند. در تمامی بخش‌ها از جمله در نحوه عملکرد تجهیزات، تعمیرات ابزار، وارد کردن ابزارآلات یا روندهای جدید در کارگاه، تغییر متد و روش تولیدی و… تغییرات صورت گرفته این قابلیت را دارند که در صورت مدیریت نشدن، حادثه بیافرینند. 

این مدرس ایمنی خاطرنشان کرد: هر نوع تغییر از قبیل جابه‌جایی نیروی انسانی (از نیروی کار عادی تا تکنسین‌ها و مدیران) نیز ذیل فرآیند مدیریت تغییر برای جلوگیری از ریسک‌های شغلی درنظر گرفته شوند. 

وی اضافه کرد: بحث تغییر تجهیزات و تغییر در پروسه کاری، قابلیت ایجاد حادثه را دارند. زیرا در روندهای درحال تغییر که در فرآیند کار وجود دارند، برای نیروها ناآشناتر هستند و یا تغییر در فرآیند کار می‌تواند تمامی الگوهای قبلی درباره جلوگیری از وقوع حادثه را برهم بزند. در حوزه ایمنی، «تغییر» یک تصمیم آگاهانه درمورد جایگزینی، تعویض یا کم و زیاد کردن یک امر فنی است. این امر فنی می‌تواند شامل یک نفر، یک قطعه، یک مجموعه یا حتی روند باشد. لذا «مدیریت تغییر» یک مدیریت هوشمندانه بر پایه تحلیل اصولی در جهت پیشگیری از خطرات است. 

غریب تصریح کرد: راه‌اندازی یک واحد یا دستگاه برای اولین بار، وارد کردن تعداد معینی از پرسنل جدید در یک فضا برای اولین بار، وارد کردن یک تجهیز جدید و مواردی مانند این همگی نیازمند اجرای ملاحظات «مدیریت تغییر» هستند. ما این فرآیند را ذیل پروسه استاندارد و جهانی موسوم به PSSR (pre startup safety review) {«بازبینی و بررسی ایمنی پیش از راه‌اندازی»} نیز می‌بینیم. تغییر در دستورالعمل‌های کار و تغییر نوع پیمان کار و تغییرات مدیریتی کلیدی، از جمله مواردی هستند که در PSSR باید مورد توجه قرار گیرند. 

این کارشناس حوزه ایمنی تاکید کرد: مدیریت تغییرات سازمان واحد تولیدی، نیازمند دستورالعمل‌های مشخص است. ایجاد هر نوع تحول و تغییری، باید از جنبه تاثیر آن بر سلامت و ایمنی کار مدنظر قرار داد. باید دید تغییری در یک دستگاه یا اضافه کردن یک روند یا تجهیز جدید، چه تاثیری در سلامت کارکنان مجموعه دارد و آیا با اجزای تغییر نکرده دیگر، ممکن است شرایطی را رقم بزند که منجر به بروز حادثه در کارگاه شود؟ 

این مدرس ایمنی صنایع گفت: تغییرات اداری، تغییرات در ساعت و زمان کاری، تغییرات در مدت زمان کار و تعمیرات و تعمیر در تیم‌ها، همگی نیازمند مدیریت تغییر هستند. نزدیکی و هماهنگی ناگزیری بین مدیریت تغییر و پیش راه‌اندازی ایمنی وجود دارد. به همین علت یکی از اصلی‌ترین موضوعات بحث «ایمنی فرآیند» بحث «مدیریت تغییر» در مجموعه‌هاست که بی‌توجهی به آن موجبات بروز حادثه یا بیماری شغلی را به راحتی فراهم می‌کند. 

وی افزود: تغییراتی که می‌تواند اثرات خطرناک و حادثه آفرین ایجاد کند، بسیار حساس است. تغییر و تحول در کارگاه، یک امر جداناشدنی از سیستم‌های کاری و واحدها محسوب می‌شود و تقریباً تمامی واحدها را در بر می‌گیرد. پرفسور ماستکانتر، به‌عنوان یک کارشناس مدیریتی می‌گوید که شرکت‌های بزرگ ناگزیر یک فرهنگ دائم از تغییرات را دارند و از این جنبه کسی از تغییر راه گریزی ندارد. 

غریب گفت: مدیریت تغییر شاخه بزرگی از علم مدیریت است. تا زمانی که نقص محدودیت رخ ندهد، تغییر موردنیاز به نظر نمی‌رسد. اما وقتی مهندسان نقصی می‌بینند، ناگزیر در بررسی تیم کارشناسی تغییراتی ضروری درنظر گرفته شده و پیشنهاد می‌شود. مبانی فنی برای تغییر پیشنهادی ملاحظات و پیوست‌هایی دارد که یکی از آن‌ها تاثیر این تغییر بر ایمنی و سلامت محیط و کارکنان است. همه کارکنان و ذی نفعان باید در سلامت به سر به ببرند و تغییرات نباید به این سلامت آسیب بزند. 

این کارشناس فنی حوزه ایمنی اظهار کرد: در ایران اما از آنجا که به موضوع مدیریت به‌عنوان یک علم توجه نمی‌شود، لذا شاهد این واقعیت هستیم که گاه تغییرات بدون وجود پیوست‌های مختلف و ملاحظات، به‌عنوان اقدامی سلیقه‌ای از سوی مدیران انجام می‌شود و شاید اجزاء در بسیاری از موارد آمادگی پذیرش تغییر را نداشته باشند. لذا بخش قابل ملاحظه‌ای از حوادث می‌تواند در فرآیند تحول یا تغییر و برخلاف انتظار پرسنل و نیروها ناگهان رخ دهد. 

وی اضافه کرد: در شرکت‌های مدرن ممکن است صحبت از مدیریت تغییر و MOC (Management of change) شود اما در عمل ضوابط و روابطی که بر آن و به ویژه در حوزه ملاحظات و پیوست‌های ایمنی آن لازم است به آن توجه شود، به هیچ وجه مورد عنایت قرار نمی‌گیرد. حتی یک شخص می‌تواند با تغییر خود یک سیستم را دستخوش مشکلات ایمنی گسترده کند. وقتی با متغیرها در صنایع درگیر هستیم، با کوچکترین تغییر در جریان برق، دما، سطح، ارتفاع، برخوردهای مکانیکی و تغییر دیگری، احتمال بروز حادثه‌ای که از قبل پیش‌بینی نمی‌شده، افزایش خواهد یافت. 

این مدرس ایمنی بیان کرد: هرکدام از متغیرات دچار نوسانات شود، تجهیزات و ابزار را دچار تغییر می‌کند. کم و زیاد شدن تیراژ کار یک دستگاه می‌تواند یک شبنم درون دستگاه ایجاد کند و در نتیجه هر تغییری باید توسط تیم‌های ایمنی چک شود. بعضی از تغییرات شاید ظاهرا کوچک به نظر برسد اما هر تغییر کوچک در سیستم بزرگ می‌تواند تغییرات زیادی را ایجاد کند. لذا باید هر تحولی مورد بررسی ایمنی قرار گیرد که متاسفانه در این مورد توجهی را در کشورمان مشاهده نمی‌کنیم.