گزارش سازمان جهانی کار درباره چالش‌های دورکاری/ از افزایش فشار کار تا کاهش هزینه‌های کارفرما
حداقل ۲۳ میلیون نفر تنها در آمریکای لاتین و کارائیب به دورکاری اینترنتی روی آورده‌اند، در حالی که حدود ۵۶۰ میلیون نفر (حدود یک پنجم کل ۳میلیارد شاغل جهان) در سراسر جهان این کار را انجام می‌دهند.
به گزارش خبرنگار ایلنا به نقل از مجله تایمز «برابری»، اکثر کارشناسان بر این مسئله توافق دارند که پس از همه‌گیری کرونا و گسترش اقتصاد حوزه فضای مجازی (گیگ اکانومی)، دورکاری و اشکال ترکیبی مختلف که کار چهره‌به‌چهره و کار از راه دور را با هم ترکیب می‌کند، بسیار رواج یافته است.
طبق این گزارش، در طول دوره گسترش کرونا، کار از خانه به یک ضرورت تبدیل شد و این وضعیت اضطراری منجر به افزایش بی‌سابقه تعداد افرادی که از خانه کار می‌کنند، شده است. بر اساس گزارش سازمان جهانی کار (ILO)، حداقل ۲۳ میلیون نفر تنها در آمریکای لاتین و کارائیب به دورکاری اینترنتی روی آورده‌اند، در حالی که حدود ۵۶۰ میلیون نفر (حدود یک پنجم کل ۳میلیارد شاغل جهان) در سراسر جهان این کار را انجام می‌دهند. این گسترش شتابان سناریویی را ایجاد کرده که پر از فرصت و چالش است.
در اتحادیه اروپا، دورکاری در حال حاضر ۱۸درصد مشاغل کارگران کشورهای حوزه این اتحادیه را تشکیل می‌دهد. این میزان حدود ۲۰درصد کل مشاغل قاره اروپا را شامل می‌شود. در این حوزه فنلاند، لوکزامبورگ و ایرلند با بالاترین درصد پیشتاز هستند. آلمان، به نوبه خود، ارائه امکان کار از خانه را برای محل‌های کار اجباری کرده است، مگر آنکه دلایل عملیاتی برای انجام این کار وجود نداشته باشد.
کارولینا ویدال لوپز (دبیر کنفدرال زنان، برابری و شرایط کاری اتحادیه کارگری اسپانیایی CCOO) می‌گوید این یک جنبه بسیار مثبت دارد. «این شکلی از سازماندهی کاری است که می‌تواند هم برای شرکت‌ها و هم برای کارگران مفید باشد.» طبق گزارش موسسه ملی آمار، در اسپانیا، جایی که ۱.۷ میلیون نفر از راه دور کار می‌کنند، میانگین نرخ دورکاری در بین کارمندان بیش از هشت نفر از ده است.
یک گزارش فنی که به طور مشترک توسط ILO و سازمان بهداشت جهانی تهیه شده است، تأیید می‌کند که کار از راه دور همزمان مزایا و خطراتی را برای سلامت کارگران این حوزه ایجاد می‌کند. از یک طرف، کار از خانه به تعادل بین کار و زندگی شخصی کمک می‌کند، ساعات کاری انعطاف پذیرتر را برای کارگران امکان‌پذیر، فعالیت بدنی را تسهیل کرده و ترافیک جاده‌ای و زمان رفت‌وآمد را کاهش می‌دهد، اما از سوی دیگر، می‌تواند منجر به افزایش ساعات کاری شده و باعث شود کارکنان هزینه‌های عملیاتی را که باید توسط شرکت‌ها تقبل شوند (از اتصال اینترنت و برق خانگی گرفته تا سایر هزینه‌ها) خود متقبل شوند.
پژوهش یادشده این شعار را سرلوحه قرار می‌دهد: «کار از راه دور بله! اما گسترش آن مستلزم شرایط کاری و حقوق کار خاص این حوزه است». کارگران این حوزه و اتحادیه‌های آن‌ها باید چانه زنی جمعی را در بحث تامین الزامات حقوقی و زیرساخت‌های اقتصادی این نوع از مشاغل آغاز کنند؛ زیرا کار از خانه پیامدهای یکسانی در زمینه‌هایی مانند بهداشت حرفه‌ای یا بازرسی کار ندارد، چه اینکه مکان انجام بازرسی برای بررسی شرایط کار کارگر در این نوع مشاغل بسیار پیچیده‌تر است.
ویدال لوپز می‌گوید: علاوه بر این، دورکاری در برخی مشاغل امکان‌پذیر نیست. کار از راه دور در زمانی که ما نمی‌توانستیم سفر کنیم گسترش یافت و از ما خواسته شد فضایی را در خانه‌هایمان ایجاد کنیم تا اقتصاد متوقف نشود. سپس شاهد گسترش سریع ابزارهای مجازی بودیم که تا همین اواخر آن را تقریباً آینده‌نگرانه می‌دانستیم. تمرکز ویژه بر حفظ اقتصاد در شرایط کرونایی باعث ایجاد شرایط جدیدی در زندگی کارگران شد، اما چیزهایی وجود داشت که در آن زمان مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفتند.
در بسیاری از موارد، کارگران مجبور بودند هزینه‌های اضافی را متقبل شوند. شرکت‌ها هزینه دریافت اینترنت را پرداخت نکردند. آن‌ها همچنین اقلام مناسبی را که یک کارگر باید داشته باشد، مانند یک صندلی اداری مناسب برای بدن، ارائه نکردند. حتی گاهی بحث می‌شد که کارگر پولی برای حمل و نقل خرج نمی‌کند و در نتیجه برخی کارفرمایان می‌خواستند به این بهانه حقوق کارگران خود در حوزه اقتصاد فضای مجازی را کاهش دهند! این امر منجر به تدوین مقرراتی شد که در آمریکای لاتین توسط کشورهایی مانند آرژانتین، شیلی و مکزیک حمایت شد.
پیشرفت یا پسرفت برای زنان؟
خطر دیگری که به زودی ظاهر شد، جدایی فزاینده مبهم بین کار و اوقات فراغت است. هنگام کار در خانه، کارگران غالباً کنترل زمان را از دست می‌دهند و این عواقب متمایز جنسیتی دارد. در مورد زنان، این شکاف ها، نابرابری‌ها را برجسته‌تر می‌شود. از یک سو روز کاری تمدید می‌شود، اما از سوی دیگر، به‌دلیل نقش اجتماعی‌ای که برای زنان به عنوان خانه‌دار یا مراقب کودکان قائل می‌شوند، فشار کاری چند برابر می‌شود. و اگر در شرایط یک بیماری واگیردار مثل کرونا باشیم، به این معنی است که احتمال وجود افراد بیمار در خانه نیز زیاد است. و اگر بچه‌ها در مدرسه نباشند، زنان شاغل در این حوزه بیشتر با فشار کار سروکار خواهند داشت و هر کاری را که یک خانواده مستلزم آن است، همزمان توسط زنان انجام می‌شود.
کار از راه دور همانطور که اتحادیه‌های کارگری به ما یادآوری می‌کنند، تا آنجا که هر شکلی از سازمان کاری که با نیازهای تولید و نیازهای کارگر سازگار باشد، مثبت است. با این حال، دبیر کنفدراسیون CCOO اسپانیا تأکید می‌کند: «این نوع کار، یک امکان برای تعادل بین کار و زندگی نیروی کار نیست، بلکه یک اقدام از سوی کارفرما در جهت سازماندهی شدیدتر کار است.»
مانند هر پدیده پیچیده اجتماعی، ظهور دورکاری یک موضوع شبیه شمشیر دو دم است، هم نور و هم سایه ایجاد می‌کند. برای مثال، تحقیقات کالینا عرباجیوا و پائولا فرانکلین از مؤسسه اتحادیه کارگری اروپا نشان می‌دهد که تغییرات تحمیل‌شده توسط دورکاری نیازمند چارچوب قانونی است که از توانایی کارگران برای جدا کردن زمان کار از زندگی خصوصی‌شان را تضمین می‌کند. از این نظر، «حق قطع ارتباط اینترنتی» (داشتن ساعاتی برای دیس-کانتک) یک موضوع مهم برای کارگران دورکار فعال در فضای مجازی محسوب می‌شود.
