در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
کار برای کودکان حتی در مخاصماتِ مسلحانه/ استفاده از کودکان در منازعات نظامی جرم جنگی است
یک پژوهشگرحقوق بین‌الملل عمومی گفت: کودکان به عنوان بخشی از جامعه که به بیشترین حمایت در برابر خشونت و آزار جنسی و سوء‌تغذیه و شرکت در مخاصمات مسلحانه نیاز دارند معمولاً در دوران تنش و نزاع مسلحانه به فراموشی سپرده می‌شوند و در این فضای بی‌کیفری به فراخور مورد استفاده نیروهای نظامی قرار می‌گیرند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، محمدمهدی سیدناصری (پژوهشگرحقوق بین‌الملل عمومی و مدرس دانشگاه) در خصوص استفاده از کودکان در مخاصمات مسلحانه گفت: یکی از اصلی‌ترین قربانیان جنگ‌های بشری در طی تاریخ کودکان هستند. آن‌ها کسانی هستند که در جنگ‌ها کشته می‌شوند، مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، خانه و خانواده خود را از دست می‌دهند و با فقدان آموزش و بهداشت با جنگ‌ها عمیق روحی مواجه می‌گردند. کودکان به عنوان بخشی از جامعه که به بیشترین حمایت در برابر خشونت و آزار جنسی و سوء‌تغذیه و شرکت در مخاصمات مسلحانه نیاز دارند معمولاً در دوران تنش و نزاع مسلحانه به فراموشی سپرده می‌شوند و در این فضای بی‌کیفری به فراخور مورد استفاده نیروهای نظامی قرار می‌گیرند. کودکانی که به عنوان سرباز مورد استفاده نیروهای نظامی قرار می‌گیرند مأمور به اعمال خشونت‌هایی می‌شوند که تأثیر آن‌ها بر روانشان غیرقابل انکار و بعضاً غیر قابل درمان است. این عده سربازانی هستند که در سنین زیر ۱۸ سال شاهد فجیع‌ترین جنایات، قتل، ویرانی و… هستند و از طرفی به دلیل اثرپذیری و تربیت‌پذیری در محیطی خشن خود عاملان جنایات فجیع‌تری در آینده خواهند بود. کارکودک از جمله مصادیق قدیمی نقض حقوق بشر است.
وی بیان کرد: واقعیات دردناک زندگی این افراد بی‌پناه موجب شده تا از دهه آخر قرن پیشین، حقوق کودک و سپس کار کودک مورد توجه جامعه بین المللی قرار گیرد. کار کودک در جهان امروز به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست. به این دلیل که کار کودک، کودکان را از دوران کودکی خود ازجایگاه انسانی آن‌ها محروم می‌سازد و برای رشد فیزیکی و روانی آن‌ها زیان‌آور است. امروزه یکی از مسایل مهمی که قانون گذاران، حقوقدانان، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان بین المللی و داخلی به ان توجه می‌کنند کودکان کار و معضلات ناشی از کار کودک است. زیرا کودکان امروز امید و سرمایه ملی فردای جامعه خود هستند و چشم امید آینده یک جامعه به کودکان امروز است. کودک به عنوان یک انسان دارای حقوق اساسی و مشترک با سایر انسان‌ها است. حقوقی که از آن به عنوان حقوق بشر یاد می‌شود.
این استاد دانشگاه گفت: کودکان سرباز، کودکان زیر ۱۸ سال هستند که به عنوان کادر غیر قانونی نیروهای نظامی یا نیروهای مسلح به عنوان مبارز، آشپز، باربر، پیغام بر و غیره به کار گرفته می‌شوند. استفاده از کودکان در مخاصمات مسلحانه بدترین فرم کار کودک، تجاوز به حقوق کودک و یک جرم جنگی در نظر گرفته می‌شود. کنوانسیون شماره ۱۸۲ سازمان بین المللی کار تحت عنوان بدترین اشکال کار کودک استخدام اجباری کودکان را برای استفاده در مخاصمات مسلحانه به عنوان بدترین فرم کار کودک تعریف می‌کند. پروتکل اختیاری به کنوانسیون حقوق کودک راجع به مشارکت کودکان در مخاصمات مسلحانه هرگونه به کار گیری داوطلبانه یا اجباری کودکان زیر ۱۸ سال را بوسیله نیروهای مسلح منع می‌سازد.
سیدناصری در خصوص کنوانسیون «بدترین اشکال کار کودک مصوب سال ۱۹۹۹» معروف به کنوانسیون شماره ۱۸۲ گفت: کنوانسیون بدترین شکل‌های کار کودکان، کنوانسیون ممنوعیت و اقدام فوری برای لغو بدترین نوع کار کودکان در سال ۱۹۹۹ میلادی به وسیلهی سازمان بین المللی کاردر بند شماره ۱۸۲ پیمان ILO تصویب شد. این یکی از ۸ بند پایه‌ای پیمان سازمان بین‌المللی کار ILO است. با تصویب این قطعنامه کشور خود را متعهد به اقدام فوری در زمینه حذف بدترین شکل کار کودکان می‌کند. در تاریخ مصوبات سازمان بین‌المللی کار از سال ۱۹۱۹ میلادی تاکنون این یک گام تند و سریع به جلو است. سازمان بین المللی کار در اعلامیه راجع به حقوق و اصول بنیادین کار بر محو موثر کار کودک تاکید ورزید. اهمیت این اعلامیه از آنجا روشن می‌شود که اعضای سازمان بین المللی کار را به صرف عضویتشان در این سازمان به رعایت، ترویج و تحقق اصول مرتبط با چهار حق زیر مکلف می‌سازد، حتی اگر به کنوانسیون‌های مربوط به آن‌ها نپیوسته باشند. این چهار حق عبارتند از:
۱- آزادی تشکیل اتحادیه و شناسایی موثر حق انعقاد پیمان‌های دسته جمعی
۲- محو تمامی اشکال کار اجباری
۳- محو تبعیض در استخدام و اشتغال
۴- محو موثر کار کودکان
وی ادامه داد: ذکر محو کار کودک در میان این حقوق بنیادین، نشان دهنده اهمیت این مسئله در نزد سازمان بین‌المللی کار است. اما همچنان نیاز به کنوانسیونی خاص در این خصوص احساس می‌شد. به همین خاطر، کنفرانس عمومی سازمان بین‌المللی کار، اولین اجلاس خود را پس از پذیرش اعلامیه فوق به بررسی تصویب کنوانسیونی مجزا راجع به این موضوع اختصاص داد. در نهایت در سال ۱۹۹۹ میلادی، کنوانسیون شماره ۱۸۲ تحت عنوان کنوانسیون بدترین اشکال کار کودک به تصویب رسید. هدف این کنوانسیون، ریشه کن کردن بدترین اشکال کار کودک در سراسر جهان است. ماده ۲ کنوانسیون بدترین اشکال کار کودک تعریفی از کودک ارائه می‌کند. از نظر این کنوانسیون منظور از کودک، کسی است که به سن ۱۸ سال نرسیده باشد. ماده ۳ کنوانسیون تصریح می‌کند: بدترین اشکال کار کودک عبارتند از:
۱- هر نوع شکل بردگی یا اعمالی نظیر بردگی همچون فروش و قاچاق کودکان، به کار گیری اجباری آن‌ها در جنگ
۲- استفاده از کودک برای فحشاء، تولید صور قبیحه و اعمال پورنوگرافیک
۳- استفاده از کودک برای فعالیت‌های غیر قانونی مخصوصا قاچاق مواد مخدر
۴- کاری که برای سلامت، امنیت یا اخلاق کودک زیان‌آور باشد
سیدناصری افزود: برآورد شده که بیش از ۴۰۰ هزار کودک زیر ۱۸ سال برای شرکت در مخاصمات مسلحانه به کار گرفته می‌شوند. آن‌ها عمدتاً به عنوان مبارز، پیغام بر، جاسوس و تدارکات مورد استفاده قرار می‌گیرند. هرچند دولت‌ها و مجامع بین‌المللی برای منع استفاده نظامی از کودکان تلاش کرده یا در آغاز انجام این کار هستند، اما همچنان بسیاری از گروه‌های سیاسی و نظامی در دنیا هنوز به ثبت نام از کودکان زیر ۱۸ سال ادامه داده و آن‌ها را به مبارزه و آموزش نظامی وادار کرده و در معرض خشونت، تجاوز، کار سخت و دیگر اشکال بهره کشی قرار می‌دهند.
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل گفت: آنچه که در ابتدا از یک «کودک سرباز» به ذهن متباتر می‌گردد یک پسر بچه با یک تفنگ بزرگ است، اما در واقع بیش از ۳۰ درصد کودکانی که در جنگ شرکت می‌کنند دختران هستند. دختران هم به عنوان آشپز و هم به عنوان کارگران جنسی به کار گرفته می‌شوند. تعدادی از دولت‌ها نه تنها کودکان را برای شرکت در جنگ استخدام می‌کنند بلکه آن‌ها را در معرض خطرات روانی و فیزیکی جنگ هم قرار می‌دهند. به عنوان مثال؛ علی رغم انکار مکرر دولت میانمار، شواهدی وجود دارد دال بر اینکه این دولت تعداد زیادی از کودکان را اغلب بالاجبار وارد نیروهای مسلح می‌کند و از آن‌ها برای نقش‌های جنگی و غیر جنگی استفاده می‌کند. در سومالی، دولت فدرال از کودکان در طول مبارزات شدید برای کنترل مگادیشو در اواخر سال ۲۰۰۶ میلادی استفاده کرد. همچنین در سودان، کودکان توسط نیروهای مسلح سودانی در دارفور و در جنوب کشور توسط ارتش آزادی خواه مردم سودان به خدمت گرفته شده‌اند.
وی تاکید کرد: وقوع مخاصمات مسلحانه اعم از داخلی و بین‌المللی، کودکان را که آسیب پذیرترین قشر جامعه بین‌المللی هستند تحت تاثیر قرار می‌دهد. از این رو، کودکان نیازمند حمایت ویژه حقوق بین‌الملل بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه هستند. دو قاعده کلی در مورد استخدام و به کارگیری کودکان در مخاصمات مسلحانه وجود دارند: ۱. کودکان نمی‌بایست در نیروها یا گروه‌های مسلح احضار شوند که همان شرکت مستقیم کودکان را شامل می‌شود. ۲. کودکان نباید اجازه یابند که در مخاصمات شرکت کنند که مقصود این قاعده، همان شرکت غیرمستقیم کودکان می‌باشد. رویه دولت‌ها این دو قاعده کلی را به منزله یک قاعده عرفی حقوق بین‌الملل در هر دو زمینه درگیری‌های مسلحانه بین المللی و غیربین‌المللی قابل اعمال می‌داند. استخدام کودکان به خدمت نظام، در اسناد بین‌المللی و همچنین در دستورالعمل‌های متعدد نظامی و قوانین داخلی بیشتر کشورها ممنوع اعلام شده است.
سیدناصری گفت: در سال‌های اخیر، دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی دولتی و غیردولتی کوشش‌های زیادی را برای انجام اقدامات ویژه حمایتی، تدوین و ایجاد استانداردهای بین‌المللی در جهت مبارزه و مهار نمودن مقوله سربازگیری به عمل آورده‌اند. هنجارهای بین‌المللی موجود حمایت از کودکان در درگیری‌های مسلحانه را دربرمی‌گیرند. از یکسو، موازین بین‌المللی حمایت از کودکان در درگیری‌های مسلحانه در قالب حقوق قراردادی و عرفی وجود دارد و از سوی دیگر، در کنار دستاوردهای چشمگیر اسناد قراردادی، شورای امنیت، مجمع عمومی و دبیرکل سازمان ملل نیز فعالیت‌های قابل توجهی را در زمینه حمایت از کودکان در مخاصمات مسلحانه انجام داده‌اند. در آخر می‌توان گفت که آینده را انسان‌هایی می‌سازند که امروز کودک‌اند، کودکان ما امروز نیاز دارند که خوب زندگی کنند و به حقوق‌شان برسند.
