وضعیت کارگران مهاجر چگونه است؟
از "اشتغال" مانده و از "کشور میزبان" رانده شده‌اند/ سوءاستفاده کارفرمایان تمامی ندارد/ هشت میلیون فرصت شغلی از بین رفته است
آمارهای جهانی نشان می‌دهد، کارگران مهاجری که با هدف اشتغال در کشور میزبان کار می‌کردند؛ روزگار را به سختی سپری می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «رجیمان کوتاپِن» محقق و روزنامه‌نگار در حوزه کار است و به مشکلات کارگران اهل کشورهای جنوب آسیا که در حوزه خلیج‌فارس اشتغال دارند، توجه می‌کند. این خبرنگار در گزارشی با عنوان «کارگران مهاجر جنوب آسیا در داخل و خارج از کشور با بحران شغلی روبرو هستند»، شرایط کاری آنها را وخیم توصیف کرده است.
نویسنده‌ی گزارش، اطلاعات خود را از مشاهدات میدانی و گفتگو با کارگران به دست آورده است. ترجمه این گزارش مفصل را که در Equal Times منتشر شده، در ادامه می‌خوانید:
«پیکی والسالا» یک زن مجرد ۴۵ساله اهل جنوب هند است که در فوریه ۲۰۲۰، با هدف اشتغال به عنوان یک کارگر خانگی به عمان مهاجرت کرد. هنگامی که پا به این کشور عرب زبان گذاشت، توسط کارفرما به جزیره کیش اعزام شد تا روادید توریستی خود را به ویزای کاری تغییر دهد. ۲۲ فوریه، پیکی برای انجام امور اداری وارد ایران شد؛ او تصور می‌کرد، چهار روز بعد به عمان بازخواهد گشت.
تصورات و پیش‌بینی‌های کارگر مهاجر با انتشار خبری مبنی بر شیوع ویروس کرونا در منطقه از بین رفت. او تصور می‌کرد که به راحتی ویزای خود را تغییر می‌دهد و پس از یک هفته به عمان بازمی‌گردد. وقتی صحبت از ویروس کرونا به میان آمد، تمام برنامه‌ها تغییر کرد. در ابتدا، کشور میزبان مرزهای هوایی خود را بست؛ پس از مدتی، ایران نیز اجازه ورود و خروج را نمی‌داد. شرایط بسیار نگران‌کننده بود، به دلیل اینکه زمان دقیق پایان محدودیت‌های اعمال شده، مشخص نبود.
کارفرمای عمانی، هزینه‌های دو هفته از زندگی او را تامین می‌کند. به گفته پیکی، کارفرما در جهت بهبود اوضاع در دو هفته آینده وعده‌های زیادی می‌دهد، اما هیچ تغییری صورت نمی‌گیرد.
بازگشت به عمان، آرزویی دست‌نیافتنی برای والسالا می‌شود؛ اینطور به نظر می‌رسید، او فقط برای ۱۴ روز در کیش اقامت خواهد داشت اما ۱۴۲ روز اقامت اجباری در ایران را تجربه می‌کند و برای تامین غذا با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کند. پس از مدتی، به دلیل ناتوانی در پرداخت صورتحساب هتل، از محل اقامتش اخراج می‌شود. اگرچه چندین سازمان اجتماعی در عمان از او حمایت کردند ولی پیکی روزگار سختی را تجربه می‌کند.
جولای ۲۰۲۰، والسالا سرانجام موفق می‌شود تا این منطقه توریستی را ترک کند و به همراه ۷۰۰ ماهیگیر هندی که در سواحل ایران در یک کشتی حضور داشتند، به کشور خود بازگردند. والسالا سابقه کار در دو کشور دیگر منطقه خاورمیانه یعنی عربستان سعودی و کویت را دارد؛ او تصور می‌کرد که برای کار به عمان بازخواهد گشت اما کارفرما قادر به استخدام مجدد این زن نبود.
پیش از شیوع ویروس مرگبار کووید ۱۹، حدود ۲۳ میلیون کارگر مهاجر در کشورهای حوزه خلیج‌فارس مشغول به کار بودند. صندوق بین‌المللی پول، پیش‌بینی جدیدی از وضعیت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس بر اساس شوک‌های دوگانه جهانی یعنی همه‌گیری ویروس کرونا و کاهش قیمت نفت، ارائه داد. این نهاد مدعی است، نرخ توسعه همکاری اقتصادی بحرین، کویت، قطر، عمان، عربستان‌سعودی و امارات‌متحده‌عربی، ۷.۱ درصد در سال ۲۰۲۰ بود.
سازمان بین‌المللی کار در گزارشی نوشت: آمارهای جهانی گویای افزایش نرخ بیکاری است؛ در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰، کشورهای عربی این اقلیم ۸ میلیون فرصت شغلی را از دست داده‌اند.
بیکاری، مولفه‌ای جدانشدنی از زندگی کارگران مهاجر است
موسسه حقوق بشر و تجارت، درباره کارگران مهاجری که همچنان در کشورهای میزبان اشتغال دارند، اظهار داشت: بسیاری در خوابگاه‌های تنگ و در شرایط نامساعد زندگی می‌کنند؛ هر لحظه، خطر بیکاری و عدم اجرای تعهدات از سوی کارفرما، آنها را تهدید می‌کند. کارگران به مرخصی اجباری بدون دستمزد فرستاده می‌شوند یا چاره‌ای جز پذیرش دستمزد ناچیز ندارند. گزینه نهایی؛ بازگشت به سرزمین مادری است درحالیکه هیچ شغلی برای مهاجرانی که به کشور خود بازگشته‌اند، وجود ندارد.
کارگرانی که به ناچار به خانه‌های خود بازگشته‌اند در کنار افرادی که نتوانسته‌اند سرزمین خود را برای شروع کار جدید ترک کنند، وضعیت نامساعدتری دارند. هیچ آمار دقیقی در ارتباط با تاثیر کرونا بر نیروی کار مهاجر وجود ندارد. اندک اطلاعات در دسترس، گویای وضعیت اسفبار این گروه کارگری است.
دو کشور آسیایی هند و بنگلادش که بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده نیروی انسانی هستند؛ در سال گذشته میلادی، روند نزولی صادرات را تجربه کردند. کانال «Emigrate» با هدف تضمین مهاجرت عادلانه توسط دولت هند راه‌اندازی شده‌است؛ بر اساس اطلاعات این کانال، در سال ۲۰۱۹، ۳۶۸ هزار و ۴۳ نفر با هدف اشتغال، مهاجرت کردند؛ این میزان با کاهش ۷۵ درصدی در سال گذشته میلادی به عدد ۸۸ هزار و ۶۹۴ تن رسید. همچنین آمارهای رسمی دفتر استخدام نیروی انسانی بنگلادش نشان می‌دهد، تعداد نیروی مهاجر در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ حدود ۷۴ درصد کاهش یافته است. این تعداد از ۷۰۰ هزار و ۱۵۹ نفر به ۱۸۱ هزار و ۲۱۸ نفر رسید.
اوضاع سخت معیشتی و تنگنای اقتصادی، والاسا را مجاب می‌کند تا به دنبال اشتغال در زادگاه خود باشد. در ماه سپتامبر، او در قبال ۱۰ ساعت کار روزانه، ۲۴۵ دلار آمریکا دستمزد ماهیانه می‌گرفت؛ این مزد، ۱۰۰ دلار کم‌تر از دریافتی او در کشور عمان است. در پایان هر ماه، پیکی باید ۴۰ دلار به عنوان حق کمیسیون به اداره کاریابی پرداخت کند.
به گفته این زن، بسیاری از کارفرمایان رفتار استثماری دارند و اجازه مرخصی استعلاجی را هم نمی‌دهند. همچنین محدودیت‌های ایجاد شده به دلیل ویروس کرونا شرایط کاری را سخت‌تر کرده است؛ اشتغال و سکونت در خانه‌های کارفرما که وضعیت نامعلومی دارند، مطلوب نیست و اوضاع نامساعد بازار کار، بسیاری از زنان خدمتکار را خانه‌نشین کرده است.
مزد روندی نزولی دارد
والاسا امیدوار است تا به کشور مطلوب خود بازگردد ولی این روزها، فرصت‌های زیادی در آن سرزمین وجود ندارد. اگر شغل مناسبی وجود داشته باشد، حقوق و مزایا بسیار ناچیز است. فوریه ۲۰۲۰، خدمتکاران در هر ماه حدود ۳۲۰ دلار دریافت می‌کردند اما در حال حاضر، دستمزد روندی نزولی دارد و دریافتی آنها در پایان ماه، حدود ۲۰۰ دلار است.
معظم حسین، کارگر ۳۳ساله بنگلادشی است که به عنوان سنگ‌کار در عربستان‌سعودی اشتغال داشت. اگرچه او به دلیل بحران اقتصادی به بنگلادش بازگردانده شد اما در حال تلاش برای بازگشت به خاورمیانه است. به گفته این کارگر ساختمانی، دستمزد در داکا ناچیز است و پاسخگوی تامین نیازهای یک خانواده ۶ نفره نیست. یک کارگر حدود ۱۷۰ دلار در ماه درآمد دارد و برای زنده ماندن، محکوم به سخت کارکردن است. آنها برای غم نان، دوری از وطن را به جان می‌خرند تا دستمزد دوبرابر دریافت کنند.
اگرچه فرصت‌های شغلی در کشورهای عربی محدود شده اما کارگران کشورهای جنوب آسیا هنوز تلاش می‌کنند تا به هر نحوی به آن اقلیم بازگردند. سال ۲۰۱۷، شرکت‌های کاریابی ۱۷۰۰ دلار به عنوان کمیسیون از کارگران دریافت می‌کردند و در حال حاضر، این مبلغ به ۲ هزار دلار رسیده است. اگرچه وضعیت معیشتی مهاجر مناسب نیست اما آنها ترجیح می‌دهند حتی با پرداخت پورسانت بیشتر به کشورهای حوزه خلیج‌فارس بازگردند.
ایجاد یک فرآیند کارمندیابی بهتر
«شاباری نیر» کارشناس کارگران مهاجر در سازمان بین‌المللی کار معتقد است، استخدام نیروی کار خارجی در برخی از کشورها از سرگرفته شده اما این دولت‌ها ترجیح می‌دهند، نیروی کار متخصص را استخدام کنند.
بنا بر اظهارات این کارشناس، کرونا می‌تواند نقطه عطفی در بازار کار کارگران مهاجر باشد یعنی کارفرمایان آثار مخرب این ویروس را در نظر بگیرند و در جهت بهبود پایدار وضعیت گام بردارند. کارفرمایان باید دستمزد عادلانه و شرایط اقامت استاندارد کارگران را تضمین کنند. پیش‌بینی می‌شود، بخش‌هایی که بیشترین موقعیت شغلی را در اختیار دارند با تغییرات گسترده‌ای همراه باشند.
او تصریح کرد: پول‌های کارگران مهاجر نقشی مهم در اقتصاد کشورهایشان دارد؛ ۳درصد از تولید ناخالص ملی هند برای وجوه کارگران مهاجر است. همچنین درآمد کارگران مهاجر نپالی معادل ۲۷ درصد از تولید ناخالص ملی این کشور آسیایی را تشکیل می‌دهد. بنابراین، کشورهایی که درآمد متوسطی دارند تا حدودی وابسته به درآمد نیروی کار مهاجر هستند.
رکود اقتصادی ناشی از شیوع کرونا، تاثیر عظیمی بر دستمزد کارگران مهاجر داشته است؛ بانک جهانی در گزارش اکتبر خود نوشت: سال ۲۰۲۰، وجوه ارسالی کارگران مهاجر، حدود ۱۳۵ میلیارد دلار بود. پیش‌بینی می‌شود، در سال جاری این مبلغ با روند نزولی به ۱۲۰ میلیارد دلار برسد. مبلغ دقیق وجوه ارسالی مشخص نیست، چراکه برخی از کشورها، مبلغ ارسالی را بیشتر گزارش می‌دهند.
بر اساس یافته‌های یک سازمان مردم نهاد در داکا (پایتخت بنگلادش)، حدود ۷۲ درصد از کارگران مهاجر برای بازگشت به کار خود امیدوار هستند و لحظه‌شماری می‌کنند. این روزها، کارگران بیکاری محض را تجربه می‌کنند یا شغل مناسبی ندارند. اگر وضعیت شغلی و معیشتی کارگران مهاجر در یکسال آینده بهتر نشود، تمامی آنها در منجلاب گرفتاری خود از بین خواهند رفت.
ترجمه: علی خسروجردی
