توسعه گردشگری خارجی را از کجا شروع کنیم؟
آنچه از برایند اکثر تحقیقات و پژوهش‌های اقتصادی در زمینه توسعه گردشگری و نقش آن در اقتصاد کشورها بر می‌آید، اتفاق نظر اغلب محققان این حوزه درباره درآمد زایی و ایجاد رفاه این صنعت در کوتاه مدت و رفع محدودیت‌های اشتغال در جامعه و به تبع آن کاهش چالش‌های سیاسی و اجتماعی است. از دورانی که گردشگری کالایی لوکس و مختص قشر مرفه جامعه محسوب می‌شد، ده‌ها سال می‌گذرد و امروز به مدد کاهش هزینه‌های خطوط پر تراکم هوایی، دریایی، ریلی و جاده‌ای سالانه بیش از یک میلیارد نفر در سطح جهان در حال جا به جایی بین مرزها با قصد سفرهای تفریحی هستند. این صنعت هرچند از دیگر حوزه‌های اقتصادی جوان‌تر است؛ اما به دلیل ایجاد رونق اقتصادی و تأثیر مثبت آن بر شادابی جامعه از سوی اغلب کشورهای جهان از آن استقبال شده و رقابت تنگاتنگی را برای جذب گردشگران و توسعه بازارهای هدف بین آنها ایجاد کرده است. نگاهی اجمالی به تاریخچه اقتصادی برخی کشورهای دنیا که در گذشته‌‌ای نه چندان دور، اقتصادی ضعیف داشته و از نظر متوسط درآمد سرانه در جایگاه مناسبی قرار نداشتند، نشان می‌دهد این کشورها بدون بهره‌مندی از ساختار اقتصادی مناسب در زمینه تولید و صادرات صنعتی، کشاورزی و منابع زیر زمینی تنها با ایجاد تسهیلات برای ورود گردشگران خارجی منبع بزرگی از درآمدهای ارزی را ایجاد کرده‌اند. اگر تا ٣٠ سال قبل بازارهای هدفِ اقتصادهای گردشگر پذیر را کشورهای پیشرفته و ثروتمند آن زمان تشکیل می‌دادند، امروزه به دلیل پدید آمدن اقتصادهای نو ظهور در جهان و بازشدن در نظام‌های سیاسی مسدود، هم بر تعداد گردشگران افزوده و هم مقاصد سفر متنوع‌تر شده است. سلیقه‌های مختلف ناشی از فرهنگ‌های متفاوت مردمان کشورها سبب شده است شاخه‌های متعددی در حوزه گردشگری به وجود آید و بسیاری از پدیده‌های جغرافیایی، فرهنگی و حتی سیاسی و اجتماعی جوامع به جذابیت‌های گردشگری تبدیل شود و گردشگران دلارهای در جیب را روانه مقاصد متنوع گردشگری کنند. بسیاری از کشورهای مقصد به دلیل پایین بودن هزینه‌های اقامت، پذیرایی و خدمات تفریحی، توانستند انگیزه سفر خارجی را برای بسیاری از افراد با درآمدهای متوسط به وجود آورند که منجر به افزایش چشمگیر گردشگران بین المللی شد. با وجود تهدیدهایی که گسترش تروریسم در وضعیت امروز سیاسی جهان ایجاد کرده است و تحلیلگران خطر کاهش سفرهای گردشگری را به این دلیل گوشزد می‌کردند؛ اما با کمال تعجب نه تنها این سفرها کاهش نیافت؛ بلکه به نظر می‌رسد سیر صعودی آمار گردشگران خارجی در حال افزایش است و انفجارهای انتحاری و شلیک گلوله‌های تروریست‌ها نیز نتوانست چراغ این صنعت را کم سو کند. خاورمیانه بزرگ‌ترین گنجینه فرهنگی جهان بوده و از نظر جغرافیایی و تنوع اقلیمی جایگاه بسیار مطلوبی برای گردشگری دارد؛ هر چند بیشترین رنج را از شرایط نامطلوب تنش‌های سیاسی و حضور تروریست‌ها می‌برد؛ اما توانسته است جایگاه خود را به وسیله چند کشور پیشرو در این منطقه در صنعت گردشگری ارتقا داده و گردشگران را متوجه خود کند. در این بین کشور ما نیز چند سالی است توجه خود را به مزیت‌های گردشگری معطوف کرده و تلاش‌های دست اندرکاران این صنعت هم برای افزایش سهم کشور در بازار گردشگری کاملا مشهود است؛ اما نمی‌توان هنوز جایگاه در خور توجهی را برای صنعت گردشگری کشور قائل شد. گذشته از مشکلات ساختاری و زیر بنایی در حوزه توسعه گردشگری کشور مانند ضعف در حمل و نقل، هتلداری بانک و بیمه، خدمات پذیرایی و خدمات رفاهی بین جاده‌ای، هنوز نتوانسته‌ایم برابر ظرفیت‌های موجود نیز گردشگر خارجی جذب کنیم و بسیاری از معدود هتل‌های مناسب ما از وجود این گردشگران منتفع نمی‌شوند. شاید یکی از مهم‌ترین مشکلات گردشگری کشور ما خدمات تورگردانی باشد. در این باره ضعف‌های زیادی در زمینه تبلیغات بین المللی، جذب تورگردان‌های بازارهای هدف و توسعه مناسب خدمات هوایی و آژانس‌های بین المللی حرفه‌ای مشهود است. هرچند نمی‌توان نقش نهادهای دولتی را در این باره نادیده گرفت؛ ولی آنچه مسلم است این است که هنوز بخش خصوصی کشور نتوانسته شاخصه‌های لازم را برای هم ترازی با استانداردهای بین المللی کسب کند و اغلب فعالیت‌های این بخش معطوف به اعزام مسافران ایرانی به خارج از کشور است. آنچه مسلم است این است که با برداشته شدن تحریم‌ها انگیزه سفرهای خارجی به ایران نیز بیشتر می‌شود و بسیاری از گردشگران خارجی که مشتاق تجربه جدیدی برای سفر به ایران هستند، هنوز نمی‌توانند با اغلب تورهای برنامه ریزی‌شده به ایران سفر کنند.
جزیره کیش به عنوان نخستین منطقه آزاد کشور به لحاظ ساختاری مهیاترین مقصد گردشگری کشور محسوب می‌شود. علاوه بر تکمیل بودن ساختارهای زیر بنایی ٥٠ هتل در این جزیره ٩٠ کیلومتر مربعی مهیا شده و به همین تعداد هتل چهار و پنج ستاره نیز مراحل اجرائی یا پایانی خود را می‌گذرانند. این جزیره سومین فرودگاه کشور از حیث ورود و خروج مسافر را دارد و ترمینال زیبا و با استانداردهای بین المللی آن مراحل پایانی را می‌گذراند.کیش همچنین می‌تواند مقصد سفرهای دریایی گردشگران به دلیل وجود بندرگاه تجهیز شده و ترمینال ویژه گردشگران آن باشد. آرامش و امنیت این جزیره، امکانات تفریحی و پذیرایی مناسب و همچنین طبیعت فریبنده و جذاب آن مزیت‌های انکار ناپذیری را برای گردشگرانی که به دنبال سفری سالم و خانوادگی هستند، ایجاد کرده است. مناطق آزاد نقش بسیار مهمی در دوران پسا تحریم می‌توانند ایفا کنند و برای اقتصاد کشور به عنوان پیشران ورود به تجارت آزاد محسوب می‌شوند و جزیره کیش با بهره‌مندی از ویژگی‌های یاد شده برای نقش‌آفرینی در توسعه گردشگری کشور مهیا شده است. کیش امروز برای تحقق اراده کشور در توسعه گردشگری خارجی آماده است؛ صنعتی که می‌تواند در شرایط امروز پس از برجام و تمایل بهبود در برقراری روابط بسیاری از کشورهای خارجی با ایران، در کوتاه مدت زمینه رونق اقتصادی و اشتغال جوانان را برای کشور فراهم کند. توسعه گردشگری تنها گزینه رهایی اقتصاد ایران از وابستگی به نفت نیست؛ اما زود بازده ترین است و جزیره کیش به عنوان نماد گردشگری کشور می‌تواند آماده ترین منطقه برای شروع یک اتفاق مهم در این باره باشد.
علی اصغر مونسان
رییس هیئت مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش
