مشاور سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگوی تفصیلی با ایلنا:
من مرگ «میانکاله» را می‌بینم
ایجاد سایت گردشگری به منطقه میانکاله آسیب می‌زند / بسیار ارزشمند خواهد بود که مسئولان اعلام کنند، به خاطر مخالفت مردم از اجرای این طرح منصرف شدند.
پناهگاه حیات وحش میانکاله و جزیره آشوراده در سال ۱۳۴۸ برای حفاظت موثر حیات وحش، به ویژه پرندگان مهاجر آبزی در معرض خطر، به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام و سپس به عنوان پناهگاه حیات وحش ارتقا و متعاقب آن در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره به کمیته برنامه انسان و کره مسکونی(MAB) معرفی و انتخاب شد. این منطقه همچنین به عنوان یکی از تالاب‌های مهم در کنوانسیون‌های بین‌المللی شناخته می‌شود.
منطقه میانکاله و جزیره آشوراده که در شمال شرق بندرگز و در منتهی‌الیه جنوب شرق دریای مازندران واقع شده است و مساحتی برابر با ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار دارد، به دلیل اینکه بیشترین عمق تالاب میانکاله ۵ متر و کمترین عمق آن ۱ متر است، ایده‌آل‌ترین و بهترین شرایط را برای زندگی پرندگان دارد. در حال حاضر ۱۱۴ گونه ماهی ۶۰ الی۹۰ گونه پرنده مهاجر و ۱۳۰ پرنده آبزی در این منطقه وجود دارد.
این منطقه همچنین در سال ۱۸۳۶ میلادی به اشغال روس‌ها درآمد و در سال ۱۹۲۱ میلادی توسط امیرکبیر به موجب عهدنامه‌ای از روس‌ها پس گرفته شد و اکنون نیز حدود یک ماه است که به موجب تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان میراثفرهنگی و گردشگری قرار است؛ در این منطقه سایت گردشگری ایجاد شود، در حالی که بر اساس نظر کار‌شناسان این اتفاق سبب نابودی محیط زیست غنی این منطقه خواهد شد.
اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، پرنده‌شناس، بوم‌شناس و استاد دانشگاه نیز با تاکید بر اینکه ایجاد سایت گردشگری به منطقه میانکاله آسیب می‌زند، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا به تشریح دلایل لزوم توقف این طرح پرداخت.
چرا ایجاد سایت گردشگری در آشوراده تا این حد برای فعالان محیط زیست نگرانی ایجاد کرده است؟
من دلم برای آشوراده نمی‌سوزد؛ آشوراده، دهی است مانند همه روستا‌ها، اما آنچه باعثایجاد ناراحتی و نگرانی شده، این موضوع است که در واقع آشوراده دروازه‌ای برای میانکاله است، میانکاله‌ای که دارای ذخیره غنی و ارزشمند حیات وحش و گونه‌های گیاهی است، به طوری که در تاریخ آمده در زمان شاه عباس، درباریان برای شکار گورخر به این منطقه می‌آمدند، حتی همین ۱۵۰ سال پیش نیز پسر ناصرالدین شاه به نام مسعود میرزا در سفرنامه خود نوشته «امروز روز خوبی بود ۹ قلاده ببر در میانکاله شکار کردیم» و این نشان می‌دهد که چه گونه‌های جانوری در این منطقه وجود داشته است.
مجریان ایجاد قطب گردشگری در آشوراده به خاطر میانکاله است که می‌خواهند این طرح را اجرا کنند، زیرا توریست برای میانکاله و تالاب آن به آشورا ده می‌رود وگرنه خود آشوراده با روستای اسماعیل آباد جاده تهران قم هیچ تفاوتی ندارد، گردشگر به آشوراده خواهد رفت تا در تالابی که محل زندگی پرندگان است، جت اسکی، قایق موتوری و… سوار شود. تصور کنید؛ به طور مثال ۱۰۰ هزار بال پرنده در تالاب زندگی می‌کنند و گردشگران با قایق موتوری و اسکی پاراشوتدار از وسط آنها عبور کنند، چه چیزی از پناهنگاه حیات وحش می‌ماند؟
این در حالی است که بر اساس پیمان‌های بین‌المللی حق نداریم که هیچ ساخت و ساز و دخل و تصرفی در این منطقه داشته باشیم و باید آن را برای نسل‌های آینده نگه داریم، میانکاله زیستگاه‌هایی دارد که گونه‌های مختلف پرنده از جمله دراج خوزستان تا قرقاول جنگل‌های شمال در آن زندگی می‌کنند. ما همچنین پرنده‌های مانند هوبره و اردک سر سفید را در تالاب میانکاله داریم که دنیا به دنبال دیدن آنهاست.
همچنین با اجرای این طرح من تصور می‌کنم که ظرف ۵ سال جمعیت آشوراده به ۱.۵میلیون نفر برسد، که این مساله نیز خود می‌تواند، برای محیط زیست منطقه نگران کننده باشد.
موضوع تبدیل‌شدن آشوراده به قطب گردشگری از چه زمانی در سازمان حفاظت محیط زیست مطرح شد؟
تبدیل‌شدن آشورا ده به قطب گردشگری از سال ۸۴ مطرح شد و حتی گفته می‌شود که طرح چگونگی اجرای آن نیز تدوین شده بود، اما قبل از عید، سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که آشوراده به هیچ عنوان سایت گردشگری نخواهد شد، حتی ۶ ماه بعد در حدود مردادماه زمانی که از ما می‌پرسیدند که شما از زمانی که در دولت جدید به سازمان محیط زیست آمدید چه کردید و چه گلی به سر محیط زیست ایران زدید، ما بیان می‌کردیم که توانستیم آشوراده را نجات دهیم و آن را از مفاخر خود می‌دانستیم تا آنکه پس از گذشت مدتی به درخواست یکی از شخصیت‌های برجسته محلی که اصرار بر اجرای این طرح داشت، دوباره این طرح در دستور کار قرار گرفت.
البته در ابتدا سازمان حفاظت محیط زیست در برابر این طرح مقاومت کرد، من شهادت می‌دهم که سازمان نهایت سعی خود را کرد که این طرح عملی نشود و در ۸ جلسه طاقت‌فرسا در استان با افرادی که تقاضای اجرای این طرح را داشتند؛ مذاکره کرد، اما در نهایت زمانی که ناچار شد آن را بپذیرد، شرایطی را همانند اینکه ساختمان بیش از دو طبقه در آنجا ساخته نشود، هتلی در کار نباشد و تنها در ۱۰ درصد منطقه سایت گردشگری ایجاد شود، را تعیین کرد، در واقع سازمان حفاظت محیط زیست با شرایط تسلیم شد و سرمایه‌گذاری که از سال ۸۴ منتظر سرمایه‌گذاری در این منطقه بود، نیز دوباره به پای کار آمد تا ثروت خود را چند برابر کند.
به نظر شما دلیل اصرار برای اجرای این طرح از طرف برخی افراد و مسئولان منطقه چیست؟
من به این مساله اعتقاد دارم که نیت مدافعان این طرح خیر است و می‌خواهند سبب رونق اقتصادی در منطقه شوند و برای جامعه محلی کار مفیدی انجام دهند، اما فرض کنیم که اکنون در آنجا مدرن‌ترین و زیبا‌ترین ساختمان‌ها، رستوران‌های آنچنانی، هتل‌های زیبا و… ساخته شود، بعد از ۳۰ سال چه چیزی به جز ساختمان‌های قدیمی، فرسوده و از رونق افتاده بر جای خواهد ماند؟ این تجربه بار‌ها تکرار شده، برای نمونه در کنار دریاچه هامون هتل بسیار مجلل و زیبایی ساختند اما با از بین رفتن محیط زیست این منطقه و خشک شدن هامون اکنون آن هتل به ساختمان متروکه‌ای تبدیل شده و این در میانکاله هم پس از تخریب محیط زیست اتفاق خواهد افتاد. من به عزیزی که این طرح را پیگیری می‌کند، می‌گویم که اگر طبیعت را به حال خود رها کنید، باقیات و صالحات بهتری برای شما می‌ماند.
چرا با وجود گذاشتن شرط‌هایی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست، باز هم طبیعت این منطقه در معرض تهدید قرار می‌گیرد؟
اول اینکه نگرانی در مورد رعایت این شرط‌ها وجود دارد، اکنون ما قوی‌ترین اصل برای حفاظت محیط زیست را در قانون اساسی داریم، اما در عملی شدن آن دچار مشکل هستیم.
و دوم اینکه، فرض کنیم؛ اکنون بهترین سیستم برای حفاظت محیط زیست انجام شود اما در آینده که خانم ابتکار و آقای روحانی رفتند، دیگر چه تضمینی است که اصول زیست محیطی در این منطقه رعایت شود. ضمانتی وجود ندارد که آنچه اکنون در ذهن رئیس کنونی سازمان حفاظت محیط زیست است، بعد از او نیز اجرا شود بنابراین من مرگ میانکاله را می‌بینم.
با وجود اینکه گفته می‌شود؛ سازمان حفاظت محیط زیست از ابتدا مخالف اجرای این طرح بود، آیا عملکرد کنونی این سازمان نشان‌دهنده عدم صداقت در برابر مردم نیست؟
مطمئن باشید که اگر این طرح متوقف شود، کل بدنه سازمان و خانم ابتکار خوشحال خواهند شد. من نمی‌دانم که موضع خانم ابتکار در هیات دولت و در برابر مسئولین در مورد میانکاله چیست، اما همین قدر که ایشان در برابر انتقاداتی که من کردم هیچ گله‌ای نکرد، شاید نشان دهنده این است که اعتراض خود را از این طریق نشان می‌دهد، حتی چند نفر از مدیران کل سازمان هم مخالفت خود را به صورت خصوصی با این طرح ابراز کردند.
البته سازمان درخواست کرده است که فعلا فعالیتی برای ایجاد سایت گردشگری صورت نگیرد تا طرح ارزیابی زیست محیطی این منطقه انجام شود، همانطور که می‌دانید در ارزیابی زیست محیطی مشخص می‌شود که آیا این طرح اجرا شود و اینکه چگونه اجرا شود که به محیط زیست آسیبی وارد نشده و یا کمتر وارد شود.
گاهی مقامات ما خیلی محلی فکر می‌کنند، من از آنها تقاضا می‌کنم که ایرانی فکر کنند، شاید این طرح برای منطقه پول بیاورد و خوب باشد، اما اجرای این طرح برای ایران خوب نیست.
در حال حاضر ۸۳ سازمان مردم نهاد به رئیس جمهور نامه نوشتند و تقاضای توقف این طرح را کرده‌اند، به نظر من بسیار ارزشمند خواهد بود که مسئولان اعلام کنند؛ به خاطر مخالفت مردم از اجرای این طرح منصرف شدند.
من هم استدعا می‌کنم که دوباره این طرح مطالعه شود و این بار در بررسی‌های از پرنده‌شناسان و متخصصان تالاب نیز استفاده کنند، تا آنها بگویند در صورت اجرای این طرح چه بر سر این منطقه خواهد آمد.
