ورود آموزه‌های دینی به فرهنگ حفاظت محیط‌زیست از نظریه تا اجرا
در اولین نشست اجرایی شدن تفاهمنامه سازمان حفاظت محیط‌زیست با مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور، طرفین راه‌های عملیاتی شدن مفاد این تفاهمنامه را بررسی کردند.
به گزارش ایلنا، در پی امضاء تفاهمنامه سازمان حفاظت محیط‌زیست با مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور که آذرماه سال گذشته مابین شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و آیت الله علی‌رضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور به امضا رسید، جمعی از مدیران آموزشی، فرهنگی و اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست و مسئولین حوزه علمیه کشور، روز گذشته ۲۶ فروردین‌ماه در محل معاونت آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست، راهکارهای اجرایی شدن این تفاهمنامه را بررسی کردند.
هادی کیا دلیری، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست در این نشست با اشاره به مشکلات زیست‌محیطی کشور بیان کرد: تا زمانی که نگاه و نگرش ما نسبت به محیط‌زیست تغییر نکند، تغییری واقعی در وضعیت آن رخ نخواهد داد چراکه بر اساس مشاهدات، مردم ما اطلاعات زیست‌محیطی دارند اما این اطلاعات به رفتار عملی تبدیل نشده است.
او افزود: در فرهنگ دینی ما، چه از منظر قرآن و چه از منظر منابع فرهنگی، توجه ویژه‌ای به طبیعت شده است؛ از جمله آیات فراوانی که خداوند در آن‌ها به درختان، کوه‌ها و عناصر طبیعت قسم خورده است.
کیادلیری با بیان اینکه وضعیت آماری منابع طبیعی نگران‌کننده است، گفت: در حال حاضر ۱۳۱ میلیارد متر مکعب بیلان منفی آب داریم، وضعیت گرد و غبار، آلودگی هوا و وضعیت ناپایدار جنگل‌ها نشان می‌دهد مشکلات محیط‌زیستی با راهکارهای کوتاه‌مدت حل‌شدنی نیست و تغییر سبک زندگی، امری دشوار و نیازمند مشارکت جمعی بوده و تنها بر عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست.
او تأکید کرد: مردم ایران، مردمی معتقد هستند و یکی از راه‌حل‌های مؤثر، ورود رویکرد مذهبی به محیط‌زیست است و از این منظر، تفاهمنامه فیمابین باید از مرحله نظری به فاز اجرایی وارد شود.
کیا دلیری از تلاش‌ها برای تولید محتوای آموزشی محیط‌زیستی گفت و تأکید کرد: مبلغان نیز باید در تولید و توزیع محتوای آموزشی همکاری فعال داشته باشند و این مسئله باید جدی گرفته شده و با برنامه‌ریزی منسجم پیش برویم.
معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به تلاش‌های انجام شده برای تدوین دستورالعمل محیط‌زیستی برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های کشور، گفت: در صدد هستیم تا برای رویدادهای مذهبی و همچنین مساجد نیز شیوه‌نامه محیط‌زیستی داشته باشیم.
کیا دلیری نقش‌آفرینی پایان‌نامه‌ها با محوریت مسائل محیط‌زیستی در حوزه پژوهش دینی را زمینه‌ساز تحولات علمی و فکری در این حوزه دانست و گفت: البته، پایان‌نامه‌ها باید به سمت حل مشکلات کشور برود چراکه به‌طور مثال حل مشکلات تامین آب به عنوان یکی از ابرچالش‌های محیط‌زیستی کشور، باوجود انبوه پایان‌نامه‌ها در این‌خصوص تاکنون مشکلی را حل نکرده است.
وی با استقبال از نظریه‌پردازی دینی در حوزه محیط‌زیست اظهار داشت: زبان علم، فلسفه و اخلاق دینی می‌توانند نقش کلیدی در ترویج نگاه دینی به محیط‌زیست ایفا کنند.
ضرورت نظریه‌پردازی در حوزه دین ومحیط زیست
آیت‌الله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری و نماینده ایران در مجمع جهانی فقه و حقوق در ادامه این نشست گفت: حوزه‌های علمیه و سازمان حفاظت محیط‌زیست همواره در تعامل بوده‌اند و برای پیشبرد مسائل محیط‌زیستی نیازمند ایجاد ارتباط بین دین با آگاهی‌های محیط‌زیستی و همچنین نظریه‌پردازی در این حوزه هستیم، چرا که بدون آن، انسجام اقدامات حاصل نخواهد شد.
آیت الله مبلغی در بُعد نظریه با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری بر موضوع تمدن اسلامی افزود: تمدن، بر سه رکن اصلی زمین، زمان و انسان بنا شده و موضوعات آن به محیط‌زیست نزدیک است.
وی خاطرنشان کرد: زمین یکی از پرتکرارترین مفاهیم در قرآن است و خداوند بارها تأکید کرده که در زمین فساد نکنید و تأکید شده که اصلاح و عمران و آبادانی در زمین باشد که نشان‌دهنده این مسئله است که زمین به‌عنوان محور اصلی محیط‌زیست است و انسان بدون درک درست از زمین و زمان، معنا پیدا نمی‌کند.
آیت الله مبلغی بر لزوم شکل‌گیری یک ادبیات واحد محیط‌زیستی در کشور تأکید کرد و گفت: امروز کلمه سبز در جهان مطرح است و مفاهیمی چون اقتصاد سبز، دیپلماسی سبز، معماری سبز و خانواده سبز به معنای هماهنگی با طبیعت مطرح شده و باید زبان مشترکی در زمینه محیط‌زیست ایجاد شود.
وی با اشاره به عبارت شهر طیب در قرآن، افزود: پاکی را به آب پاک و هوای پاک نیز می‌توان تعمیم داد و ایجاد یک ادبیات منسجم برای تبیین مسائل محیط زیستی حتما لازم و ضروری است.
سی سال فعالیت حوزه علمیه در موضوع محیط زیست، ضرورت احصای محرمات و واجبات و مستحبات محیط‌زیستی
حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوب‌علی برجی عضو هیئت علمی جامعة المصطفی با اشاره به پیشینه فعالیت‌های محیط‌زیستی در حوزه علمیه بیان کرد: بیش از سی سال است که در زمینه محیط‌زیست در حوزه علمیه فعالیت می‌کنیم و برگزاری نخستین همایش «اسلام و محیط‌زیست» در سال ۱۳۷۸ و همچنین همایش بین‌المللی «دین، فرهنگ و محیط‌زیست» در سال ۱۳۸۰، با حضور بیش از ۳۰ تن از رهبران ادیان الهی، اوج همکاری‌های حوزه‌های علمیه و سازمان حفاظت محیط‌زیست بوده است.
وی گفت: در دوره جدید نیز سازمان حفاظت محیط‌زیست با رویکردی نو، بر فرهنگ‌سازی زیست‌محیطی از مسیر دین تأکید دارد که می‌تواند نقطه عطفی در تعامل دین و محیط‌زیست باشد.
حجت الاسلام برجی، یکی از راهکارهای ایجاد آگاهی در بین مردم از مسائل محیط زیستی دنیای امروز را تبیین و تعریف واجبات و محرمات زیست‌محیطی به‌صورت فقهی و اخلاقی توسط فق‌ها و مبلغین دانست تا مردم همچون سایر احکام دینی به آن پایبند باشند.
تدوین دانشنامه فقه و محیط‌زیست
همچنین، حجت‌الاسلام میر مطلبی، از دیگر اعضای تیم اجرایی شدن تفاهمنامه سازمان حفاظت محیط زیست با حوزه علمیه، از آغاز تدوین دانشنامه‌ای با عنوان «فقه و محیط‌زیست» در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خبر داد.
میر مطلبی همچنین بر نقش گسترده روحانیت در سراسر کشور تأکید کرد و افزود که این ظرفیت می‌تواند در قالب تفاهم‌نامه‌ها به اقدامات اجرایی مؤثر منجر شود.
سه محور اصلی فعالیت‌های حوزوی در تفاهم‌نامه‌ها
گفتنی است این تفاهمنامه بر سه محور اساسی آموزش، پژوهش و ایجاد رشته‌های تخصصی محیط‌زیستی استوار شده و در همین راستا مقرر شد تا سال ۱۴۰۸، سه تا پنج درس خارج فقه با محوریت محیط‌زیست در حوزه برگزار شود که در حال حاضر تنها یک درس خارج فقه در این حوزه فعال است.
همچنین یکی از برنامه‌های تدارک دیده‌شده برای آموزش مبلغین، ارائه دوره‌های کوتاه‌مدت در قالب مدارس فصلی محیط‌زیست است که برنامه‌ای پنج‌ساله برای ارائه آموزش‌های محیط‌زیستی به طلاب و روحانیون است و نیز برنامه‌هایی برای آموزش مدرسان تخصصی در این زمینه پیش‌بینی شده است.
رشته‌های محیط‌زیستی مصوب در شورای گسترش حوزه
در حال حاضر، هفت رشته محیط‌زیستی در حوزه‌های علمیه تصویب و مجوزهای لازم را از شورای گسترش اخذ کرده‌اند که یکی از آن‌ها رشته «قرآن و علوم طبیعی» است.
همکاری با نهادهای حوزوی
در این نشست ابراز امیدواری شد تا با همکاری نهادهایی چون جامعةالمصطفی العالمیة و جامعة الزهرا (س)، شورای فقهی محیط‌زیستی تشکیل شود.
برگزاری نشست‌های تخصصی برای مبلغین، تولید محتواهای اطلاع‌رسانی در خصوص مناسبت‌های محیط‌زیستی واستفاده از ظرفیت‌های دو طرف برای انجام امور پژوهشی از مصوبات دیگر این جلسه بود.
به گزارش روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در پایان این نشست، مقرر شد برنامه اجرایی تفاهمنامه در بازه پنج‌ساله با تعیین اولویت‌ها در برش سالیانه در کمیته تخصصی دوجانبه با محوریت مرکز آموزش محیط زیست و تربیت محیط‌بان و مرکز راهبردی حوزه علمیه تهیه و ارائه شود.
