حاکمیت قانون، سنجش و پاسخگویی؛ مشکلاتی که باید از پایین به بالا حل شوند

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی حاکمیت قانون، سنجش و پاسخگویی را مورد بررسی قرار داد.

به گزارش ایلنا، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، با ترجمه نوشته‌ای اعلام کرد: تلاش‌های انجام شده برای سنجش حاکمیت قانون، آغاز فرایندی بود برای روشن ساختن اینکه حاکمیت قانون چگونه بر زندگی مردم تأثیر می‌گذارد. پاسخگویی به عنوان معیار کلیدی برای حاکمیت قانون به ظهور رسید. امروزه پاسخگویی از طریق دادگاه ها و نیز توسط کانون های بی شمار دیگری شامل محکمه افکار عمومی ایجاد شده است. کثرت‌گرایی حقوق مسأله‌ای عمومی است: معیارهای موجود برای پاسخگویی می‌تواند هنجارهایی از سطوح مختلف محلی، ملی و بین المللی باشد که توسط سازمان های عمومی و خصوصی به صورت رسمی یا غیررسمی تعیین شده است. سنجش وضعیت و پیشرفت در زمینه حاکمیت قانون مستلزم بررسی این موضوع است که ساز و کارهای پاسخگویی به طور مشترک چه چیزی تولید می کنند، چگونه با یکدیگر کار می کنند و چگونه باید یکدیگر رقابت می کنند، اما این مسئله چگونه قابل تحقق است؟

با الهام از توسعه های به دست آمده در بخش بهداشت و درمان، تمرکز بر مشکلات ویژه و راه حل های آن را پیشنهاد می کند. مطالعات نیازهای قانونی و بررسی های جرم، پیشنهاد می دهد که یک طبقه بندی از مشکلات که پاسخگوی اغلب به دنبال حل آنهاست، ایجاد شود. این موضوع می تواند به سایر حوزه های حکمرانی گسترش یابد. همچنین این مطالعات به جمع آوری اطلاعات در خصوص وقوع این مشکلات و نهادهایی که برای پاسخگویی به آنها مخاطب قرار می گیرند، می پردازد. بررسی های پیچیده مربوط به رضایت مشتریان در حال حاضر به کنترل این امر می پردازد که این موضوع به نتایج منصفانه و قابل قبولی منجر می شود. رفتارهای مبتنی بر شواهد برای برخی مشکلات نیز در حال توسعه هستند. سرانجام، ممکن است در کشوری، حاکمیت قانون به عنوان قابلیتی برای اجتناب از مشکلات فوری و حل آنها مورد سنجش قرار گیرد. مداخلات می تواند بر مشکلات ویژه فوری تمرکز کرده و به انتخاب بهترین «راه درمان» موجود و سنجش نظام مند پیشرفت آن اقدام کند.

در این گزارش، نشان می دهد که چگونه حاکمیت قانون می تواند در همان مسیری که بخش بهداشت و درمان حرکت کرده توسعه یابد. تلاش برای سنجش حاکمیت قانون توسط «پروژه عدالت جهانی» فرآیندی را در جهت آشکار سازی مفاهیم و ارتباط دادن دقیق تر آنها برای چگونگی مورد استفاده قرار گرفتن حقوق آغاز کرد. ایده حقوق به مثابه مجموعه ای مرتبط و کامل از هنجارها، حکمرانی قدرتمند، پوشش هر احتمال بدون هرگونه تناقض، بر اساس مبانی روشن در قانون اساسی، ایده آلی جذاب است. اما این تفسیر از حاکمیت قانون برای هر تلاش جدی در راه سنجش یا بهبود حاکمیت قانون غیرواقعی است.

در تفسیری واقعی‌تر، پاسخگویی به عنوان معیار کلیدی جلوه گر می شود. تعداد سازوکارهای پاسخگویی در هر سطحی از حکمرانی، از محلی تا جهانی، مرعوب کننده است. تنوع بسیار زیاد است اما در مجموع، همه آنها باید تعداد کثیری از تقاضاها برای پاسخگویی در مورد مشکلات مکرر و فوری را اقناع کنند. افراد، نمایندگان و سازمان های آنها به داد و ستد برای پاسخگویی می پردازند تا زمانی که به نتایج رضایتبخشی دست یابند. اغلب باید با کثرت هنجارهایی که هریک می تواند در راه دستیابی به راه حلی کارآمد موثر باشد، کنار آیند.

در حال حاضر، سنجش وضعیت و پیشرفت در زمینه حاکمیت قانون، با پرسش از شهروندان و کارشناسان در مورد احساس آنهادرباره چگونگی عملکرد این سازوکارهای پاسخگویی به طور کلی، انجام می شود. اینها اطلاعات بسیار مفیدی است، زیرا ایده ای اساسی در مورد عملکرد حاکمیت قانون به دست می دهد. اما همه اینها به چرخه بازخورد نزدیک نیست که در آن شاخص های حاکمیت قانون نشان می دهد بهسازی در کجا مورد نیاز است، بازیگران خاص مجبور به فعالیت نظام مند بر بهسازی ها می شوند و هر کس می تواند مشاهده کند که آیا آنها در دور بعدی سنجش موفق خواهند بود. اگر دسترسی به عدالت مدنی نمره پایین تری داشته باشد، در این صورت چه کسی باید چه کاری انجام دهد؟

با الهام از پیشرفت ها در بخش بهداشت و درمان، نگارنده این گزارش پیشنهاد می دهد که باید بر مشکلات خاص و چگونگی حل آنها تمرکز کرد. مطالعات نیازهای حقوقی و بررسی جرائم نشان می دهند طبقه بندی ای برای مشکلاتی که اغلب برای آنها به دنبال پاسخگویی می گردیم، وجود دارند. این امر می تواند به سایر حوزه های حکمرانی تسری داده شود. خلق اولین نسخه از چنین طبقه بندی در ابتدا انجام کاری ساده با هزینه ای پایین بود که در حال حاضر سنگ بنای اصلی ساختمانی است که این رویکرد بر آن مبتنی است.

وقتی چنین طبقه بندی وجود دارد، جمع آوری داده ها در مورد بروز مشکلات و فوریت آنها برای مردمی که آن را تجربه می کنند، ساده تر خواهد بود. به جای بحثهای عمومی در مورد حاکمیت قانون، بهتر است به تخصصی کردن مسئله پرداخته شود. در مجموع، این روند ممکن است توسعه شیوه های مبتنی بر شواهد را برای مقابله بامشکلات دادرسی افراد، ارتقا دهد. در سایر مسائل مربوط به پاسخگویی، بهترین شیوه ها را می توان توسعه داده و با یکدیگر مقایسه کرد. علاوه بر این، طبقه بندی بین المللی مشکلات، اقتصادها را توانا می کند. روش های کنارآمدن با خشونت های خانگی یا نرم افزارهای حمایت از حل و فصل اختلافات مربوط به زمین را می توان در همه جا به کار برد و اوضاع و احوال محلی را در جایی که ضرورت دارد تنظیم کرد. نوآوری در بخش حاکمیت قانون می تواند تبدیل به امری واقعا بین المللی شود. به جای صادر کردن و پیوند زدن سازوکارهای پاسخگویی که با نیازهای محلی مطابقت ندارد، آگاهی در مورد پاسخگویی برای مشکلات خاص را می توان به اشتراک گذاشته و در هر جا که مورد نیاز بود به کار برد.

فرض بر این است که ضوابطی وجود دارد برای استقرار این که آیا مشکلات پاسخگویی به شیوه ای رضایتبخش حل می شوند. به این منظور، شیوه های سنجش توسعه یافته اند و بر پایه پژوهش های گسترده ای درباره عدالت و انصاف بنا شده اند. طبقه بندی مشکلات، اپیدمولوژی(همه گیرشناسی)، درصد حل و فصل اختلاف ها و استقرار کارآمدی، حاکمیت قانون در یک کشور ممکن است سرانجام با جمع آوری این داده ها برای تعداد محدودی از مشکلات خاص مورد سنجش قرار گیرد. این امر می تواند متضمن ایده ای کلی از توانایی اجتناب و حل منصفانه مشکلات فوری که در آنها افراد نیازمند شخص ثالثی برای مداخله هستند باشد.

بنابه باور مترجم متن به طور حتم این تنها راه پیشرفت در زمینه حاکمیت قانون و سنجش آن نیست. چرخه بازخورد می تواند برای سایر معیارهای برنامه حاکمیت قانون نقطه پایانی بیابد. برای مثال، تمرکز بر استقلال قضایی، به وجود آوردن امکانی برای سنجش این معیارها و سازماندهی یک چرخه بازخورد در این مورد، می تواند ارزشمند باشد. در هر حال، شروع از مشکلاتی که مردم آنها را تجربه می کنند، می تواند مستقیم ترین راه برای بهسازی درک ما از حاکمیت قانون و سازوکارهایی باشد که مورد نیاز است. علاوه بر این، تقاضا برای وجود سازمان ها می تواند به سوی تحولات و جریان هایی در زمینه حاکمیت قانون، مقررات گذاری و سازوکارهای حل و فصل اختلافات، هدایت کننده باشد. بنابراین شاید اینجا همان جایی است که باید از آن شروع کنیم.