توسط مرکز پژوهش‌های مجلس بررسی شد؛
شاخص‌های نظام حزبی مطلوب و وضعیت کنونی احزاب در ایران
نظام حزبی در ایران، نظام دو قطبی جناحی نه نظام دو قطبی حزبی است، به زعم این گزارش، نظام حزبی ایران بهتر است نظام دو قطبی باشد؛ البته نظام دو قطبی حزبی نه نظام دو قطبی جناحی.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، وضعیت کنونی تحزب در ایران را بر اساس شاخص‌های نظام حزبی بررسی کرد.
به گزارش ایلنا، دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بررسی وضعیت کنونی تحزب در ایران بر اساس شاخص‌های نظام حزبی اعلام کرد: این گزارش با ارائه تعریفی از نظام حزبی، درصدد است تا با استفاده از نظریه و سطح نهادینگی ماین ویرینگ، شاخص‌های نظام حزبی مطلوب را توصیف کند.
بر اساس این نظریه، چهار معیار اساسی برای سنجش سطح نهادینگی نظام حزبی وجود دارند: ثبات قابل ملاحظه در الگوهای رقابت میان حزبی، ریشه داشتن احزاب در جامعه، مشروعیت احزاب و انتخابات و سازمان حزبی قوی.
این نوشتار همچنین بر اساس تقسیم بندی سارتوری از نظام‌های حزبی، بر حسب تعداد احزاب حاضر در یک کشور، چهارگونه نظام حزبی را نام برده است: نظام دو حزبی، نظام کثرت‌گرای معتدل(چند حزبی با اختلافات ایدئولوژیک اندک)، کثرت‌گرایی قطبی(چند حزبی با اختلاف ایدئولوژیک زیاد) و حزب مسلط(تک حزبی).
تعداد احزاب از این جهت مهم است که دو معیار سطح ثبات و انسجام و سطح نهادینگی مجلس را تعیین می‌کند، به عبارت دیگر هر چه تعداد احزاب «موثر» در انتخابات بیشتر باشند احتمال تشکیل حکومت‌های ائتلافی افزون‌تر است.
بر اساس نظریه سطح نهادینگی و چهار معیار اصلی آن، نظام حزبی در ایران از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. به عبارت دیگر در مجموع، نظام حزبی معیارهای چهارگانه نهادینگی را ندارد و سطح نهادینگی نظام حزبی در ایران پایین است.
بر اساس تقسیم‌بندی سارتوری، نظام حزبی در ایران، نظام دو قطبی جناحی نه نظام دو قطبی حزبی است، به زعم این گزارش، نظام حزبی ایران بهتر است نظام دو قطبی باشد؛ البته نظام دو قطبی حزبی نه نظام دو قطبی جناحی.
این گزارش در پایان، گام هایی را برای ایجاد بسترهایی به منظور شکل‌گیری معیارهای نظام حزبی مطلوب در ایران پیشنهاد می‌کند، گام‌هایی که ممکن است گام‌های اولیه تدوین راهبرد نظام حزبی باشند، اهم این پیشنهادها عبارتند از:
- اصلاح قانون انتخابات و ممنوعیت حضور یک نامزد در چند لیست
- درج نام حزب یا جناح سیاسی حامی کاندیدا در کنار نام وی
- ممنوعیت ارائه لیست گروهی توسط کاندیداهای مستقل
- الزام نامزدها به پرداخت حق ثبت نام یا جمع‌آوری امضا
- ممنوعیت ورود احزاب به عرصه انتخابات در دوره زمانی معینی بعد از شروع فعالیت
- لزوم تغییر نگرش نخبگان به حزب و تحزب
- لزوم حضور نمایندگان احزاب در کمیسیون ماده(۱۰) احزاب و ضرورت واگذاری اختیارات به آنها
- صدور مجوز تجمع و راهپیمایی به احزاب
- لزوم شفاف بودن روابط مالی احزاب
- تخصیص یارانه به احزاب
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: ایران حزب دارد، اما از نظام حزبی و سیاست حزبی به معنای واقعی و رایج بی بهره است.
وجود حداقل ۵۰ حزب فعال(و ده ها حزب غیرفعال) در کنار انتخاباتی عمدتا غیرحزبی نشان از مشکلات عدیده ساختاری در این حوزه دارد.
در این گزارش تلاش شد در سه گام، اصول راهنمای کلی حرکت بلندمدت به سمت یک نظام حزبی واقعی ارائه شوند.
گام اول ارائه شاخص‌های نظام حزبی مطلوب بود، در گام دوم تحلیلی آسیب شناختی از وضعیت ایران با توجه به شاخص‌ها ارائه شد، در گام سوم نیز پیشنهادهایی برای هر یک از حوزه ها مطرح شدند که برخی‌شان قابلیت عملیاتی شدن در قالب قانون را دارند و بسیاری نیز به قانون در نمی‌آیند و تحقق‌شان به اراده بازیگر مورد نظر بستگی دارد(حزب، دولت، صدا و سیما و…). در چند سطر پایانی چند اصل راهنمای کلیدی برای نظام حزبی مطلوب در کشور مطرح می‌شوند:
- سیاست انتخاباتی در ایران باید از جبهه‌محوری و جناح‌محوری غیرشفاف به سمت حزب‌محوری شفاف حرکت کند.
- سیاست انتخاباتی باید از کاندیدامحوری به سمت حزب محوری حرکت کند.
- اساسی‌ترین راه برقراری نظام حزبی مطلوب در ایران ترویج فرهنگ فعالیت حزبی به عنوان یک فضیلت مدنی است، این وظیفه در درجه اول متوجه دولت و صدا و سیما و در درجه دوم متوجه خود احزاب است.
