دغدغه‌هایی که با انتقال آب خزر به سمنان بالا گرفت/ انتقال آب، ایستاده بر سکوی بحران برای استان‌های شمالی

به گزارش خبرنگار ایلنا، بارها و بارها شنیده ایم که «آب مایه حیات» اما این روزها نه تنها آب مایه حیات و زندگی بلکه در برخی از موارد مساوی با واژه "بحران" قرارگرفته است و در سال‌ها، ماهها و روزهای اخیر انتقال آب خزر به سمنان، دغدغه‌ای که نه تنها در بین مسئولان، بلکه در بین عموم جامعه هم بالا گرفته است.

در حالی که زنگ هشدار کمبود آب برای نزدیک به 10 استان کشور به صدا در آمده است؛ این کمبود با زمزمه های انتقال آب از خزر به سمنان و فلات مرکزی، به چالشی بزرگ برای نقاط مرطوب و پرآب در استان های شمالی کشور تبدیل شده است و این در حالیست که از نظر کارشناسان انتقال آب مساله ای تک بعدی نیست و نمی توان آن را فقط در حوزه محیط زیست بررسی کرد و باید در همه ابعاد از جنبه علمی مورد توجه و بررسی و پرسش قرار گیرد.

این روزها انتقال آب خزر دست به دست و زبان به زبان نقل محافل شده است و جدای از اما و اگرها، خوب و بد و زشتی ها و زیبایی های این طرح که توسط کارشناسان دو استان مازندران و سمنان و کل کشور بیان می‌شود؛ نباید از دغدغه‌های اجتماعی و تبعات مختلف آن به راحتی عبور کرد.

طرح انتقال آب دریای خزر به کویر مرکزی و حتی اتصال آن به خلیج فارس و دریای عمان حدود 25 سال پیش مطرح و اگرچه در برخی از سال ها به فراموشی سپرده شد اما در دولت دهم دوباره در دستور کار قرار گرفت و کلید خورد و براساس این طرح  مقرر شد؛ در فاز اول این طرح ، آب دریای خزر را از طریق ساری به سمنان رسانده و از آنجا به مناطق مرکزی ببرد و در فازهای بعدی طرح را به خلیج گرگان گسترش داده و از آنجا آب خزر را به استان های خراسان انتقال دهد.

بر اساس این طرح مقرر بود که دولت سالانه حدود 500 میلیون متر مکعب آب به کویر مرکزی کشور منتقل کند و تعیین شده بود که شیرین سازی آن هم در سواحل دریای خزر یعنی مبدا انتقال انجام گیرد.

پیش از این نمایندگان مازندران در مجلس شورای اسلامی هم با انتشار نامه ای با این طرح مخالفت کرده و کمیسیون تلفیق بودجه مجلس هم این طرح را از ردیف های بودجه سال 97 حذف کرد اما در روزهای اخیر در نظر گرفتن ردیف بودجه برای اجرای انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران در لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال 98، به اما و اگرهای جدید دامن زده است.

این در حالیست که چندی پیش هم بیش از 500 تن از استادان و محققان دانشگاههای مختلف کشور با امضای نامه ای ، نسبت به پیامدهای منفی انتقال آب دریای خزر به کویر مرکزی هشدار داده اند؛ اما با وجود همه این دغدغه ها در حالی که ممانعت سفت و سخت مسئولان، مردم و نمایندگان شمال کشور را در راستای انتقال آب دریای خزر به سمنان را بارها و بارها از رسانه های مختلف شنیده و تبعات این انتقال اعلام شده است؛ این روزها ردیف بودجه برای انتقال آب خزر در نظر گرفته شد و حتی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور هم انتقال آب دریای خزر به سمنان را بلامانع می داند.

انتقال آب خزر به سمنان ناعادلانه و غیرکارشناسی است

عضو هیأت رئیسه کمیسیون عمران مجلس هم با اعلام اینکه انتقال آب خزر به سمنان ناعادلانه و غیرکارشناسی است؛ گفت: با انتقال آب دریای خزر به سمنان مخالف هستم.

حسین نیازآذری در گفتگویی افزود: امروزه مازندران خود نیازمند آب است و به دلیل کمبود آب، بسیاری از طرح هایی که نیازمند آب است؛ راکد مانده است و سزاوار نیست هزینه های بیشتری برای طرح های جدید و غیراولویت دار ایجاد شود.

وی با اعلام اینکه ما نمایندگان شمالی در زمان تصویب قانون بودجه؛ جلوی آن می‌ایستیم؛ خاطر نشان کرد: سیاست های دوگانه محیط زیست را در رابطه با صدور مجوز انتقال آب خزر به سمنان قبول ندارم.

دبیر اول کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ادامه داد: امروزه انتقال آب خزر به سمنان، مخالفت‌های جدی و گسترده متخصصان، شبکه‌های اجتماعی، دانشگاهیان، رسانه‌های گروهی و تشکل‌های مدنی سراسر کشور را به همراه دارد و سزاوار نیست که مطالبات مردم نادیده گرفته شود.

نیازآذری گفت: اصرار دولت به انتقال آب دریای خزر را نادیده گرفتن نظر مردم شریف منطقه و طرحی ناعادلانه و غیرکارشناسی است.

انتقال آب خزر به کویر، جبران ناپذیر است

جغرافی‌دان و فعال محیط زیست با اشاره به اثرات تخریبی و جبران ناپذیر طرح انتقال آب دریای خزر به کویر و استان سمنان، گفت: اساسا" انتقال آب بین حوزه‌ای در دنیا طرحی منسوخ شده است؛ چرا که زیرا هر کجا آب را بین‌حوزه‌‌هاجابجا کرده‌اند، اثرات تخریب اکوسیستم در مبدا و مقصد را سبب شده‌ است.

خدیجه گلین مقدم، دکترای جغرافیا و فعال محیط‌زیست در گفت‌‌وگو با خبرنگار ایلنا افزود:  این طور نیست که انتقال آب کاسپین به کویر فقط به کاسپین آسیب می‌زند؛ اینطور نیست و این انتقال آب نه تنها به کاسپین بلکه به کویر هم آسیب وارد می کند و آسیب آن کمتر از شمال کشور نیست.

وی با اعلام اینکه انتقال آب خزر به سمنان یک موضوع ملی و فرامنطقه‌ای است؛ خاطر نشان کرد: در این بخش دریاچه کاسپین تنها متعلق به شمالی‌ها نیست بلکه متعلق به تمام ایرانی‌ها و کشورهای اطراف خزر و حتی متعلق به منطقه آسیا و کل جهان است و اجرای این طرح تمام منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد.

وی در ادامه گفت: دریای خزر دریا نیست، بلکه یک دریاچه است با حجم آبی محدود و قابل اندازه‌گیری و بزرگترین مشکل این دریا همان دریاچه بودنش است که محصور در خشکی‌هاست و تغذیه آن هم از طریق رودها و ریزش‌های جوی است.

مدیر کمپین مخالفین انتقال آب خزر به کویر گفت: دریاچه خزر در سال های اخیر روند پسروی داشته است و اکنون در حال پسروی است وآلودگی آن هم بسیار زیاد است و اگر قرار باشد از آب این دریاچه برداشت شود و حجم آن کاهش یابد، این امر باعث افزایش میزان آلودگی و به خطر افتادن زندگی آبزیان خواهد شد.

گلین مقدم در ادامه با بیان اینکه قطعا برای انتقال آب دریای خزر از دستگاه‌های آب شیرین کن استفاده خواهد شد، گفت: در این طرح حجم بسیار زیادی از آب دریا وارد دستگاه‌های آب‌شیرین کن شده و پس از گردش کار مقداری از آن آب به صورت شیرین خارج و مابقی آن به دریا باز می‌گردد که این آب دارای شوری بالاتر و گرمای بیشتری است و علاوه بر آبزیان ریز هم وارد دستگاه می‌شوند و از بین می‌روند.

این فعال محیط زیست بیان داشت: علاوه بر تمام نکات اعلام شده، با انتقال آب خزر به کویر قطعا" در آینده شاهد ارومیه ای دیگر خواهیم بود و  به دلیل وجود بادهای سرد و خشک قطبی، شمال ایران خاصیت زیستگاهی خود را از دست خواهد داد و وجود درخت‌های هیرکانی، مراتع، شالیزارها پوشش گیاهی، خاک حاصلخیز و ... که همه به دلیل وجود این دریاست؛ با حدف دریای خزر و خشک شدن ان، شاهد شهر مردگان در شمال ایران خواهیم بود.

وی گفت: آب خزر محدود است و پاسخگوی اقیانوس خشک کویر نیست و لذا باید نمایندگان مجلس طرح جدید و مطمئن تری را با کاهش زیست محیطی کمتر پیشنهاد داده و انتقال آب دریای عمان را که قابلیت انتقال به کل کشور را داراست؛ در دستور کار قرار دهند.

انتقال آب خزر، تهدیدی جدی برای دریا

علی محمد شاعری عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با اعلام اینکه دریای خزر یک دریای بسته است؛ اظهار کرد: هر دستکاری در این دریا موجب به خطر افتادن اکوسیستم طبیعی آن می شود.

وی با اعلام اینکه انتقال آب دریای خزر تهدیدی برای دریا است، به ایلنا گفت: اکنون در برخی از شهرهای استان و بخصوص شرق مازندران با کمبود اب روبرو هستیم و اگر پروژه انتقال آب خزر به مرحله اجرا برسد با کاهش شدید آب دریا و خشک شدن دریای خزر و مشکلات فراوان بیشتری روبه رو خواهیم شد.

شاعری معتقد است: با انتقال آب خزر به سمنان و در ادامه انتقال آن به استانهای دیگر شاهد دریاچه ارومیه دیگری در شمال کشور خواهیم بود.

انتقال آب خزر به سمنان، تهدید کننده جنگل های هیرکانی

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل هم با اعلام اینکه انتقال آب خزر به سمنان، تهدید کننده جنگل های هیرکانی است؛ گفت: لوله‌گذاری و ساخت ایستگاه‌های متعدد پمپاژ، ایجاد جاده دسترسی و عبور ماشین آلات سنگین از کهن‌ترین و حیاتی‌ترین رویش‌گاه‌ سبز ایران یعنی جنگل های هیرکانی، سبب تکه تکه شدن و آسیب جبران ناپذیر به این پهنه جنگلیِ به شدت حساس می شود.

عزیرعابسی در گفتگویی افزود: پروژه انتقال آب خزر به سمنان دارای مشکلات زیست محیطی فراوانی است که شوری آب،  مشکلات خوردگی خطوط لوله و نشت‌های محتمل در مسیر خط انتقال، مشکلات شیرین سازی آب و افزایش کمبود آب در آینده بعد از انتقال برای استان های شمالی از جمله این موارد است.

وی خاطر نشان کرد: از آنجایی که ساختار اقتصادی استان مازندران به کشاورزی از نوع آب‌بر متکی بوده و همین مشکلات ناشی از کمبود آب در این استان در سال های گذشته موجب شد که بخش زیادی از زمین‌های استان به زیر کشت محصولات کشاورزی نرود؛ بنابراین هر گونه انتقال آب از این استان به سایر استان‌ها می‌تواند پیامدهای جدی اجتماعی به همراه داشته باشد.

عابسی گفت: همچنان که بارها اعلام شد انتقال آب خزر به سمنان و کویر، علاوه بر مشکلات و معضلاتی که در مبداء و مسیر

انتقال دارد؛ موجب از بین رفتن بخش های زیادی از محیط زیست و جنگل های سبز هیرکانی شده و زندگی موجودات فراوانی را با خطر جدی مواجه می کند که تاثیرات منفی آن گریبان گیر مبداء و مقصد انتقال آب خواهد شد.

آسیب‌های زیست محیطی و هزینه سرسام‌آور، ایرادات طرح انتقال آب خزر به سمنان

نماینده مردم قائمشهر در مجلس شورای اسلامی هم اظهار کرد: برای انتقال آب خزر به سمنان ابتدا باید موانع قانونی را برطرف کند و نمی‌توان بدون نگاه قانونی این طرح را اجرا کرد چرا که هنوز زیرساخت‌های آن فراهم نیست و از منظر کارشناسان، طرح انتقال آب خزر ایرادهای زیادی دارد و آسیب‌های زیست محیطی زیادی وارد می‌کند و هزینه سرسام‌آوری دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.

عبدالله رضیان گفت: همچنین طرح انتقال آب خزر به سمنان ممکن است آسیب‌های زیادی را برای مناطق شمالی کشور از نظر پسماند نمک آب‌شیرین کن‌ها داشته باشد و ممکن است صرفه اقتصادی نیز نداشته باشد و لذا این انتقال آب کاری کارشناسانه و شدنی نیست.

وی افزود: ما مخالف انتقال آب به سمنان نیستیم؛ اما اکنون برخی از نقاط مازندران هم با بحران کم آبی مواجه هستند و باید مدیریت مناسب بر منابع آبی و آب بارانی که وارد خزر می شود؛ انجام و ضمن صرفه جویی در مصرف آب و نهادینه کردن این فرهنگ، مشکلات کم آبی در مازندران و سمنان برطرف شود.

تامین نیاز آبی مردم ایران به دلیل نبود فرهنگ صرفه جویی آب امکان‌پذیر نیست

در این بین صرفه جویی در مصرف آب و مدیریت آب از مسائل مهم دیگری است که از نظر کارشناسان باید مورد توجه جدی باشد؛ که در این زمینه دکتر پرویز کردوانی پدر علم کویر شناسی ایران معتقد است: " تامین نیاز آبی مردم ایران به دلیل نبود فرهنگ صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع آب امکانپذیر نیست و به همین دلیل با شرایط فعلی حتی اگر تمام آب دریای خزر به شهر های مرکزی منتقل شود باز هم پاسخگوی مصرف مردم نخواهد بود."

به گزارش ایلنا، آب، مایه حیاتی است که در ایران کمیاب شده و این روزها کمبود اب، حال ‌و‌ روز کشور را ناخوش کرده است و با روند رو به رشد کم آبی، انتقال آب خزر به سمنان و مخالفت ها و موافقت ها از این طرح شدت گرفته است و در این بین اگرچه از نظر کارشناسان بحران آب موضوعی نیست که تنها ایران با آن درگیر باشد؛ بلکه چالشی است که همه خاورمیانه و شمال آفریقا و در سطحی وسیع تر کل جهان با آن دست به گریبان هستند؛ اما طرح انتقال آب دریای خزر خود جای سوال دارد و با وجود اینکه کمبود و تنش آب در فلات مرکزی ایران قابل قبول است؛ اما برای جبران کمبود آب راه های مختلفی وجود دارد که باید اجرایی شود.

صرفه جویی در مصرف آب، توقف در ساخت سد، مقابله با تبخیر آب از طریق ایجاد شبکه های زیرزمینی، بهینه سازی مصرف آب در بخش های کشاورزی و صنعتی، تشویق کشاورزان به کاشت محصولاتی که نیاز کمتری به آب دارند و توجه به تاسیسات شیرین سازی برای تامین آب از جمله راهکارهایی هستند که دولت ایران برای مقابله با تنش های آبی در پیش گرفته است و می‌توان این روش ها را در دستور کار قرار داد و ضمن مدیریت آب، کمبود آب این مایه حیاتی را جبران و از انتقال آب خزر به سمنان و کویر جلوگیری کرد.