اما و اگرهای پسماند تا ضرورت تحقق تفکیک زباله/زباله یکی از چالش های مهم استان مازندران

به گزارش ایلنا، پسماند و زباله بویژه شیرابه‌های حاصل از آن، می‌تواند به آب‌های زیرزمینی نفوذ کرده یا پس از ترکیب با آب‌های سحطی منابع آب‌های مورد استفاده انسان را آلوده کرده  و سلامت آن را به خطر اندازد.

از سوی دیگر مکان‌یابی‌های غیر استاندارد و بدون ارزیابی، نبود فنس‌کشی و وجود حیوانات ولگرد در محل دفن، دفن غیر استاندارد، تلنبار و نپوشاندن زباله با خاک و پراکندگی زباله‌ها از عواملی است که آلودگی‌های ناشی از پسماند را افزایش می‌دهد.

زباله یکی از چالش های مهم  مازندران

طرح تفکیک زباله تر و خشک از مبدا یکی از اصلی‌ترین حلقه‌های زنجیر بازیافت و بهره برداری از زباله است که اگرچه برنامه‌ریزی برای اجرای این طرح از سال‌های پیش مورد نظر بوده اما اجرایی شدن آن اخیرا به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است و امکانات لازم برای انجام آن تا حدی فراهم شده است.اما نکته مهم در این زمینه آموزش خانواده‌ها برای انجام این تفکیک قبل از بیرون گذاشتن زباله‌هاست.

فربد فخاری درگفت وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه پسماند که یکی از چالش‌های مهم مدیریت شهری به شمارمی‌آید گفت: به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و اکوسیستم حساس استان و هزینه‌های پرداخت شده تحمیلی در این بخش، زباله یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم  و مسئولان و به یکی از چالش‌های اصلی مدیریت شهری تبدیل شده است .

وی افزود: استان مازندران به دلیل برخورداری از شرایط خاص اقلیمی ، آب و هوای مناسب و وجود مواهب الهی از ظرفیت بالای گردشگری برخوردار است این امر موجب افزایش جمعیت و به همان ترتیب  افزایش حجم زباله‌های تولیدی ‌می‌شود که  به ناچار پذیرای بخشی از زباله‌های دیگر استان‌ها هستیم.

مسئول پسماند محیط زیست مازندران به ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها با تاکید بر تفکیک زباله از مبدا اشاره و تصریح کرد:  اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران بر اساس شرح وظایف سازمانی و بویژه  براساس ماده 23 قانون مدیریت پسماند‌ها در این حوزه که به صورت مستقیم، ناظر و مسئول حُسن اجرای قوانین موجود است،با توجه به برنامه‌ها و اولویت‌های اعلام شده از سوی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان موضوع پسماند در اولویت اصلی برنامه‌ها تعریف شده است  .

نیمی از مراکز دفن زباله استان فاقد مجوز

وی با اعلام اینکه 28 مرکز دفن زباله در استان مازندران وجود دارد که بیش از 50 درصد آن فاقد مجوز زیست محیطی هستند، ادامه داد: این مراکز به ناچار بر اساس شرایط خاص در مناطق دوراز شهر در جنگل، حاشیه کوهستان‌ و مراتع انتخاب شدند که ضمن تخریب منابع زیستی آلودگی شدید محیط‌زیست را نیز در پی خواهد داشت. ضمن اینکه تقریبا این مراکز تکمیل شده و از حالت دفن غیر بهداشتی خارج و تلمبار می‌شود.

فخاری با بیان اینکه متاسفانه در حال حاضر  بیش از 90 درصد از زباله‌های تولید شده در استان به روش سنتی دفن یا تلنبار می شود گفت: کاهش تولید زباله  از مهم‌ترین راهکار حفظ محیط زیست است  که خانم‌های خانه دار در تحقق آن می‌توانند نقش اثر‌گذاری داشته باشند.

راهکارهای مهم کاهش تولید زباله

وی تفکیک زباله از مبدا را یکی دیگر از راهکارهای مهم دراین حوزه بیان کرد و گفت: باید حجم زباله‌ها از نظر وزنی کم شود چراکه حدود 20 تا 25 درصد زباله‌ها از نظر وزنی و حجمی مشکل ساز هستند؛ در برخی شهرها تفکیک زباله انجام می‌شود، اما کامل نیست؛ بنابراین باید از هر اقدامی برای کاهش تولید زباله و تفکیک آنها غافل نشویم.

عضو کمیته تخصصی پسماند مازندران گفت: جدا سازی زباله از مبدا ضمن صرفه جویی از آلودگی کمتری برخوردار است این درحالی‌ست که افرادی به صورت سنتی و غیر مجاز، اقدام به جدا سازی زباله‌ها می‌کنند ممکن است وجود برخی از زباله‌های موجود خطراتی را برای آن به همراه داشته باشد، بنابراین تفکیک زباله از مبدا  ضمن ایجاد اشتغال، تولید مواد اولیه برای برخی از صنایع ، کاهش هزینه انتقال بهترین روش برای حفظ محیط زیست تلقی می شود.

به گفته مسئول پسماند محیط زیست مازندران ، استان مازندران روزانه شاهد تولید بیش از سه هزار و 100 تن زباله است که به دلیل کمبود زمین در شهرهای مختلف استان با مشکلات زیاد و هزینه‌های هنگفت به نقاط دور کوهستانی و جنگلی حمل و دفن می‌شود؛ البته این میزان تولید ممکن است در شرایط مختلف چون ورود مسافران بویژه درغرب استان افزایش یابد.

وی با بیان این مطلب توضیح داد: چنانچه جدا سازی زباله در مبدا صورت گیرد فشار کمتری به محل دفن زباله وارد شده و دفع پسماندها نیز کاهش یافته و به همان ترتیب آلودگی نیز کمتر می‌شود.

 مشکلات زیست محیطی استفاده ازظروف یکبار مصرف

فخاری آموزش را ازرویکردهای مهم در طرح تفکیک زباله از مبدا عنوان و بر آموزش همگانی از سوی دستگاه های مربوطه و صدا و سیما در این حوزه تاکید کرد و گفت: به شهرداران ، دهیاران و بخشداران  سراسر استان  نیز اعلام شد با توجه به شرایط ویژه استان و ضرورت موجود، بر اساس فرهنگ بومی مردم منطقه ، نوع و کیفیت زباله‌های تولیدی و امکانات و تجهیزاتی که در اختیار دارند به صورت منطقه ای عمل کرده و میزان پسماندهای تولید شده و قابل انتقال به مراکز دفع شهری را کاهش دهند.

عضو کمیته تخصصی پسماند مازندران متذکر شد تا مردم از استفاده ظروف یکبار مصرف که بخش عمده ای از زباله‌های ما را تشکیل می ‌دهد در مناسبات و مراسم (محرم و رمضان) خودداری کرده و سفره‌های پارچه ای ، لیوان های شیشه ای و پاکت را جایگزین کنند تا در کاهش آلودگی و زباله سهیم باشند.

وی همچنین توصیه کرد که کشاورزان پس از برداشت محصول ساقه‌های برنج را آتش نزنند؛ این اقدام از سویی موجب آلودگی هوا و به تبع آن کاهش دید رانندگان و احتمال بروز تصادف را خواهد داشت از سویی دیگر موجب از بین رفتن موجودات ریز که در تجزیه خاک موثر هستند؛ می شود.

فخاری با اعلام اینکه 400  هکتار زمین منابع  ملی مستقیم  زیر دفن زباله قرار دارد ادامه داد: حتی برخی از مناطق زباله‌ها بیش از800 مترارتفاع دارند مستقیم موجب آلودگی آب و خاک می‌شود.

 بازیافت با تفکیک زباله از مبدا

محمد علی رکنی با اشاره بر تفکیک زباله از مبدا  و تاکید بر اینکه تفکیک زباله از مبدا سبب می‌شود تا عملیات بازیافت بهتر و صحیح تر انجام شود، اظهار داشت: در مجموع حدود 65 تا 70 درصد زباله را زباله‌های فساد پذیر و 30 درصد را زباله خشک تشکیل می‌دهند که می توان با روش‌های صحیح آن را مدیریت کرد.

وی توضیح داد: در قدم نخست با انجام تفکیک زباله از مبدا یعنی ما توانستیم تولید زباله را مدیریت کنیم ؛ در استان مازندران که روزانه بیش از سه هزار و 100 تن زباله تولید می‌شود در قدم دوم با تفکیک زباله از مبدا توانستیم 30 درصد تولید زباله را کاهش دهیم بدین ترتیب نخستین کارمدیریتی را در حوزه پسماند انجام داده ایم.

معاون نظارت و پایش محیط زیست مازندران گفت: تفکیک زباله به شکل کلی، به معنی جدا سازی زباله ها به دو گروه خشک و تر است ، زباله خشک شامل چوب و محصولات وابسته به آن، فلزات و شیشه است.زباله تر هم به پسماندهایی مثل باقی مانده غذا و میوه و سبزی گفته می‌شود.

تغییر الگوی مصرف مهم‌ترین رویکرد

رکنی تغییر الگوی مصرف را از مهمترین رویکرد در کاهش تولید زباله دانست و گفت: چنانچه در تحقق این امر کوشا باشیم به راحتی می‌توانیم در کاهش زباله تاثیر بسزایی داشته باشیم؛ البته فقط الگوی مصرف ما دچار مشکل نیست ، بلکه الگوی تولید و توزیع نیز مشکل دارد که بایستی اصلاح شود.

وی ادامه داد: تفکیک و جداسازی زباله و بازیافت آنها برای محیط زیست فواید سودمند و ارزشمندی دارد. با تفکیک شدن زباله‌های قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت می‌توان از زباله‌های قابل بازیافت برای تولید محصولات جدید استفاده کرد و به جای استفاده از منابع طبیعی، مواد بازیافتی را به کار برد و در مصرف منابع طبیعی صرفه‌جویی کرد.

رکنی تصریح کرد: جدا سازی زباله از یکدیگرضمن ایجاد محصولات جدید و اشتغال، ارزش افزوده را نیز در پی دارد بنابراین اگر این زباله ها و پسماندها قبل از اینکه روی هم انباشته شوند، از هم تفکیک شوند و با جداسازی بهنگام و درست بازیافت شوند، عملیات بازیافت موفق آمیز تر صورت خواهد گرفت

وی افزود: استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای خرید به جای پلاستیک، استفاده از ظروف شیشه‌ای و قابل شستشو به جای ظروف یک بار مصرف، استفاده از دستمال‌های پارچه‌ای بجای دستمال کاغذی برخی از راهکارهای ساده برای تولید زباله کمتر است.

ضرورت جمع آوری و بازیافت زباله با تکنولوژی روز

رکنی بر ضرورت جمع آوری و بازیافت زباله با تکنیک و تکنولوژی روز تاکید کرد و گفت: استفاده از دانش نوین در جمع آوری  و بازیافت زباله و کاهش آلودگی زیست محیطی امری ضروری به شمار می‌آید.

معاون نظارت و پایش محیط زیست مازندران با بیان اینکه برخی از مواد و زباله‌ها کیفیت لازم برای کمپوست شدن را ندارند سوراندن را بهترین روش برای این مواد عنوان کرد و افزود: برخی دیگر را نیز می‌توان با ترمیم از آن استفاده کرد نظیر البسه، مبلمان.

به گفته رکنی برخی زباله‌ها غیرقابل بازیافت است و تنها کمکی که می‌توانیم بکنیم، این است که کمتر تولید کنیم و تنها راه بهبود این چرخه ، دوری از مصرف‌گرایی است.

  فرهنگ سازی؛ نخستین گام بازیافت زباله

دربسیاری از کشورهای دنیا که ارزش واقعی زباله و درعین حال خطر بی‌توجهی آن شناخته شده است، شیوه‌های گوناگونی برای بازیابی و استفاده چند باره از زباله ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قاسم قاسمی در این باره گفت: تفکیک  و بازیافت زباله طرح مهمی است که در صورت اجرایی شدن علاوه بر صرفه اقتصادی قابل توجه، مانع از ورود زباله به محیط زیست می‌شود.

وی با اشاره به طرح " تفکیک از مبدا " از فواید تفکیک زباله را حفظ محیط زیست دانست و توضیح داد: با توجه به این که طرح مربوطه از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، اجرایی شدن این طرح نیاز به فرهنگ سازی و آموزش‌های شهروندی است.

عضو شورای اسلامی شهر ساری افزود:البته فرهنگ‌سازی نیز نیاز به زمان دارد اینطور نیست که ما بتوانیم در بازه زمانی کوتاه این اتفاق مهم را در شهر رقم بزنیم.

وی با تأکید بر لزوم فرهنگسازی در این راستا خاطرنشان کرد: باید تلاش کنیم با توجیه شهروندان نسبت به اهمیت تفکیک زباله و نیز خطرات زیست محیطی تولید زباله آن‌ها را متقاعد به همکاری برای اجرای طرح تفکیک زباله کنیم و در این راستا باید از ظرفیت‌ گروه‌های مختلف مردمی و آموزش‌های شهروندی استفاده شود.

رئیس کمسیون طرح و برنامه شورای اسلامی شهر ساری گفت: متاسفانه امروزه عدم توجه به محیط زیست آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به مردم وارد می‌کند ، قطعا شهرداری ساری در راستای وظایف خویش و شورای شهر ساری نیزهمچون دیگر شوراهای شهر تضمین کننده سلامت شهروندان بوده که بخشی از این سلامت در گرو حفظ محیط زیست است اقدامات مناسبی انجام خواهد داد.

وی با اشاره به طرح تپش (تفکیک پسماند شهر) توضیح داد: این طرح بمنظور کاهش اثرات زیانبار زباله در محیط زیست با همکاری شورا و شهرداری ساری راه اندازی شد.

قاسمی تصریح کرد: از آنجایی که ما هنوز به آمار و عدد استاندارد جهانی در حوزه تفکیک زباله نرسیدیم و هزینه‌های لازم را در حوزه فرهنگی انجام ندادیم؛ خیلی به درآمدزایی این طرح امیدوار نیستیم .

به گفته قاسمی در حال حاضر بیش از 100 نیروی انسانی در سازمان پسماند شهرداری ساری بصورت مستقیم در اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا نقش دارند کما اینکه مردم نیز در اجرای این طرح با ما همگام حتی گاهی جلوتر از ما در تحقق این هدف گام بر می‌دارند.

نماینده شورا در سازمان پسماند شهرداری ساری ادامه داد: بر اساس آمار، مشارکت مردم در تفکیک زباله از آغاز این طرح 35برابر افزایش داشته است.و اینکه موفق شدیم ماهیانه 1.5 تا 2 تن از زباله‌های قابل بازیافت را از دیگر زباله‌ها کم کنیم؛ دستیابی به چنین هدفی برای ما بسیار حائز اهمیت بوده است.

 مشارکت 14 درصد از شهروندان ساری

طرح تفکیک و بازیافت زباله‌ها علاوه بر آن‌که می‌تواند شهر را از آلودگی‌های زیست‌محیطی نجات دهد، در رونق بخشیدن به اقتصاد شهری هم تاثیرگذار خواهد بود؛ چون از هزینه‌های جمع‌آوری زباله کاسته می‌شود و نیز در ایجاد اشتغال و ایجاد توسعه پایدار موثر است.

از سویی دیگر، به گفته عباس رجبی ، از 100 هزار خانوار مرکز مازندران معادل 14 هزار خانوار درطرح تفکیک زباله مشارکت دارند و روزانه 5 تن زباله خشک از این خانوارها دریافت می‌شود.

وی بیان کرد: به خوبی مشخص است که امروزه زباله‌های شهری یکی از بارزترین معضل‌های بهداشتی و زیست‌محیطی شهر به حساب می‌آیند که نمی‌توان بر این مشکل بزرگ شهری با رویکرد سنتی فائق شد.

مدیر عامل سازمان پسماند شهرداری ساری گفت: بازیافت یک سند  پردرآمد در کشورهای پیشرفته تعبیر شده و این کشورها زباله‌های خود اعم از پلاستیک و...  بازیافت کرده و از این طریق درآمدهای خوبی را کسب می‌کنند این درحالیست که در ایران برغم آمار منتشر شده که سالانه بیش از 20 میلیون تن زباله تولید می‌کند هنوز نتوانستیم جایگاه خوبی در این باره پیدا کنیم.

 بازیافت زباله برای کسب درآمد

وی ادامه داد: بجای اینکه این حجم زیاد زباله در ایران تبدیل به یک فرصت طلایی شود تهدیدی برای محیطزیست شده است، بنابراین توصیه می شود که شهرداری‌ها بجای اتکا به درآمدهای ناپایدار و تراکم فروشی به بازیافت زباله به عنوان یک روش جدید برای کسب درآمد بهره گیری کنند.

رجبی با اعلام اینکه روزانه 50 هزار تن زباله در کشورتولید می شود  تنها 200 واحد بازیافت برای آن وجود دارد، تصریح کرد:  از این میزان 4 درصد بازیافت و مابقی بصورت سنتی دفع و یا در طبیعت رها  می‌شود.

وی به میزان پسماند دریافتی از ابتدای طرح تا پایان تیرماه 97 اشاره ، کاغذ را 54 درصد، فلز 7 درصد، پلاستیک 22 درصد و شیشه را 17 درصد میزان پسماند دریافتی ساری اعلام کرد.

رجبی همچنین میزان مشارکت شهروندی به تفکیک مناطق را اینچنین عنوان کرد: منطقه یک 36 درصد، منطقه دو 41 درصد  و منطقه سه 23 درصد طی یکسال اخیر بوده است .

مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری ساری تحویل مخازن پسماند خشک به مجتمع های مسکونی را از برنامه‌های این سازمان اعلام  وتصریح کرد: تحویل مخازن در مرحله اول ازهفته سوم تیر 97 آغاز و به همین ترتیب در مراحل بعد جهت نظارت دقیق‌تر هر هفته 100 واحد تحت پوشش این مخازن قرار می‌گیرد.

رجبی ادامه داد: تاکنون در 314 واحد آپارتمان مخازن پسماند خشک به آن نصب شده است ، بر این اساس 2400 خانوار مشارکت مستقیم با ما دارند.ضمن اینکه میزان پسماند خشک طی مدت چهار در این آپارتمان ها نیم تن بوده است.

وی با اشاره به نیروگاه زباله سوز شهر ساری و اینکه این نیروگاه در سال 89 در سفر استانی دولت دهم به تصویب رسید، عملیات اجرایی آن در تیرماه سال 95 شروع شد، افزود:روزانه در مازندران 3 هزار و 100 تن زباله تولید که حدود 12 درصد از این زباله مربوط به ساری است.

رجبی به آموزش 16 هزار نفر در بازه زمانی چهار ماه در ساری اشاره کرد و گفت: 58 غرفه در مرکز مازندران در طرح تفکیک زباله فعالیت می‌کنند.

این گزارش حاکی از آن است اگر به همین مشکل شهری نگاهی علمی داشت، می‌توان پسماند‌های مخرب شهری را به فرصتی طلایی برای شهر تبدیل کرد. مدیریت عاقلانه پسماندهای شهری امروز یکی از راه‌های موثر حفاظت از محیط زیست است.

گزارش: زهرا شریفی