مصرف برخی مکمل‌ها و گیاهان دارویی تهدیدی برای سلامت شهروندان / خطرات مصرف خودسرانه مکمل‌های ورزشی در باشگاه‌های بدنسازی
کسب منافع اقتصادی موجب بروز تخلفات گسترده‌ای در بعضی از عطاری‌ها شده است.
به گزارش ایلنا از ساری، بعضی از عطاری‌ها و فروشگاه‌های عرضه گیاهان دارویی در استان مازندران به دلایل مختلف از وظایف اصلی خود که همان عرضه گیاهان دارویی و سنتی و تازه یا خشک شده است فاصله گرفته و سودآوری و کسب منافع اقتصادی، سلامت گیاهان عرضه شده را به دلیل عدم رعایت استانداردهای نگهداشت گیاهان دارویی به خطر انداخته است.
توجه به کسب منافع اقتصادی موجب تخلفات گسترده‌ای از جمله بسته‌بندی‌های غیرمجاز گیاهان دارویی، فروش غیرمجاز دارو ،فروش داروهای غیر مجاز و قاچاق ،تهیه و توزیع معجون‌ها و داروهای کپسوله شده غیرمجاز و نیز دخالت درعرصه درمان شده است.
خوشبختانه امروزه با توجه به حساسیت‌های موجود در تامین امنیت کالاهای سلامت محور برای ارتقای سطح سلامت در جامعه،کاشت گونه‌های گیاهی مورد نیاز ،ساماندهی و نظارت بر نحوه عرضه گیاهان دارویی و سرمایه‌گذاری در حوزه فرآوری داروهای گیاهی بیش از پیش مورد توجه نهادهای مسئول در حوزه سلامت است.
موارد ممنوع در عطاری ها
مجید یوسفی سرپرست امور فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مازندران درباره موارد ممنوع در عطاری‌ها گفت: تبلیغاتی تحت عنوان داروهای ضد فشارخون ،ضد چربی،چاقی و لاغری ،ضد ام.اس، ضد سرطان و ... در پشت شیشه عطاری‌ها تخلف بوده و بخش عمده‌ای از این تخلفات مربوط به عطاری‌هایی است که مجوز ندارند.
فروش دارو در عطاری تخلف است؛ چه گیاهی چه شیمیایی. عطاری‌های باسابقه نیز مفرده یا یک گیاه را می‌فروشند که البته با موارد تجویز و مصرف آن هم به خوبی آشنا هستند.
تاکید مجدد براینکه فروش دارو بویژه داروهای ترکیبی بی‌نام و نشان به هیچ وجه در عطاری‌ها مجاز نیست، مردم باید دراین زمینه مراقبت کرده وازاین موارد استفاده نکنند.مطالعات‌انجام شده در مرکز تحقیقات پزشکی قانونی نشان داد بسیاری از این داروهای ترکیبی که با ادعای صد درصد گیاهی ضد چاقی،لاغری ،ضد اعتیاد و .... به فروش می‌رسد ،اساسا داروی شیمیایی است و مردم نباید فریب این تبلیغات را بخورند.
درصورت مصرف داروی شیمیایی ازسوی بیمار،استفاده از داروی گیاهی یا حتی گیاه دارویی بدون هماهنگی با پزشک معالج ممکن است با داروی شیمیایی مصرفی بیمار تداخل پیدا کرده ، بیماری وی تشدید و عارضه ایجاد کند. به همین دلیل چنین ضرورت‌هایی باید در عطاری‌ها ساماندهی شود تا هم به نظام سلامت آسیب نرسد و هم کار و حرفه مقدس عطاری‌های خوش سابقه مخدوش نشود.
عطاری‌ها حق فروش دارو را ندارند
وی افزود: در صورتی که گزارش مردمی مبنی بر تخلف عطاری‌ها دریافت شود، گشت‌های مشترک از مکان‌های گزارش شده بازدید کرده و برای متخلفان پرونده حقوقی و تعزیراتی تشکیل خواهد شد؛ افراد در صورت مشاهده می‌توانند با تلفن دریافت تخلفات 33044434-33044015 تماس حاصل کنند.
یوسفی با بیان اینکه هر گونه عرضه و فروش داروهای گیاهی، شیمیایی و مکمل‌های دارویی (پودرهای پروتئینی و... ) می‌بایست در داروخانه‌های مجاز و زیرنظر پزشک داروساز صورت پذیرد، افزود: برخی متصدیان عطاری‌ها به فروش داروهای مذکور که اغلب قاچاق و غیرمجاز هستند، اقدام می‌کنند ، این برخلاف قوانین صلاحیت علمی آنان است.
اقدام به مواردی از قبیل حجامت ، تزریقات ، معاینات پزشکی خاص و غیره از جمله مواردی است که باید با شدت با آن برخورد کرد، چرا که در بعضی موارد می‌تواند خطرات جانی جبران ناپذیری را متوجه مراجعان کند.
آنچه قانون درباره فعالیت‌های صنف فروشندگان گیاهان دارویی مجاز کرده، فروش انواع گیاهان خشک فله‌ای وعرقیات گیاهی است.
یوسفی در بخش دیگر از سخنانش به خطرات مصرف بی‌رویه و خودسرانه مکمل‌ها و داروها در ورزش اشاره کرد و اظهار داشت: مکمل‌ها به دو دسته مکمل‌های تغذیه‌ای و دارویی تقسیم می‌شوند که مانند هر ترکیب دیگری اگر بی‌رویه و نابجا مصرف شوند می‌توانند عوارض کوتاه مدت و یا بلند مدت خفیف و یا کشنده‌ای داشته باشند.
در میان مکمل‌های تغذیه‌ای، مکمل‌های پروتئینی پر مصرف‌ترین مکمل است که ممکن است این نوع مکمل با املاح ویتامین‌ها غنی شده باشد.درصد پروتئین‌ها در مکمل‌های مختلف از 25 تا 97 درصد می باشد.نکته مهم این است که مصرف پروتئین بیش از نیاز بدن ضرورتا منجر به تولید ماهیچه نمی‌شود. کالری اضافه که می‌تواند از طریق پروتئین وارد بدن می‌شود اگر دربدن استفاده نشود به شکل بافت چربی ذخیره می‌شود.
احتمال بیماری زا بودن دریافت اضافی در بدن
سرپرست امور فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مازندران در این باره گفت: راجع به این مسئله تحقیقات بسیاری شده است و بسیاری ازصاحب‌نظران تغذیه و پزشکی بنابر شواهد می‌گویند مصرف بیشتر از نیاز پروتئین در دراز مدت می تواند عوارض جدی ایجاد کند اما در مقابل عده‌ای دیگر از متخصصان و صاحب‌نظران تغذیه معتقدند مشکلی ایجاد نمی‌کند اما چرا؟ واقعیت این است که متخصصانی که معتقد به بیماری‌زا بودن مصرف بیش از نیاز پروتئین هستند می‌گویند پروتئین‌ها خصوصا پروتئین‌هایی که منشاء حیوانی دارند از نظر فسفات و سدیم غنی بوده و به خوبی در بدن تصفیه نمی‌شوند. این مواد باعث افزایش دفع از خدمات عطا کلسیم می‌شوند که می‌تواند بر روی استخوان اثرات نامطلوب داشته باشد.
نکته دیگر این است که دست کم از نظر تئوری مصرف زیاد مکمل‌های پروتئینی می‌تواند فشار را در دوطرف نرون‌های کلیه افزایش دهد و گفته می‌شود پروتئین مازاد بر نیاز ممکن است در دراز مدت به کلیه آسیب برساند و درنهایت مسئله آسیب‌های کبدی نیز در اثر مصرف بی‌رویه مکمل‌های پروتئینی مطرح شده است.
وی افزود: یکی از هنرهای متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی این است که نخست برآورد نیاز کند و بر مبنای آن رژیم غذایی و در صورت نیاز مکملی را برای فرد تجویز کند و اساسا هدف تغذیه پزشکی ایجاد تعادل است.
یوسفی یکی از شعارهای تغذیه سالم، تعادل در تغذیه است که یک معنی آن این است که بین نیاز و دریافت شما باید موازنه‌ای برقرار باشد.
وی با بیان این مطلب گفت: اما در باشگاه‌های ورزشی مرسوم است که مربیان ورزشی که ممکن است حتی تحصیلات آکادمیک هم نداشته باشند ویا تنها کارشناس تربیت بدنی بوده و تنها دردو واحد، آشنایی یا اصول تغذیه خوانده اند رژیم‌های غذایی عجیب و غریب و مکمل‌های متعددی برای ورزشکاران تجویز کنند.
بر اساس این گزارش ، مبانی تئوری فیزیولوژی وبیوشیمی تغذیه درباره اثرات مصرف طولانی مدت مکمل‌ها درمقادیر بالا می‌گوید که اگر بخواهید از سطح تعادل فراتر روید احتمالا می‌تواند آسیب‌هایی به بدن وارد کند همانطوری که آسیب‌های جدی ناشی از مصرف مکمل‌ها در برخی از ورزشکاران دیده شده است.
اسیدهای آمینه از دیگر مکمل‌های ورزشی است که به شکل خالص اسیدهای آمینه شاخه دار و یا منفرد مثل " گلوتامین و یا آرژنین" بوده که مصرف بسیاری شده است و برای کارایی آن در ورزش‌های قدرتی و افزایش حجم ماهیچه مطالعات ضد و نقیضی وجود دارد که اغلب آنها اثرات مثبتی از این مکمل‌ها را تایید نمی‌کنند.
یوسفی ادامه داد: دسته دیگری از مکمل‌ها، مکمل‌های ویتامینی و املاح است که ویتامین‌های گروه " ب و ث " از جمله ویتامین‌های محلول در آب است.مصرف ویتامین "ب " در دوزهای معمول، ممکن است که منفعتی نداشته باشد ولی تاکنون ضرری از مصرف آن نیز گزارش نشده است اما این مسئله در مورد مصرف ویتامین " ث" درست نیست.
وی افزود: مصرف ویتامین " ث " تا دوز 1000 میلی گرم در روز، عارضه جدی در افراد سالم به دنبال ندارد اما مصرف آن در افرادی که کلیه آنها زمینه سنگ‌سازی دارد و جنس سنگ کلیه آنها زمینه سنگ سازی دارد و جنس سنگ کلیه از اگزالات کلسیم است مصرف ویتامین " ث " باید محدود باشد چرا که می‌تواند ساخت سنگ‌های اگزالاتی را در کلیه تحریک کند.همچنین در دوزهای بالای یک گرم در برخی از افراد موجب بروز عوارض گوارشی و اسهال‌های اسمتیک می‌شود بنابراین باید این ویتامین با نظر متخصص دریافت شود.
این مسئول بیان کرد: مطالعات زیادی بر روی مکمل کراتین انجام گرفته است که نشان داده مصرف کراتین باعث احتباس آب در بدن می‌شود.در عین حال در مقالات ذکر شده که ممکن است برای همه به یک شکل پاسخ ندهدو ضرورتی نداشته باشد که برخی از افراد از آن استفاده کنند.
دریافت پروتئین ایجاد اوره می‌کند و ترکیبی سمی است و به دلیل اینکه اوره باید از طریق ادرار دفع شود توصیه می‌شود که در دریافت بالای پروتئین حتما دریافت مایعات نیز افزایش یابد.
نکته دوم اینکه افرادی که قصد ورزش حرفه‌ای ندارند و صرفا برای سلامت و تناسب اندام ورزش می‌کنند اساسا ممکن است نیازی به دریافت مکمل‌ها نداشته باشند و یک رژیم عذایی منظم ، کاملا نیازهای آنها را برطرف می‌کند و تقریبا نیاز به هیچ‌گونه مکملی در مقایسه با افراد عادی نخواهند داشت.
نکته سوم این است که بسیاری از مکمل‌هایی که در دسترس ورزشکاران در باشگاه‌های بدنسازی قرار می‌گیرد متاسفانه با دوزهای بالاتجویز می‌شود و از همه مهم تر اینکه تجویزکنندگان خودشان فروشنده بوده و به نوعی ذی‌نفع هستند و بعضی از مربی‌ها کار اولشان خرید و فروش مکمل است.این است که مکمل‌های تقلبی زیاد می‌شود.
تقلب در مکمل‌های بدنسازی دو نوع است .یک نوع از مکمل‌های تقلبی بدنسازی به این صورت است که تنها حاوی 10 درصد پروتئین است و بقیه مواد آن از شیر خشک و دیگر مواد تشکیل می‌شود اما نوع دیگر مکمل‌های بدنسازی پروتئنی تقلبی حاوی اجزای دارویی بوده که بسیار خطرناک است و بسیاری از باشگاه‌های ورزشی، ورزشکاران را به مصرف این مکمل‌ها ترغیب می‌کنند.
بسیاری از مکمل‌ها و داروهای قاچاق تقلبی بوده و در داخل کشور یا در کشورهای همسایه با کپی کردن جلد و بروشور فرآورده اصلی تهیه می‌شوند و نه تنها ماده موثر دارویی ندارند بلکه به دلیل استفاده از ترکیبات شیمیایی غیر استاندارد که تهیه و ساخت این محصولات تقلبی به کار می‌رود، همواره عوارض زیان باری روی سلامتی افراد جامعه دارد.
این گزارش حاکی از آن است که با وجود اینکه درسال‌های اخیرهشدارها نسبت به استفاده مکمل‌های غیر مجاز ورزشی افزایش داشته است، اما به نظر می‌رسد نه تنها استفاده از این مکمل‌ها کم نشده که به قربانی شدن تعداد بیشتری از شهروندان انجامیده است.به صدا درآمدن زنگ‌های هشداردر مورد افزایش مرگ ناشی از مکمل‌های ورزشی لزوم انجام اقدامات عاجل هم در زمینه فرهنگی و هم در بُعد نظارتی و انتظامی را ضروری می‌کند.
