لرستان پایتخت گردشگری ایران با جاذبه های بسیار دیدنی و طبیعی

ایلنا: شهر خرم آباد مرکز لرستان باستانی در دره‌ای باصفا و بر ساحل رودخانه خرم آباد قرار دارد؛ در کتاب‌های گردشگری از جاذبه‌های این استان معمولا به قلعه فَلَک‌الافلاک، آبشار نوژیان، مسحد جامعه بروجرد، منار آجری، دریاچه گهر دورود و… اشاره می‌شود.

به گزارش خبرنگار ایلنا از خرم آباد، فَلَک‌الافلاک یا دژٍ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. قلعه فلک‌الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است. این بنا مربوط به دورهٔ ساسانیان است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

تاریخ ساخت بنا

قدمت این قلعه به دوره ساسانیان می‌رساند. ساسانیان شهری با نام شاپورخواست در حدود منطقه کنونی خرم‌آباد ساختند که بعدها ویران شد و در حدود سده هفتم هجری خرم‌آباد فعلی به جای آن بنا گردید. گمان می‌رود که قلعه فلک‌الافلاک همان دژ شاپورخواست باشد که در دوره ساسانی کاربرد حکومتی و نظامی داشته‌است. از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم‌آباد این قلعه نیز بنام خرم‌آباد معروف شد و احتمالا نام فلک‌الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده‌است.

کاربری قلعه

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد همچنین خزانه حکومتی خاندان بدر در قرن چهارم هجری و مقر حکومتی اتابکان لر کوچک و والیان لرستان در دوره صفویه تا قاجار و سرانجام پادگان نظامی و زندان سیاسی در دوران پهلوی اول و دوم از مهمترین کاربردهای قلعه در گذشته محسوب می‌شود.

کاربری کنونی

این اثر ارزشمند در سال ۱۳۴۹ از ارتش به وزارت فرهنگ و هنر سابق واگذار و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در سال ۱۳۵۴ با راه اندازی موزه مردم‌شناسی و مفرغ‌های لرستان بنا به موزه تبدیل شد. در سالهای اخیر با مرمت نمای بیرونی و داخل قلعه موزه‌های باستان‌شناسی، مردم شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چایخانه سنتی در این مجموعه فرهنگی تاریخی راه اندازی شده‌است.

آبشار نوژیان

آبشار نوژیان از مرتفع‌ترین آبشارهای ایران در استان لرستان واقع شده است. این آبشار در ۵۱ کیلومتری جنوب شرقی خرم‌آباد(بخش پاپی) به ارتفاع ۹۵ متر وعرض تاج ۵ متر است. گردشگاه جنگلی نوژیان بالای کوه تاف قرار دارد. در کوه تاف انواع گیاهان دارویی می رویند و دارای طبیعتی زیبا و دیدنی است. مردم و گردشگران زیادی برای تماشای این آبشار زیبا و برای جمع آوری گیاهان دارویی به این ناحیه می آیند. راه ارتباطی آن از طریق خرم‌آباد به گردنه نوژیان جاده آسفالته و یا از راه آهن به ایستگاه کشور و از آن طرف هم با یای پیاده حدود ۲ ساعت پیاده روی به سمت آبشار است.

آبشار بیشه

آبشار بیشه یکی از آبشارهای استان لرستان است. این آبشار در دل کوههای زاگرس در شهرستان خرم‌آباد قرار گرفته است و فاصله آن تا شهر خرم‌آباد ۶۵ کیلومتر است. این آبشار در کنار راه آهن تهران - خوزستان و در نزدیکی ایستگاه بیشه قرار گرفته است و از این رو پذیرای مسافران نیز می‌باشد.

این آبشار با چشم اندازی زیبا یکی از نادرترین و زیباترین آبشارهای استان لرستان است. ارتفاع آبشار ۴۸ متر تا نقطه برخورد با زمین است و ۱۰متر نیز از آنجا تا وصل شدن به رودخانه سزار می‌باشد و عرض تاج آبشار ۲۰ متر می باشد.

در بالای آبشار، روبروی ایستگاه چشمه‌های پر آب متعددی دیده می‌شود که از دل کوه می جوشند و زمزمه کنان از وسط ایستگاه قطار گذشته و آبشار بیشه را تشکیل می دهند. راه این آبشار از طریق راه آسفالته از خرم‌آباد بطول ۶۵ کیلومتر و کنار ایستگاه قطار زیر پل راه آهن می گذرد و برای رسیدن به آن باید حدود چند صد متری پیاده روی کرد تا به آبشار رسید و از شهرستان دورود تا بیشه با قطار در حدود ۳۰ دقیقه می‌باشد. هوای خنک و با طراوت، سرسبزی و شادابی کوههای بلند و دلنشین بیشه را به یک منطقه دیدنی و جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است. در پائین ایستگاه و در دل درختان بلند جویبارهای صاف و زلال، اقامتگاه‌های چوبی و زیبائی در اختیار بازدید کنندگان قرار می گیرد و مسافران و علاقمندان در آنجا به استراحت می پردازند. علاوه بر این اقامتگاه‌ها مسافران می توانند در پائین آبشار و روبروی ایستگاه چادر برپا نمایند و به استراحت بپردازند.

دریاچه کیو

دریاچه کیو در شمال غرب شهر خرم‌آباد قرار گرفته‌است. مساحت دریاچه هفت هکتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است. این دریاچه از ارزشهای توریستی درون شهری برخوردار بوده و همچنین زیستگاهی مناسب برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر است. کیو در گویش لری مردمان خرم‌آباد به معنی کبود رنگ و آبی است و دلیل استفاده آن آب زلال و عمیق این دریاچه‌است که به رنگ آبی و نیلی دیده می‌شود.

این دریاچه به شهر خرم‌آباد جلوه خاصی داده و در کنار جاذبه‌های تاریخی فراوان در دره خرم‌آباد و چشمه‌های پر آب شهر را در ردیف یکی از شهرهای زیبا و توریستی قرار داده‌است. آب دریاچه از چشمه تامین می‌شود و به لحاظ ویژگی‌های خاص خود می‌تواند به عنوان یکی از مراکز جذب توریست تبدیل شود. در کنار این دریاچه امکانات تفریحی، شهربازی و چشم انداز زیبایی وجود دارد. کیو یک دریاچه فصلی است و همچنین در سال‌های اخیر با توجه به شدت گرفتن خشکسالی‌ها در کشور و در استان لرستان این دریاچه زیبا، تقریبا در حال خشک شدن است و تا حدی زیبای‌های آبی رنگش را از دست داده‌است. در پائیز سال۱۳۸۹، این دریاچه کاملا خشک شد و مدتی کوتاه پس از آن در ابتدای دی ماه لایروبی آن آغاز گردید. پیش از آن، اندک ماهی‌های باقیمانده در آن توسط عده‌ای از مردم محلی گرفته شدند.

دریاچه گَهَر

دریاچه گَهَر در میان رشته کوه اشترانکوه در استان لرستان واقع است. این دریاچه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه بین بخش زز و ماهرو الیگودرز و بخش مرکزی دورود قرار دارد. این دریاچه که به «نگین اشترانکوه» معروف است یکی از زیباترین دریاچه‌های طبیعی ایران به شمار می‌رود و با ارتفاع ۲۳۵۰ متر از سطح دریا در میان منطقه حفاظت شده اشترانکوه واقع شده‌است. این دریاچه به سبب نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده‌است. سالانه در حدود۷۰٬۰۰۰ گردشگر اقدام به بازدید از این منطقه می‌نمایند.

گهر شامل ۲ بخش به نام‌های گهر بزرگ(کله گهر) و گهر کوچک(کره گهر) می‌باشد. دریاچه گهر بزرگ حدود یک و نیم کیلومتر درازا و ۴۰۰ تا ۸۰۰ متر پهنا و ۴ تا ۲۸ متر ژرفا دارد. اگر از الیگودرز به سمت گهر بروید ابتدا گهر کوچک را می بینید سپس به گهر بزرگ در مرز شهرستان دورود می‌رسید ولی اگر از دورود یا ازنا حرکت کنید پس از کمی پیاده روی به سمت کیگوران، الیگودرز به دریاچه گهر کوچک می رسید.

ساحل این دریاچه به جز قسمت مدخل دریاچه(ضلع غربی) و قسمت مقابل‌اش(ضلع شرقی) که ساحلی ماسه‌ای دارد و برای شنا مناسب است در سایر نقاط دارای ساحلی صخره‌ای است که برای شنا مناسب نیست. در قسمت پایین دریاچه، جنگلی انبوه وجود دارد که در شرف نابودی است. در قسمت بالای آن نیز جنگلی انبوه وجود دارد که این جنگل هم در معرض خطر نابودی است. از قسمت بالا، جوی آبی به دریاچه می‌ریزد که ادامه آن به دریاچه‌ای دیگر منتهی می‌شود. با حدود ۴۰ دقیقه پیاده روی می‌شود به این دریاچه(گهر دوم یا گهر پایین) رسید. عمق آن کم است و ماهیان کف دریاچه را با کمی دقت می‌شود به خوبی دید. جریان ورودی آب دریاچه ۱۰ فوت مکعب بر ثانیه و جریان خروجی آن حدود ۲۰ فوت مکعب بر ثانیه می‌باشد. علت افزایش حجم آب خروجی دریاچه وجود چشمه‌های در قسمت تحتانی آن است. آب اصلی تامین کننده در یاچه از طریق رودخانه ورودی آن یعنی رودخانه تاپله است که دارای آبی بسیار خنک ورنگی شفاف و بلورین با بستری مملو از سنگ ریزه یا قلوه سنگ است که بدون افت و با کمی شتاب وارد دریاچه کوچک می‌شود و پس از طی مسافتی کوتاه وارد دریاچه گهر می‌شود.

ماه‌های تیر و مرداد بهترین زمان سفر به این دریاچه‌است. یکی از دره‌های بسیار زیبا اطراف دریاچه گهر به دره نی‌گاه معروف است که پوشیده از شقایق‌های رنگی و لاله واژگون است. منطقه حفاظت شده اشترانکوه در محدودهٔ شهرستان‌های الیگودرز و ازنا و دورود واقع شده‌است.

آبشار آب‌سفید

آبشار آب سفید یکی از آبشارهای استان لرستان است. آبشار آب سفید معروف به عروس زیبای لرستان می باشد. این آبشار در جنوب شرقی این استان و در دامنه کوههای زاگرس و در کنار کوه بلند قالی کوه در بخش بشارت زلقی از شهرستان الیگودرز قرار گرفته‌است و دسترسی به آن با جاده از شهر الیگودرز واز جاده الیگودرز - بزنوید امکانپذیر است. آب این آبشار از دل تونلی در دل یک کوه سنگی بیرون می‌آید. ارتفاع آبشار ۷۰ متر و عرض تاج آن در فصل پر آبی حدود ۸ متر می‌باشد. این ابشار به رود رودبار لرستان(آب زالکی) می‌پیوندد. و سرانجام به دز میریزد. می‌توان گفت به علت اینکه آب آن به صورت مخلوط با هوا بر اثر برخورد با سنگها به شکل حباب سفید در می‌آید به آب سفید معروف شده. در مسیر الیگودرز به آبشار مکانهای زیبای قرار دارد که حیرت هر بازدید کنندهای را بر می‌انگیزد. خود آبشار در درهای تاریک که در اثر فعالیتهای زمین شناختی و فرسایش توسط آب در چند هزار سال بوجود آمده قرار دارد.

غار کَلْماکَره

غار کَلْماکَره یک غار با اهمیت تاریخی در استان لرستان در غرب ایران است. این غار در شهرستان پلدختر در جنوب استان لرستان واقع شده‌است. در غار کلماکره آثار زیادی از ایران باستان به دست آمد که به دلیل بی تدبیری مسئولان همگی از کشور خارج گردید. کاسه‌های ماهی بادامی این غار بسیار معروف می‌باشد. تکوک‌های بسیار نفیسی از این خزانه ایران باستان به خارج از کشور قاچاق شد. گفته می‌شود که این خزانه یکی از مهم‌ترین خزائن دولت‌های ایران باستان مانند هخامنشیان و ساسانیان بوده‌است. معنی واژه کلماکره به زبان محلی به معنی جایگاه بز(کل کوهی) و انجیر است.

غارکلماکره مربوط به دوره عیلامیان است و در شهرستان پل دختر، بخش مرکزی، روستای طاق ملک حسین واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۱۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

غار کلماکره در شرق یکی از آخرین کوه‌های شهرستان پلدختر واقع شده است. پیشانی غار ۵۰/۱ متر جلوتر از پایین دهانه آن است و به همین دلیل این غار از دید پنهان است. کلماکره به صورت اتفاقی در سال ۱۳۶۸ توسط یک چوپان که در تعقیب یک بز گمشده از گله‌اش بود کشف شد. او در دهانه غار کلماکره که دالانی طولانی و منتهی به تالارهای اصلی است یک سکه کشف کرد که این به کنجکاوی وی و کشف کل گنجینه انجامید. سازمان میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پس از مدتی از وجود چنین غاری مطلع شد و گروهی را برای حفاظت از آن راهی کرد اما تمام اشیاء موجود در این غار که شامل سکه و تعدادی مجسمه نقره‌ای از اشکال حیوانات و جام‌های نقره‌ای که مربوط به اوایل حکومت هخامنشیان و اواخر دوره مادها بود توسط افراد محلی و قاچاقچیان از غار خارج شده بود. این اشیاء احتمالاً در خزانه دولت هخامنشیان در شوش نگهداری می شده است. تا اینکه کوروش، بابل و بین النهرین را به تصرف خود در آورد و تمام خزائن را از معابد بابل به این غار انتقال داده است. در زمان حمله اسکندر به ایران این گنجینه به کوه‌های پلدختر منتقل شد و چهار نگهبان مخفیانه از این گنج محافظت می کردند تا اینکه بر اثر گذر زمان هر چهار بر اثر مرگ طبیعی مردند، پس از کشف غار در سال ۱۳۶۸ هنوز آثاری از چهار سرباز نگهبان وجود داشت.

تعداد زیادی اشیا نفیس با قدمت تاریخی فراوان در کاوشهای غیر مجاز از این غار به دست آمده‌اند که در موزه‌های اروپایی مانند لوور و موزه بریتانیا و نیز موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شوند. این اشیاء شامل پیکره‌ها، بشقاب‌ها و تکوک‌های نفیس هستند. در سالهای اخیر، برخی از اشیای دزدیده شده توسط نیروهای انتظامی و اطلاعاتی کشف شده و در اختیار سازمان میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته‌اند. این اشیا در موزه ایران باستان در تهران و نیز در موزه قلعه فلک الافلاک در خرم‌آباد نگه داری می‌شوند.

ششمین گنجینه بزرگ جهان

بسیاری از اشیای تاریخی و ارزشمند این غار که به صورت اتفاقی در سال ۱۳۶۸ کشف شد و از آن به عنوان یکی از ۶ گنجینه بزرگ کشف شده در جهان یاد می کنند امروز در موزه‌های خارج از کشور است.

مسجد جامع بروجرد

مسجد جامع بروجرد که به مسجد جمعه(با گویش بروجردی مچد جمه) نیز شناخته می‌شود، مسجدی تاریخی و از بناهای معماری سرشناس در شهر بروجرد است. مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا نهاده شده است. این مسجد زیبا در دل یکی از محله‌های تاریخی شهر نام دو دانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر به فرد استان لرستان و شهر بروجرد است.

گزارش: محمود داودی نژاد