نفت 40 دلاری از رویا تا واقعیت!

مشکل وابستگی به نفت از دیرباز چالش‌های متعددی را در پیش روی اقتصاد ایران قرار داده است. نوسانات قیمتی و همچنین حجیم شدن بدنه دولت و عدم رغبت برای حمایت واقعی از بخش خصوصیاز جمله آسیب‌هایی است که نفتی بودن درآمدهای دولت به اقتصاد ایران وارد کرده است.

زمانی که دولت از نظر درآمدی در وضعیت خوبی قرار داشته باشد عملا رغبتی برای توسعه کسب و کارهای بخش خصوصی و کسب مالیات بیشتر ندارد و این خود ابتدای آغاز یک سیکل معیوب است که نتیجه آن به کاهش مطلوبیت معیشت مردم ختم می‌شود.

هرچند تحریم‌ها در سال‌های اخیر هزینه‌های متعددی را در پیش روی اقتصاد ایران پدید آوردند اما نوعی دوری اجباری از درآمدهای نفتی نیز پدید آمد و برای مدتی دولت توانست با کمترین میزان فروش و درآمد کشور را اداره کند. اکنون نیز تمام سیاست گذاری ها باید به سمتی  پیش رود که دولت از اتکای به درآمدهای نفتی بکاهد.

با این حال یکی از مشکلاتی که اکنون و در پیش روی بودجه ریزی کشور قرار دارد درنظر گرفتن غیرمنطقی درآمدهای نفتی است. همزمانی تدوین برنامه میان مدت ششم توسعه و برنامه کوتاه مدت بودجه سال 95 می تواند به خوبی رورویکرد دولت در استفاده از شرایط کنونی برای جهش اقتصادی مشخص کند. تحلیل بودجه با توجه به رئوس کلی برنامه ششم، نگرانی هایی را نسبت به دید بلندمدت دولت در تدوین برنامه های اقتصادی به وجودآورده است.

یکی از ریشه های اصلی  این نگرانی تدوین بوجه به صورت خوشبینانه می باشد که در گام اول انحرافاتی را در دستیابی به اهداف ایجاد می کند. یکی از این خوشبینی ها مربوط به درآمدهای نفتی در بودجه 95 می باشد. در بودجه 95 میزان صادرات نفت حدود 2.25 میلیون بشکه در روز با ارز 2997 تومانی و نیز با قیمت هر بشکه 40 دلار در نظر گرفته شده است. با توجه به کاهش رشد اقتصادی کشورهای مصرف کننده نفت خام مانند چین و نیز افزایش تولید کشورهای صادر کننده نفت خارج از سهمیه های اوپک و حتی افزایش تولید در آمریکای شمالی و ...، از ژوئن 2014 تا کنون قیمت های نفت کاهش مستمر داشته است. پیش‌بینی برخی از محققین حوزه انرژی در جهان(شرکت ماربنی CEO مستقر در توکیو) برای سال 2016 متوسط قیمت 30 دلار را برای هر بشکه نفت در نظر گرفته اند و این محدوده قیمتی را دو الی 3 سال مستمر پیشبینی کرده اند. تحلیلی دیگر از بارکلی نیز مؤید این امر می باشد. حتی برخی از معامله گران نفتی همچون گری کوئن و ادوارد مورس تحلیل گر سیتی گروپ کاهش قیمت نفت تا 20 دلار را نیز پیش بینی کرده اند. آزانس اقتصادی نیز میانگین قمیت نفت در ال 2016 را 32 دلار پیشبینی کرده است.از این رو به نظر می­رسدقیمت نفت 40 دلاری در بودجه 95 ایران، خوشبینانه و دور از واقعیت باشد. با این وجود و با توجه به قیمت ارز 2997 تومانی و میزان نفت صادراتی ایران(در حدود 2.25 میلیون بشکه در روز)، روزانه 6.7 میلیارد تومان کسری بودجه به ازای هر یک دلار انحراف قیمت واقعی نفت از قیمت مصوب بودجه یعنی 40 دلار به دولت تحمیل خواهد شد که این رقم می تواند در سال به حدود 2500 میلیارد تومان برسد. یعنی به ازای هر یک دلار کاهش قیمت نفت صادراتی ایران در بازار های جهانی نسبت به 40 دلار، حدود 2500 میلیارد تومان کسری بودجه به دولت تحمیل خواهد شد که با فرض درستی پیشبینی های جهانی در خصوص کاهش قیمت نفت تا حدود 30 دلار در هر بشکه، این مقدار به 25 هزار میلیارد تومان کسری در بودجه خواهد رسید که این رقم حدود 41 درصد از کل بودجه عمرانی کشور را تشکیل می دهد. این اتفاق در صورت بروز اثرات مستقیم رفاهی و اقتصادی اولا بر بودجه دولت و ثانیا و در مرتبه ای بالاتر بر اقتصاد ملی خواهد داشت.

لذا لازم است در این خصوص دولت تمهیدات لازم برای حرکت به سمت کاهش کسری بودجه احتمالی را فراهم آورد وگرنه مجبور خواهد شد برای حفظ بودجه عمرانی خود به منابع بانک مرکزی متوسل شود که در این صورت روندهای تورمی سابق تکرار خواهد شد.

نویسنده: محسن طباطبایی مزدآبادی

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران